Ἐρώτηση: Μποροῦμε νά ἀπεικονίσουμε τόν Πατέρα ἤ ὄχι;

κούω διάφορες ἀπόψεις γιά τό ἄν εἰκονίζεται ὁ Πατήρ καί αὐτή στήν ὁποία ἔδωσα περισσότερο σημασία εἶναι αὐτή τοῦ πατρός Ἀθανασίου Μυτιληναίου, τήν ὁποία μπορεῖτε νά τή βρεῖτε ἐδῶ http://www.arnion.gr/mp3/omilies/p_athanasios/apories_kathxhtikou/apories_kathxhtikou_0790.mp3. Τελικά μποροῦμε νά ἀπεικονίσουμε τόν Πατέρα ἤ ὄχι;

 

Στήν Παλαιά Διαθήκη (Γεν. ιη΄, 1 καί ἑξῆς) ἀναφέρεται ἡ ἐπίσκεψη τριῶν ἀγνώστων στόν Ἀβραάμ. Στή συνέχεια τῆς διηγήσεως οἱ δύο ἀπό αὐτούς ἐμφανίζονται ὡς ἄγγελοι. Ἔτσι ἐπεκράτησε νά εἰκονίζονται καί οἱ τρεῖς στό φιλόξενο τραπέζι τοῦ Ἀβραάμ μέ τήν ἀγγελική μορφή τους.

Ἡ ὑπεροχή τοῦ μέσου ἀγγέλου ἐπεκράτησε σέ πολλές εἰκόνες τῆς Φιλοξενίας. Καί αὐτό ἐπειδή κάποιοι ἅγιοι Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, ὅπως ὁ ἅγ. Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος καί ὁ ἅγ. Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός εἶδαν στή φιλοξενία τοῦ Ἀβραάμ τήν ἐμφάνιση τοῦ Χριστοῦ πού συνοδευόταν ἀπό δύο ἀγγέλους. Ἄλλοι ὅμως, ὅπως ὁ ἅγ. Κύριλλος Ἀλεξανδρείας, ὁ ἅγ. Ἀμβρόσιος Μεδιολάνων, ἑρμήνευσαν τήν ἐπίσκεψη τῶν τριῶν ἀνδρῶν ὡς προτύπωση ὅλης τῆς Ἁγίας Τριάδος.

Ἔτσι λοιπόν, ὅταν εἰκονίζονται οἱ τρεῖς ἄγγελοι γύρω ἀπό ἕνα τετράγωνο τραπέζι ἰσοκέφαλοι, χωρίς νά διακρίνονται ὡς πρός τό μέγεθος καί τά ἄλλα χαρακτηριστικά , δηλώνουν τήν ἰσοτιμία τῶν προσώπων τῆς Ἁγίας Τριάδος.

Ἡ εἰκόνα τῆς Ἁγίας Τριάδος στήν ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ἔχει δύο τύπους: Ὁ ἕνας εἶναι ἡ παράσταση τῶν τριῶν ἀγγέλων καί φέρει τήν ἐπιγραφή «Ἡ Ἁγία Τριάς» ἤ «Ἡ φιλοξενία τοῦ Ἀβραάμ».

Ὁ δεύτερος τύπος εἶναι ἡ παράσταση τῶν τριῶν Προσώπων τῆς Ἁγίας Τριάδος , δηλ. τοῦ Πατέρα ὡς γέροντα, τοῦ Υἱοῦ πού εἰκονίζεται στά δεξιά του καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐν εἴδει περιστερᾶς. Ὁ τύπος αὐτός ἀναφέρεται στούς ἐσχάτους βυζαντινούς καί ἰδιαίτερα στούς μεταβυζαντινούς χρόνους ἀπό δυτική ἐπίδραση.

Στή Βυζαντινή ἁγιογραφία ὁ Πατέρας δέν εἰκονίζεται ἀλλά ἐκπροσωπεῖται ἀπό τόν Χριστό γιά δύο λόγους:

Πρῶτον γιατί ὁ πατέρας δέν φόρεσε σάρκα ὅπως ὁ Χριστός μέ τή σάρκωσή Του καί συνεπῶς κανένας δέν ἔχει δεῖ τόν Θεό Πατέρα «διατί τόν Πατέρα τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ οὐχ ἱστοροῦμεν καί ζωγραφοῦμεν; ἐπειδή οὐκ οἴδαμεν, τίς ἐστιν καί Θεοῦ φύσιν ἀδύνατον ἱστορῆσαι καί ζωγραφῆσαι καί εἰ ἐθεασάμεθα καί ἐγνωρίσαμεν, καθώς τόν υἱόν αὐτοῦ, κἀκεῖνον ἄν εἴχομεν ἱστορῆσαι καί ζωγραφῆσαι» ( Πρακτικά Ζ΄Οἰκουμ. Συνόδου).

Δεύτερον γιατί κάθε Πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδος εἶναι ὁλόκληρος ὁ Θεός.

Ἐξάλλου «ὁ μονογενής υἱός ὁ ὤν εἰς τόν κόλπον τοῦ πατρός, ἐκεῖνος ἐξηγήσατο» ( Ἰω. α΄, 18). Δηλαδή τόν Θεό Πατέρα ἐξήγησε, μᾶς Τόν γνώρισε, μᾶς μίλησε γι'Αὐτόν, ὁ Υἱός. Τό ἔκανε αὐτό μέ τήν ἐνανθρώπησή Του, τά θαύματά του τήν διδασκαλία, τό παράδειγμά του. Μέ ὅλα αὐτά μᾶς ἀπεκάλυψε τήν εἰκόνα τοῦ Πατέρα του, ὄντας ὁ ἴδιος εἰκών τοῦ Θεοῦ τοῦ ἀοράτου.

(Πηγή: Χρ. Γκότση «Ο ΜΥΣΤΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ», 1ος καί 2ος τόμος)

Υποκατηγορίες