«Ψηφιακή ταυτότητα - Ἀχρήματη κοινωνία: Τό δίδυμο τῆς ἀνελευθερίας»
Νικόδημος Καλλιντέρης, Ὑπ. Διδάκτωρ Δημοσίου Δικαίου Νομικῆς Σχολῆς τοῦ ΕΚΠ
ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΗΜΕΡΙΔΑ ΜΕ ΘΕΜΑ: «Ἠλεκτρονική ταυτότητα: ἡ πιό κομβική «διευκόλυνσή» μας πρός τό ἀντίχριστο σφράγισμα»
Σεβαστοί Πατέρες,
Κυρίες καί Κύριοι,
Ὁ προβληματισμός περί τῶν ταυτοτήτων στήν Πατρίδα μας ὑπάρχει ἐδῶ καί σχεδόν τέσσερις δεκαετίες μέ τήν προσπάθεια θέσπισης ἤδη ἀπό τό 1986 τοῦ Ἑνιαίου Κωδικοῦ Ἀριθμοῦ Μητρώου (Ε.Κ.Α.Μ.)! Ἐπρόκειτο γιά τήν πρώτη συγκροτημένη ἀπόπειρα ἐκ μέρους τοῦ κράτους συστηματικῆς ἀριθμοποίησης τῶν πολιτῶν, καθώς ἐπιχειρήθηκε ἡ συμπερίληψη σέ ἕναν μοναδικό ἀριθμό δεκατριῶν (13) ψηφίων, ὅλων τῶν ἐπιμέρους κωδικῶν ἀριθμῶν (ὅπως εἶναι ὁ ἀριθμός τῆς ἀστυνομικῆς ταυτότητας, τοῦ ἐκλογικοῦ βιβλιαρίου, τοῦ διαβατηρίου, τοῦ ἀσφαλιστικοῦ καί φορολογικοῦ μητρώου, κ.λπ.) πού ταυτοποιοῦν τόν πολίτη στίς συναλλαγές του μέ τήν δημόσια διοίκηση.
Λίγα χρόνια ἀργότερα, στίς ἀρχές τοῦ 2000, τό ζήτημα τῶν ταυτοτήτων θά λάβει τεράστιες διαστάσεις μέ τίς προσπάθειες τῆς τότε κυβέρνησης, κατόπιν ἀπόφασης τῆς Ἀρχῆς Προστασίας Δεδομένων Προσωπικοῦ Χαρακτήρα, νά ἀπαλείψει ἀπό τά δελτία ταυτότητας τήν ἀναγραφή τοῦ θρησκεύματος ὡς μή συνάδουσα μέ τό δίκαιο τῶν προσωπικῶν δεδομένων!
Ἀλλά ἡ πρώτη προσπάθεια ἐπιβολῆς τῶν ἠλεκτρονικῶν ταυτοτήτων μέ τήν προέκτασή τους καί ὡς καρτῶν ἄσκησης δικαιωμάτων στό πλαίσιο τῆς ἠλεκτρονικῆς διακυβέρνησης ξεκινᾶ τό 2010 μέ τήν προαναγγελία τους ἀπό τόν τότε πρωθυπουργό στό πλαίσιο τῆς Διεθνοῦς Ἔκθεσης Θεσσαλονίκης (ΔΕΘ) ἐνῶ ἀργότερα θά γίνουν καί πάλι ἀνεπιτυχεῖς ἐνέργειες ἐκ μέρους τοῦ ἑλληνικοῦ κράτους γιά τήν προώθησή τους!
Καί φτάνουμε στό σήμερα! Ἀπό αὔριο 25 Σεπτεμβρίου τοῦ 2023, ὡς γνωστόν, οἱ νέες ἠλεκτρονικές ταυτότητες θά διανέμονται ἀνά τήν ἐπικράτεια στούς Ἕλληνες πολίτες ἐνῶ τόν τελευταῖο καιρό τό ζήτημα τῶν νέων ταυτοτήτων ἔχει ἀναχθεῖ ὡς ἕνα ἀπό τά πρῶτα στήν ἀτζέντα τῆς ἐπικαιρότητας.
Κομβικό ρόλο στή σχετική συζήτηση ἀποτελεῖ ἡ ὑπ’ ἀριθμόν 2388/2019 ἀπόφαση τοῦ Δ’ Τμήματος τοῦ Συμβουλίου τῆς Ἐπικρατείας, κατά τήν ὁποία δέν ἐπετράπη ἡ ἀποθήκευση στό ἐνσωματωμένο ἠλεκτρονικό μέσο - τσίπ - τοῦ δελτίου ταυτότητας τῶν στοιχείων πού ἀπαιτοῦνται γιά τίς ὑπηρεσίες τῆς ἠλεκτρονικῆς διακυβέρνησης! Τό Δικαστήριο νομολόγησε, μέ ἄλλα λόγια, ὅτι ἡ ταυτότητα ἐπιτελεῖ μόνο τήν ταυτοποίηση τοῦ κατόχου της καί εἶναι ἔκνομη ἡ περαιτέρω λειτουργία της ὡς κάρτας ἄσκησης δικαιωμάτων. Πρόκειται γιά κρίσιμης σημασίας ἀπόφανση ἡ ὁποία τό τελευταῖο διάστημα θάφτηκε ἐπιμελῶς ἀπό τά ΜΜΕ καί τούς δημοσιολογοῦντες περί τῶν νέων ταυτοτήτων ἐνῶ ἀπό τήν ἐπίμαχη ἀπόφαση τοῦ Ἀνωτάτου Δικαστηρίου ἐπελέγησαν νά ἀναδειχτοῦν στήν ἀγωνιοῦσα ἑλληνική κοινωνία μόνο ἄλλα σημεῖα της.
Θά ἦταν τραγικό λάθος ἄν προσεγγίζαμε τό θέμα τῶν νέων ταυτοτήτων ἀπομονωμένα καί μονολιθικά, χωρίς νά ἔχουμε μπροστά μας τήν μεγάλη εἰκόνα: τί συμβαίνει πανευρωπαϊκῶς καί διεθνῶς μέ τόν λεγόμενο ψηφιακό ἀνασχηματισμό τῶν κρατῶν, τίς ἐξελίξεις τῆς 4ης Βιομηχανικῆς Ἐπανάστασης καί τήν δημιουργία ἑνός διευρυμένου ψηφιακοῦ οἰκοσυστήματος πού τείνει νά ἀγγίζει κάθε πτυχή τῆς ζωῆς τοῦ σύγχρονου ἀνθρώπου!
Ἀπό τά τέλη τοῦ 20οῦ καί ἀκόμα πιό ἔντονα στόν 21ο αἰώνα πού βαδίζουμε, ἡ πληροφορία καί δή ἡ προσωποποιημένη πληροφορία, δηλ. τά δεδομένα προσωπικοῦ χαρακτήρα, ἔχουν ἀποκτήσει δυσθεώρητη ἀξία καί γι’ αὐτό προσφυῶς χαρακτηρίζονται ὡς τό «πετρέλαιο τοῦ 21ου αἰώνα»! Ἡ πληροφορία εἶναι ἰσχύς καί ὅποιος τήν κατέχει καί μπορεῖ νά τήν ἐπεξεργαστεῖ μέ ταχύτητα, ἀποκτᾶ τή δυνατότητα νά ἐλέγξει κράτη καί κοινωνίες! Ἡ παγκοσμιοποιημένη κυριαρχία τῶν γιγαντιαίων ψηφιακῶν κολοσσῶν καί τῶν μηχανισμῶν ἐπιτήρησης ἔχει σχετικοποιήσει στίς μέρες μας τήν ἔννοια τῆς συνταγματικά κατοχυρωμένης λαϊκῆς κυριαρχίας στό πλαίσιο τοῦ δημοκρατικοῦ ἔθνους-κράτους!
Τά «ἔξυπνα» κινητά τηλέφωνα, τό διαδίκτυο καί ἰδίως τά μέσα κοινωνικῆς δικτύωσης, τό διαδίκτυο τῶν πραγμάτων (Internet of Things), ἡ τεχνητή νοημοσύνη (Artificial Intelligence), τό διαδίκτυο τοῦ σώματος (Internet of Bodies), τό διαδίκτυο τῶν αἰσθήσεων (Internet of Senses, πού βασίζεται σέ συνδεδεμένη τεχνολογία πού ἀλληλεπιδρᾶ μέ τίς δικές μας αἰσθήσεις τῆς ὅρασης, τῆς ἀκοῆς, τῆς γεύσης, τῆς ὄσφρησης καί τῆς ἁφῆς μέσω τοῦ ἐγκεφάλου) κ.λπ. λειτουργοῦν πιό ἀποδοτικά ὅταν «καταβροχθίζουν» κάθε στιγμή ἀνυπολόγιστες ποσότητες προσωπικῶν δεδομένων τίς ὁποῖες εἴτε ἑκουσίως τίς προσφέρουμε ἐμεῖς μέ τήν χρήση τους εἴτε ἡ ἐπεξεργασία τους γίνεται δίχως τή συγκατάθεσή μας!
Μέ τήν προϊοῦσα αὐτή ἐξοικείωση τῶν πολιτῶν μέ τόν ψηφιακό κόσμο τά δυτικά κράτη πρός χάριν τῆς ταχύτερης διεκπεραίωσης τῶν ἀλληλεπιδράσεων μέ τόν πολίτη, τῆς πάταξης τῆς γραφειοκρατίας καί τοῦ λυσιτελέστερου ἐλέγχου τῶν διοικητικῶν διαδικασιῶν ἔχουν θεσπίσει τήν λειτουργία τῆς ἠλεκτρονικῆς διακυβέρνησης, ὥστε ὁ πολίτης ἐξ ἀποστάσεως νά μπορεῖ νά ὑλοποιεῖ τήν διάδρασή του μέ τίς κρατικές ἀρχές!
Ὡς κράτος-πρότυπο γιά τόν ψηφιακό ἀνασχηματισμό ἀναφέρεται συχνά ἡ Ἐσθονία ὅπου σχεδόν κάθε ἐπαφή τοῦ πολίτη μέ τό κράτος διεξάγεται ψηφιακά… Οἱ θιασῶτες τοῦ μοντέλου τῆς Ἐσθονίας ὅμως ξεχνοῦν προκλητικά ὅτι τό 2017 προκλήθηκε ἐκεῖ μία ἐξαιρετικῆς σοβαρότητας ἐθνική κρίση[i] καθώς ἐντοπίστηκε ἕνα τεράστιο κενό ἀσφαλείας στό σύστημα τῶν νέων ταυτοτήτων πού ἐπηρέαζε περίπου τόν μισό πληθυσμό τῆς Ἐσθονίας! Μπορεῖ ἐπικοινωνιακά νά προσπάθησαν νά σκεπάσουν γρήγορα τό ζήτημα, ἀλλά ἡ ἀλήθεια τοῦ γεγονότος κραυγάζει: στόν ψηφιακό κόσμο τίποτε δέν εἶναι ἀπολύτως ἀσφαλές… Καί ὄχι μόνον αὐτό ἀλλά ἡ ὁποιαδήποτε διαρροή δεδομένων προκαλεῖ ζημία ΜΗ ΕΠΑΝΟΡΘΩΣΙΜΗ…
Ἀλλά ὑπάρχει καί πιό πρόσφατο παράδειγμα: Ὅπως μετέδωσε τόν Αὔγουστο τοῦ 2023 τό ἰαπωνικό πρακτορεῖο εἰδήσεων Kyodo News[ii] , ἡ κυβέρνηση τῆς Ἰαπωνίας ἀντιμετωπίζει τόν ἔντονο προβληματισμό τῆς κοινωνίας γιά τίς νέες ἠλεκτρονικές ταυτότητες καθώς μέχρι τώρα ἔχουν ἐπισυμβεῖ πολλά περιστατικά διαρροῶν προσωπικῶν δεδομένων καί ἄλλων διαφόρων σφαλμάτων, ὅπως λανθασμένης διασύνδεσης τοῦ ψηφιακοῦ ἰατρικοῦ φακέλου σέ ἀναντίστοιχες ταυτότητες! Ἡ προκαλούμενη ταλαιπωρία ἔχει πυροδοτήσει ἀντιδράσεις πού βαίνουν κλιμακούμενες... Κι ἄν αὐτό συμβαίνει στήν Ἰαπωνία, στή «Μέκκα» τῶν ψηφιακῶν τεχνολογιῶν, φανταστεῖτε τί μπορεῖ νά συμβεῖ στήν Πατρίδα μας ὅπου οἱ ἰθύνοντες δέν εἶχαν λάβει μέτρα γιά τήν ἀποτροπή τῆς κυβερνοεπίθεσης στήν Τράπεζα Θεμάτων τόν Μάιο τοῦ 2023, ἐνῶ ἐνίοτε προβαίνουν σέ ὑποκλοπές τηλεφωνημάτων μέ τίς «νόμιμες ἐπισυνδέσεις» ἤ μέ κατασκοπευτικά λογισμικά τύπου Predator, ἀκόμα καί τοῦ Ἀρχηγοῦ τῶν Ἐνόπλων Δυνάμεων καί ἄλλων ἀξιωματούχων πού βρίσκονται σέ νευραλγικές θέσεις σύμφωνα μέ πορίσματα τῆς Ἀρχῆς Διασφάλισης τοῦ Ἀπορρήτου τῶν Ἐπικοινωνιῶν (ΑΔΑΕ) καί τῆς Ἀρχῆς Προστασίας Δεδομένων Προσωπικοῦ Χαρακτήρα (ΑΠΔΠΧ).
Λαμβάνοντας τή νέα ταυτότητα, στήν ὁποία βάσει τῆς τελευταίας ΚΥΑ τοῦ Φεβρουαρίου τοῦ 2023, θά ὑπάρχει, παρά τά ὠμά ψεύδη τοῦ πρωθυπουργοῦ, ἐνσωματωμένο ἠλεκτρονικό μέσο ἀποθήκευσης πληροφοριῶν, στό ὁποῖο θά δύνανται νά ἀποθηκεύονται καί στοιχεῖα γιά τίς διαδικασίες τῆς ἠλεκτρονικῆς διακυβέρνησης, θά εἶναι σάν νά ἀποδεχόμαστε νά κουβαλοῦμε ὑποχρεωτικά μαζί μας ἐφ’ ὅρου ζωῆς ἕνα ζευγάρι χειροπέδες, ἀναμένοντας ἁπλῶς μετά ἀπό ἕνα ἄγνωστο διάστημα νά μᾶς τίς φορέσουν κιόλας!
Ἀλλά ὅπως προαναφέραμε, τό ζήτημα τῶν νέων ταυτοτήτων ὀφείλουμε νά τό προσεγγίσουμε καθολικά, δηλ. σέ συσχετισμό καί μέ ἄλλες σχετικές ἐξελίξεις.
Αὐτή τή στιγμή ξεχωρίζουν τρεῖς διαδικασίες πού «τρέχουν» παράλληλα καί σταδιακά θά συγκλίνουν μέ κατάληξη τόν ἀπόλυτο ἐγκλωβισμό τῶν κοινωνιῶν στά ψηφιακά δεσμά ὅπως οἱ σύγχρονοι τεχνοφεουδάρχες τά ὁραματίζονται:
1. Οἱ νέες ἠλεκτρονικές ταυτότητες
2. Ὁ σταδιακός περιορισμός ἕως καί κατάργηση τῶν μετρητῶν ἀπό τίς συναλλαγές μας
3. Ἡ θέσπιση τοῦ ψηφιακοῦ πορτοφολιοῦ τῆς ΕΕ (ἤδη βρίσκεται σέ ἐξέλιξη ἡ σχετική νομοθετική διαδικασία[iii] τῶν θεσμικῶν ὀργάνων τῆς ΕΕ) ἐγκατεστημένου στά κινητά μας τηλέφωνα καί περιλαμβάνοντος κυριολεκτικά τά πάντα!
Ὡς πρός τό πρῶτο, τίς ταυτότητες, ἀξίζει νά σημειώσουμε τήν ἑξῆς τραγελαφική ἀντίφαση πού καταδεικνύει ὅτι τό δίκαιο τῶν προσωπικῶν δεδομένων ἔχει ἐργαλειοποιηθεῖ γιά τήν ἐξυπηρέτηση πολιτικῶν σκοπιμοτήτων:
Τό 2000, κατόπιν σχετικῆς ἀπόφασης τῆς ΑΠΔΠΧ[iv] , ὡς ἐκσυγχρονισμός καί πρόοδος παρουσιάστηκε ἡ ἀπάλειψη ἀπό τά δελτία ταυτότητας τῶν δακτυλικῶν ἀποτυπωμάτων μας, μέ τό αἰτιολογικό ὅτι ἡ ἐπεξεργασία τῶν συγκεκριμένων βιομετρικῶν δεδομένων προσβάλλει τήν θεμελιώδη κατά τό Σύνταγμα ἀρχή τῆς ἀξίας τοῦ ἀνθρώπου, καθώς συνδέεται μέ τήν ἐξακρίβωση ποινικῶν ἀδικημάτων!
Σήμερα ὡς ἐκσυγχρονισμός ἐμφανίζεται ἡ μαζική συλλογή τῶν ἐν λόγῳ βιομετρικῶν δεδομένων τοῦ συνόλου τοῦ πληθυσμοῦ τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἕνωσης καί μάλιστα εἰς διπλοῦν γιά κάθε πολίτη γιά τήν ἔκδοση τῶν νέων ταυτοτήτων!
Γιά τό ζήτημα τῆς ἐπεξεργασίας τῶν δακτυλικῶν ἀποτυπωμάτων καί ἐν γένει γιά τή νομιμότητα τοῦ Κανονισμοῦ 1157/2019 τῆς ΕΕ ἐκκρεμεῖ πάντως καί ἀπόφαση τοῦ Δικαστηρίου τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἕνωσης (ΔΕΕ) κατόπιν προδικαστικοῦ ἐρωτήματος[v] γερμανικοῦ Πρωτοδικείου στό ὁποῖο προσέφυγε Γερμανός πολίτης πού δέν ἐπιθυμοῦσε νά δακτυλοσκοπηθεῖ!
Ἀπό τίς προτάσεις τῆς Γενικῆς Εἰσαγγελέως τοῦ ΔΕΕ προκύπτει τό ἑξῆς βαρυσήμαντο: Κατά τήν νομοθετική διαδικασία στήν ΕΕ γιά τήν θέσπιση τῶν νέων ταυτοτήτων ὡς ταξιδιωτικῶν ἐγγράφων γιά τήν ἐλεύθερη κυκλοφορίας τῶν προσώπων ἐντός τοῦ εὐρωπαϊκοῦ χώρου, δέν διενεργήθηκε ἐκτίμηση ἀντικτύπου βάσει τοῦ Γενικοῦ Κανονισμοῦ Προστασίας Δεδομένων (GDPR) μέ τό σκεπτικό ὅτι ὁ τελευταῖος δέν δεσμεύει τά ὄργανα τῆς ΕΕ! Ἡ ἐκτίμηση ἀντικτύπου ἀποτελεῖ ἐξόχως σημαντική διαδικασία στό πεδίο τῶν προσωπικῶν δεδομένων, κατά τήν ὁποία ὁ ὑπεύθυνος ἐπεξεργασίας τῶν δεδομένων, ἐν προκειμένῳ οἱ ἀρχές πού θά κατέχουν τά δεδομένα μας, διενεργεῖ ἐκ τῶν προτέρων ἐκτίμηση τῶν ἐπιπτώσεων τῶν σχεδιαζομένων πράξεων ἐπεξεργασίας, ὅταν ὑπάρχει ὑψηλός κίνδυνος γιά τά δικαιώματα καί τίς ἐλευθερίες τῶν φυσικῶν προσώπων!
Μία ἔκθεση[vi] τοῦ Ἰουνίου τοῦ 2023 τοῦ πολυθρυλούμενου Παγκόσμιου Οἰκονομικοῦ Φόρουμ παραδέχεται ὅτι ἡ ψηφιακή ταυτότητα θά μποροῦσε νά χρησιμοποιηθεῖ γιά τήν παρακολούθηση καί δίωξη πολιτῶν. Ἡ συγκεκριμένη ἔκθεση σημειώνει περαιτέρω ὅτι, ἀκόμη καί ἄν οἱ ψηφιακές ταυτότητες δέν ἐπιβάλλονται ἀπό τό νόμο, οἱ πολίτες θά μποροῦσαν νά ἐξαναγκαστοῦν νά τίς χρησιμοποιήσουν, διότι διαφορετικά θά ἀποκλείονταν ἀπό πολλά μέρη τῆς κοινωνίας. Κάτι ἀνάλογο δέν ζήσαμε κατά τήν περίοδο τοῦ κορωνοϊοῦ μέ τά ὑγειονομικά πιστοποιητικά νά λειτουργοῦν ὡς προϋπόθεση ἄσκησης θεμελιωδῶν δικαιωμάτων; Στήν ἔκθεση γράφεται καί τό ἑξῆς: «Καθώς ἕνα σύστημα ταυτότητας ἐπεκτείνεται, οἱ συνέπειες τῆς μή συμμετοχῆς σέ αὐτό μπορεῖ νά γίνουν τόσο σοβαρές πού νά κάνουν τήν ἐγγραφή οὐσιαστικά ἀναπόφευκτη (…). Ὅταν ἡ πρόσβαση σέ ἕνα ἀγαθό ἤ μία ὑπηρεσία ἐξαρτᾶται ἀπό τήν κατοχή ἑνός ἐντύπου ταυτότητας καί αὐτή ἡ ταυτότητα εἶναι εὐρέως διαδεδομένη, τά ἄτομα μπορεῖ νά ἐξαναγκαστοῦν ἀποτελεσματικά νά ἀποκτήσουν αὐτή τή μορφή ταυτοποίησης, ἀκόμη καί ἄν δέν ὑπάρχει νομική βάση γιά τήν ἀπαίτησή της».
Ἡ ἠλεκτρονική ἤ ψηφιακή ταυτοποίηση τῶν πολιτῶν ἀποκτᾶ μία ἀκόμα πιό ἐπικίνδυνη γιά τίς ἀνθρώπινες ἐλευθερίες διάσταση ἄν συσχετιστεῖ καί συγκεραστεῖ μέ τίς ψηφιακές συναλλαγές καί τόν σταδιακό περιορισμό ἕως καί κατάργηση τῶν μετρητῶν ἀπό τίς συναλλαγές…
Μόλις τόν περασμένο μήνα ὁ ἐκπρόσωπος τοῦ Ὑπουργείου Ἐθνικῆς Οἰκονομίας σέ σχετική συνέντευξη σέ τηλεοπτικό σταθμό[vii] δήλωσε ὅτι ὑπάρχουν σκέψεις νά ἀπαγορεύεται ἐντελῶς ἡ χρήση μετρητῶν στίς συναλλαγές σέ κάποιες ἐπαγγελματικές κατηγορίες ὅπως σέ γιατρούς, συμβολαιογράφους ἤ δικηγόρους καί νά ἐπιβληθοῦν οἱ ψηφιακές συναλλαγές μέ συστήματα POS.
Λίγες ἡμέρες νωρίτερα ὁ Ὑφυπουργός Οἰκονομικῶν ἀνέφερε ὡς βασικό στόχο τῆς κυβέρνησης τόν περιορισμό τῆς χρήσης τῶν μετρητῶν ἀπό τίς συναλλαγές[viii] . Εἶπε χαρακτηριστικά: «Ἐμᾶς δέν μᾶς ἐνδιαφέρει ὁ τρόπος πληρωμῆς, ἀρκεῖ νά μήν εἶναι μέ μετρητά»!
Τήν ἄνοιξη τοῦ 2023 σέ σχετικές δηλώσεις της ἡ Πρόεδρος τῆς Εὐρωπαϊκῆς Κεντρικῆς Τράπεζας Christine Lagarde ἐν ὄψει τῆς εἰσαγωγῆς ἑνός εἴδους ψηφιακοῦ νομίσματος κεντρικῶν τραπεζῶν, εἶπε γιά τό ἐπερχόμενο ψηφιακό εὐρώ: «Ποτέ δέν θά εἶναι ἀνώνυμο στό βαθμό πού συμβαίνει αὐτό μέ τά μετρητά[ix]» .
Ὑπό τόν φόβο γιά ὅλη αὐτή τή δυστοπική κατάσταση πού προδιαγράφεται, οἱ ἀντιδράσεις διεθνῶς ἐντείνονται καθώς ἡ συρρίκνωση τῆς ἰδιωτικότητας τοῦ πολίτη καί οἱ κίνδυνοι ἀπό τήν παράνομη πρόσβαση στά προσωπικά του δεδομένα ἔχουν θέσει σέ ἐγρήγορση κοινωνίες καί κράτη!
Στήν Αὐστρία[x], σχετικά πρόσφατα, 530.000 πολίτες ὑπέβαλλαν αἴτημα[xi] στήν κυβέρνησή τους γιά τήν κατοχύρωση στό Σύνταγμα τῆς χώρας τοῦ δικαιώματος πληρωμῶν μέ μετρητά μέ βασικό τους σύνθημα «τά μετρητά εἶναι ἐλευθερία σέ ἔντυπη μορφή»!
Παρομοίως καί στήν Ἐλβετία: Ἐκεῖ, μία ὁμάδα ἀκτιβιστῶν ἐπ’ ὀνόματι «Ἑλβετικό Κίνημα Ἐλευθερίας», συγκέντρωσε στίς ἀρχές τοῦ 2023 111.000 ὑπογραφές[xii] προκειμένου νά προκληθεῖ σχετικό δημοψήφισμα ὥστε νά διασφαλιστεῖ ὅτι τά κέρματα καί τά χαρτονομίσματα θά εἶναι πάντα διαθέσιμα σέ ἐπαρκεῖς ποσότητες.
Ἐπιπλέον, μετά ἀπό ἀπόφαση τοῦ κοινοβουλίου τῆς Σλοβακίας τῆς 15ης Ἰουνίου τοῦ 2023 προχώρησε ἡ τροποποίηση τοῦ Συντάγματος τῆς χώρας[xiii], ἐπισημοποιώντας μέ συνταγματικῆς περιωπῆς διάταξη τό δικαίωμα χρήσης τῶν μετρητῶν ὡς τρόπο πληρωμῆς. Ἡ συγκεκριμένη ρύθμιση θεσπίστηκε ὡς προληπτικό μέτρο ἔναντι τοῦ προβλεπόμενου ψηφιακοῦ εὐρώ -πού κατά τά δημοσιεύματα- θά ἀνακοινωθεῖ στίς 26 Ὀκτωβρίου 2023 ἐδῶ στήν Ἀθήνα κατά τήν συνεδρίαση τοῦ Συμβουλίου τῆς Εὐρωπαϊκῆς Κεντρικῆς Τράπεζας στό κτήριο τῆς Τράπεζας τῆς Ἑλλάδος.
Πρόσφατη ἔρευνα[xiv] τῆς Κεντρικῆς Τράπεζας τῆς Γαλλίας (Banque de France) κατέδειξε ὅτι ἕνα εὐρύτατο τμῆμα τῆς γαλλικῆς κοινωνίας, ἀρκετά μεγαλύτερο συγκριτικά μέ ἄλλα δυτικά κράτη, ἐξακολουθεῖ νά χρησιμοποιεῖ μετρητά στίς καθημερινές συναλλαγές του, παρά τήν μεσολάβηση τῆς κρίσης τοῦ κορωνοϊοῦ, πού ἐργαλειοποιήθηκε πρός τήν κατεύθυνση τῆς ὤθησης τῶν κοινωνιῶν πρός τίς ψηφιακές συναλλαγές! Πρόκειται γιά μελέτη μέ θέμα τίς ἀγοραστικές συνήθειες καί τήν ποιότητα τῶν συναλλαγῶν μέ τά στοιχεῖα νά ἀντλοῦνται ἀπό τήν Εὐρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα!
Ὁ Ὀργανισμός Ἡνωμένων Ἐθνῶν (ΟΗΕ) σέ σχετικό δελτίο[xv] πού ἐξέδωσε, προτείνει, ὄχι μόνο τήν εἰσαγωγή τῶν ψηφιακῶν ταυτοτήτων σέ ὅλα τά κράτη τῆς ὑφηλίου, ἀλλά καί τή διασφάλιση ὅτι οἱ κεντρικές ἀρχές τίς συνδέουν μέ τραπεζικούς λογαριασμούς ἤ στά ψηφιακά πορτοφόλια στά κινητά τηλέφωνα τῶν πολιτῶν.
Δέν μποροῦμε ἄλλωστε νά θεωρήσουμε τυχαῖα τή συμμετοχή τῆς Ἑλληνίδας συνιδρύτριας τῆς ἑταιρείας Nova Credit κ. Νίκης Γουλιμῆ στή φετινή συνεδρίαση τῆς περιβόητης Λέσχης Bilderberg στή Λισαβόνα[xvi] ! To ἐν λόγῳ παγκόσμιο γραφεῖο πίστωσης σέ συνεργασία μέ κάποιες ἀπό τίς μεγαλύτερες τράπεζες ἔχει ὡς στόχο τήν ἐξάπλωση σέ διεθνές ἐπίπεδο τοῦ «ἠλεκτρονικοῦ πιστωτικοῦ διαβατηρίου», ὥστε κάθε ἄνθρωπος νά καταστεῖ κάτοχος ἑνός ἠλεκτρονικοῦ λογαριασμοῦ μέ πλῆρες ἱστορικό καί κατ’ ἐπέκταση ἐλεγχόμενα ἐξυπηρετούμενος, ἀσχέτως τοῦ ποῦ βρίσκεται καί τοῦ πόσο πλούσιος ἤ φτωχός εἶναι.
Κοινή συνισταμένη τῶν ἀνωτέρω παραδειγμάτων ἀποτελεῖ ὁ ἐνθουσιώδης ζηλωτισμός τοῦ τραπεζικοῦ τομέα σέ ἀγαστή σύμπραξη μέ τίς πολυεθνικές ἑταιρεῖες νά ἐξαφανίσουν τά μετρητά ἀπό τίς συναλλαγές! Οἱ λαοί ἰδίως στόν δυτικό κόσμο ὑπνοβατοῦν πρός μία ἀχρήματη κοινωνία -πού σέ συνδυασμό μέ τήν ψηφιακή ταυτοποίηση καί τήν ἐξάρτηση τῆς ἄσκησης σωρείας δικαιωμάτων ἀπό τήν κατοχή τῶν νέων ταυτοτήτων- θά ἀποτελέσει τόν τέλειο ΨΗΦΙΑΚΟ ΕΓΚΛΕΙΣΜΟ δίχως δυνατότητα ἀπόδρασης!
Κοντά στίς ἀνωτέρω ἐξελίξεις εἴμαστε στό κατώφλι μίας νέας πραγματικότητας πού θά ἐγκαθιδρυθεῖ μέ τήν θέσπιση στούς προσεχεῖς μῆνες τοῦ ψηφιακοῦ πορτοφολιοῦ τῆς ΕΕ μέ πιθανό ὁρίζοντα ἐφαρμογῆς του τό 2027! Πρόκειται γιά ψηφιακή ἐφαρμογή ἐγκατεστημένη στά «ἔξυπνα» κινητά μας τηλέφωνα, ἡ ὁποία θά περιέχει κυριολεκτικά τά πάντα: τήν ταυτότητα, τό διαβατήριο, τόν ψηφιακό ἰατρικό μας φάκελο, τά οἰκονομικά μας δεδομένα, τήν ἄδεια ὁδήγησης, τήν φοιτητική ἤ ἐπαγγελματική ταυτότητα καί ὁποιοδήποτε ἄλλο προσωπικό διαπιστευτήριο!
Ἡ εἰσηγήτρια τοῦ προσχεδίου τοῦ εὐρωπαϊκοῦ Κανονισμοῦ Romana Jerkovic δήλωσε ἐπί λέξει προσφάτως στό Εὐρωκοινοβούλιο: «Ἡ ψηφιακή ταυτότητα δέν εἶναι πλέον ἁπλά ἕνα καλό ἀντικείμενο γιά νά τό κατέχεις, ἀλλά ἕνας νέος τρόπος κοινωνικῆς συμμετοχῆς καί ἐνδυνάμωσης καθώς καί ἕνα ἐργαλεῖο γιά μία συμπεριληπτική ψηφιακή Εὐρώπη[xvii]» .
Στίς 20 Ἰουνίου 2023, 24 φορεῖς τῆς κοινωνίας τῶν πολιτῶν πού ἐξειδικεύονται σέ ζητήματα ἰδιωτικότητας, ψηφιακῶν τεχνολογιῶν καί προστασίας τῶν προσωπικῶν δεδομένων ἀπέστειλαν πρός τήν ΕΕ μία ἐπιστολή[xviii] σχετική μέ τό ψηφιακό πορτοφόλι, ἐκφράζοντας τίς ἐξαιρετικά σοβαρές ἀνησυχίες τους γιά τήν συρρίκνωση τῶν δικαιωμάτων τῶν πολιτῶν καί τήν δημιουργία ἑνός ὀργουελιανοῦ πανοπτικοῦ μοντέλου ἀδιάλειπτης παρακολούθησης!
Συγκεκριμένα ἀναφέρουν ὅτι τό ψηφιακό πορτοφόλι τῆς ΕΕ «θά ἀποτελέσει ἕνα δῶρο γιά τήν Google καί τήν Facebook πού ὑποσκάπτει τήν ἰδιωτικότητα τῶν Εὐρωπαίων πολιτῶν. Αὐτό θά ἔχει συνέπειες στόν καθένα ἐντός τῆς Ἕνωσης καί θά ὑποβιβάσει τό ἐπίπεδο τῆς ἰδιωτικότητας χαμηλότερα σέ σχέση μέ ἄλλα μέρη τοῦ κόσμου. (…). Σύντομα ὁ Κανονισμός γιά τό ψηφιακό πορτοφόλι θά θεσπίσει ἕνα σύστημα μοναδικῆς καί μόνιμης ταυτοποίησης κάθε πολίτη πού θά ἐπιτρέπει στούς διεθνεῖς ψηφιακούς κολοσσούς νά συσχετίζουν τήν συμπεριφορά μας στόν δημόσιο καί ἰδιωτικό τομέα μέ μία ἄνευ προηγουμένου ἀκρίβεια! Κανένα τεχνικό ἤ ὀργανωτικό μέτρο δέν μπορεῖ νά ἐμποδίσει αὐτή τήν εὐρύτατη κακοποίηση τῶν ἀνθρώπων».
Σέ ἄλλο σημεῖο τῆς ἐπιστολῆς τους σημειώνεται χαρακτηριστικά: «Μέ τήν ἑνοποίηση ὅλων τῶν διαδράσεων τῆς ἠλεκτρονικῆς διακυβέρνησης, οἱ ἐπισκέψεις στόν γιατρό ἤ στήν τράπεζα, ἡ εἴσοδος σέ ἱστοσελίδες κοινωνικῆς δικτύωσης ἤ στά μέσα μαζικῆς μεταφορᾶς καί ἀλλοῦ μέ τό ψηφιακό πορτοφόλι ὡς τό μοναδικό κλειδί, ἀκόμα καί ἡ ἐλάχιστη διακοπή λειτουργίας τοῦ συστήματος θά ἔχει σοβαρότατες ἐπιπτώσεις. Οἱ εὐαίσθητες πληροφορίες ταυτοποίησης, οἰκονομικῆς κατάστασης καί τῆς ὑγείας ἑκατομμυρίων Εὐρωπαίων προσφέρουν μία πολύ κερδοφόρα ἀφορμή γιά κυβερνοεπιθέσεις. Αὐτός ὁ ἔντονος συγκεντρωτισμός θά μποροῦσε νά ἀποδειχθεῖ μοιραῖο λάθος»!
Τήν ἀνωτέρω κατάσταση δέν θά τήν περιέγραφε ἐναργέστερα παρά μία φράση τοῦ George Orwell στό περίφημο σύγγραμμά του «1984»: «Ἔπρεπε νά ζήσεις - καί ἔζησες, ἀπό συνήθεια ἡ ὁποία μετατράπηκε σέ ἔνστικτο - μέ τήν προϋπόθεση ὅτι ὁ κάθε ἦχος πού ἔκανες ἀκουγόταν καί, ἐκτός ἄν γινόταν στό σκοτάδι, ἡ κάθε κίνηση ἐλεγχόταν ἐξονυχιστικά».
Οἱ σύγχρονες ψηφιακές τεχνολογίες πραγματικά μποροῦν νά ἐπιλύσουν ἀναρίθμητα προβλήματα τῆς καθημερινῆς καί ὄχι μόνο ζωῆς μας! Ἀπό τήν ἄλλη ὅμως, εἴμαστε τόσο κυριευμένοι ἀπό τό νά ἀξιοποιοῦμε ὅλες τίς νέες τεχνολογίες δίχως βαθιά καί ὥριμη σκέψη γιά τίς ἐπιπτώσεις τῆς ἀπροσεξίας μας, πού ἑκόντες-ἄκοντες προετοιμάζουμε ἕνα μέλλον στό ὁποῖο ἡ ἐλευθερία θά εἶναι μία ψευδαίσθηση ἤ ἕνας εὐφημισμός.
Μέ τίς ραγδαῖες ἐξελίξεις στό πεδίο τῆς τεχνητῆς νοημοσύνης καί τῶν δικτύων 5ης ἤ καί 6ης γενιᾶς δέν ἀργεῖ ἡ στιγμή πού κάθε συσκευή πού χρησιμοποιοῦμε - ἀκόμη καί πράγματα ὅπως οἱ καρέκλες, τά ποτήρια ἤ τό κρεβάτι στά ὁποῖα δέν θά ἀναμέναμε νά δοῦμε ἐνσωματωμένη ψηφιακή τεχνολογία - θά συνδέονται καί θά «μιλοῦν» ἀνταλλάσσοντας δεδομένα μεταξύ τους. Μέχρι τό τέλος τοῦ 2018 ὑπῆρχαν κατ’ ἐκτίμηση 22 δισεκατομμύρια συσκευές σέ χρήση σέ ὅλον τόν κόσμο συνδεδεμένες στό διαδίκτυο τῶν πραγμάτων (ἸοΤ)… Τά προγνωστικά στοιχεῖα προβλέπουν πώς μέχρι τό 2030 περίπου 50 δισεκατομμύρια ἀπό αὐτές τίς «ἔξυπνες» συσκευές θά εἶναι σέ χρήση παγκοσμίως, δημιουργώντας ἕνα τεράστιο δίκτυο πού θά ἀλληλεπιδρᾶ μέ τήν λήψη καί ἀποστολή δεδομένων προσωπικοῦ χαρακτήρα, δηλ. τῆς ψηφιακῆς ἀποτύπωσης ἀνθρωπίνων συμπεριφορῶν-ἐπιλογῶν, μέ συνεπακόλουθο τόν ἀμετάκλητο ἐνταφιασμό τῆς ἰδιωτικότητας!
Γράφει τό πρώην στέλεχος τῆς Ὑπηρεσίας Ἐθνικῆς Ἀσφαλείας τῶν ΗΠΑ Edward Snowden στό αὐτοβιογραφικό του βιβλίο «Τό Μεγάλο Φακέλωμα»:
«Τό νά λές πώς δέν σέ ἀπασχολεῖ ἡ ἰδιωτικότητα γιατί δέν ἔχεις τίποτε νά κρύψεις, δέν διαφέρει ἀπό τό νά λές ὅτι δέν σέ ἀπασχολεῖ ἡ ἐλευθερία τοῦ λόγου, γιατί δέν ἔχεις τίποτε νά πεῖς. Ἤ πώς δέν σέ ἀπασχολεῖ ἡ ἐλευθεροτυπία, γιατί δέν σοῦ ἀρέσει νά διαβάζεις. Ἤ ὅτι δέν σέ ἀπασχολεῖ ἡ ἀνεξιθρησκεία γιατί δέν πιστεύεις στόν Θεό»!
Ἐνῶ ὁ Gus Hunt, εἰδικός σέ θέματα κυβερνοασφάλειας καί πρώην ὑψηλόβαθμο στέλεχος τῆς Κεντρικῆς Ὑπηρεσίας Πληροφοριῶν τῶν ΗΠΑ (CIA) δήλωσε πρίν ἀπό μερικά χρόνια: «Κοντεύουμε νά ἀποκτήσουμε τή δυνατότητα νά ἐπεξεργαζόμαστε τό ΣΥΝΟΛΟ τῶν πληροφοριῶν πού παράγονται ἀπό τούς ἀνθρώπους».
Δέν εἶναι δύσκολο κατόπιν τῶν προλεχθέντων νά ἐξάγουμε τό συμπέρασμα ὅτι ἐπίκειται ἡ ἐπιβολή ἑνός συστήματος τυραννικοῦ καί ἀνελεύθερου πού ἡ ἀνθρωπότητα δέν βίωσε ποτέ, οὔτε ἀκόμα καί στίς πιό σκοτεινές στιγμές της! Ἡ διαπίστωση αὐτή δέν εἶναι προϊόν μίας τεχνοφοβικῆς ἀντίληψης, μίας τυφλῆς καί ἄρρωστης ἐμμονῆς ἤ ἑνός στείρου ἀρνητισμοῦ. Ἄν κανείς μέ νηφαλιότητα καί δίχως προκαταλήψεις συνδέσει τά γεγονότα καί σχηματίσει τήν μεγάλη εἰκόνα, μέ εὐκολία καταλήγει σέ αὐτό πού σημειώνει χαρακτηριστικά ὁ Ἀγγλοβούλγαρος νομπελίστας Ἐλίας Κανέττι στό βιβλίο του «Μάζα καί Ἐξουσία»: «Μεγάλο μέρος τοῦ γοήτρου πού ἔχουν οἱ δικτατορίες ὀφείλεται στό ὅτι τούς ἀποδίδεται ἡ συγκεντρωμένη δύναμη τοῦ ΜΥΣΤΙΚΟΥ, πού στίς δημοκρατίες μοιράζεται σέ πολλούς καί διασκορπίζεται»!
Ὁ Γάλλος πολιτικός στοχαστής καί ἱστορικός Alexis de Tocqueville γράφει στό ἔργο του «Τό παλαιό καθεστώς καί ἡ ἐπανάσταση»:
«Ὁρισμένοι λαοί διεκδικοῦν ἐπίμονα τήν ἐλευθερία τους, ἀψηφώντας κάθε εἴδους κινδύνους καί δυσκολίες. Ἡ ἀγάπη τους γι’ αὐτή δέν ἀπορρέει ἀπό τά ὑλικά ἀγαθά πού τούς ἐξασφαλίζει. Τήν θεωροῦν, αὐτή καθ΄ ἐαυτή, ὄχι μόνο τόσο πολύτιμο καί τόσο ἀπαραίτητο ἀγαθό ὥστε τίποτε δέν θά μποροῦσε νά τούς ἀποζημιώσει γιά τήν ἀπώλειά της, ἀλλά καί ἱκανή νά τούς παρηγορεῖ καί μόνο μέ τήν ὕπαρξή της. Ἄλλοι λαοί πάλι, ὅταν εὐημεροῦν, χάνουν τό ἐνδιαφέρον τους γιά τήν ἐλευθερία. Ἀφήνουν τότε νά τούς τήν στερήσουν χωρίς νά ἀντισταθοῦν, ἀπό φόβο μήπως ἡ πιθανή ἀντίδρασή τους θέσει σέ κίνδυνο τήν εὐημερία τους. Τί λείπει, ἑπομένως, ἀπό αὐτούς τούς λαούς γιά νά παραμείνουν ἐλεύθεροι; Μά, ἡ ἐπιθυμία νά διατηρήσουν τήν ἐλευθερία τους. Μή μοῦ ζητήσετε νά ἀναλύσω αὐτή τήν ὑψιπετῆ ἐπιθυμία, ἤ τή νιώθει κανείς ἤ ὄχι. Εἶναι προνόμιο τῶν εὐγενικῶν καρδιῶν στίς ὁποῖες ὁ Θεός ἔχει δώσει τό χάρισμα νά τήν ἀπολαμβάνουν, νά αἰσθάνονται πλήρεις ὅταν τήν ἔχουν, νά πυροδοτοῦνται ἀπό αὐτή. Εἶναι μάταιο νά προσπαθεῖ κανείς νά ἐμφυσήσει τήν ἀγάπη γιά τήν ἐλευθερία στίς μέτριες ἐκεῖνες ψυχές πού δέν ἔχουν νιώσει ποτέ τήν ἀνάγκη της».
Δέν εἶναι δυνατόν τό Γένος μας, γαλουχημένο μέ τά νάματα τῆς ὑψηλότερης καί εὐγενικότερης τῶν ἀξιῶν, τῆς Ἐλευθερίας, νά ἀποδεχτεῖ νά παραλάβει στά χέρια του τό κλειδί πού ἀνοίγει τήν πόρτα γιά τήν ἄβυσσο!
Καί ἡ Ἐλευθερία, ὅπως ἱστορικά ἔχει καταδειχτεῖ, ἀπαιτεῖ θάρρος, ἀνδρεία καί τόλμη ἀλλά καί ἱδρώτα, δάκρυα καί αἷμα!
Αὐτός ἔλαχε νά εἶναι ὁ ἀγώνας τῆς ἐποχῆς μας! Πρίν ἀπό 200 χρόνια, τό 1823, ὁ ἐθνικός μας ποιητής Διονύσιος Σολωμός θά συντάξει τόν «Ὕμνον εἰς τήν Ἐλευθερίαν» πού εἶναι συνυφασμένος μέ τήν ἱστορική ἰδιοπροσωπεία μας! Σήμερα καλούμαστε νά ὑμνήσουμε τήν Ἐλευθερία μέ τή στάση μας πού ἴσως θά ἔχει κάποιο κόστος ἀλλά ἀποτελεῖ μονόδρομο γιά κάθε ρωμαίικη ψυχή!
Στήν διαφαινόμενη ἰδιότυπη σκλαβιά πού μᾶς ἑτοιμάζουν ὀφείλουμε νά μή συναινέσουμε ἀλλά ἑνωμένοι καί μέ ἱερό πεῖσμα νά προασπίσουμε ὅ,τι πολυτιμότερο μποροῦμε νά κληροτοδοτήσουμε στά παιδιά μας: τήν Ἐλευθερία!
Σᾶς εὐχαριστῶ!