"Περί τοῦ δευτέρου γάμου τῶν κληρικῶν"

Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη

Ἀττικῆς κ. Παντελεήμονα

Σεβασμιώτατε,

Ἀσπάζομαι εὐλαβῶς τή Δεξιά Σας.

Τῇ εὐλογίᾳ τοῦ Πνευματικοῦ μου Πατρός,  ὁ ὁποῖος τυγχάνει Πνευματικός φάρος τηλαυγής, ὀφθαλμός τῆς Ἐκκλησίας, πατέρας στοργικός, ἀσκητής, λιτός, φτωχικός, ταπεινός καί ἐλεήμων, θερμά φιλόκαλος, Σᾶς ὑποβάλλω τό παρόν ὑπόμνημά μου, ἀφοῦ κατά παραχώρηση τοῦ Παντοκράτορος Τριαδικοῦ  Θεοῦ, τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἀνήκω, ἀνάξιος ὤν, στήν τιμιωτάτη χορεία τῶν ἐν χηρείᾳ κληρικῶν.

Ὡς κληρικός τῆς Ἁγιωτάτης Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μας καί ὡς ἐν χηρείᾳ κληρικός Αὐτῆς αἰσθάνομαι βαρύτατα προσβεβλημένος, γιατί πληροφοροῦμαι ὅτι ἡ Σεπτή Διοίκησή μας συζητεῖ τό θέμα τοῦ γάμου τῶν ἐν χηρείᾳ κληρικῶν.  Ἔχει μάλιστα συστήσει "εἰδική ἐπιτροπή" πού "μελετᾷ" τό θέμα αὐτό ὡς καί γενικότερα τό θέμα τοῦ δευτέρου γάμου τῶν κληρικῶν.

Ἀπορῶ ὅμως καί ἐξίσταμαι γιά τό θράσος νέου κληρικοῦ τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, ὁ ὁποῖος προτρέχων δημοσιεύει στόν Ἐλεύθερο Τύπο τῆς Κυριακῆς 14 Νοεμβρίου 2004 ἄρθρο του μέ ἐπικεφαλίδα "Ἔγκυρος καί κανονικός ὁ δεύτερος γάμος κληρικῶν". 

Δέ θά παρασυρθῶ στήν προσπάθεια νά ἀναιρέσω τά γραφόμενα τοῦ ὡς ἄνω κληρικοῦ, ἀφοῦ ἀκόμα καί οἱ ἱεροσπουδαστές τῆς Ριζαρείου Ἐκκλησιαστικῆς Σχολῆς εἶχαν τήν ἑτοιμότητα νά διακρίνουν τήν ἀταξία τοῦ κειμένου, τήν παντελῆ ἔλλειψη ἐπιχειρημάτων, τήν πρωτοφανῆ περιφρόνηση τῆς μακροτάτης Παραδόσεως τῆς Ἁγίας Ἐκκλησίας μας καί τήν ἀγωνία του νά ἐπιδείξει ἐκσυγχρονισμένη τήν Ἐκκλησία μας, σύνδρομο νεόπλουτου ὑβριστοῦ.

Πρίν ἀπό λίγους μῆνες ἡ Ἱερά Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος ἐξέδωσε καί ἀπέστειλε σ' ὅλους τούς κληρικούς τά πρακτικά τοῦ πρό διε-τίας συνεδρίου στόν Ἅγιο Ἰωάννη τό Ρῶσο μέ θέμα τό Γάμο.  Στήν περι-σπούδαστη εἰσήγησή του ὁ καθηγητής τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Πανε-πιστημίου Ἀθηνῶν κ. Γ. Φίλιας ἀπέδειξε ἐπιστημονικῶς καί ἐκκλησια-στικῶς ὅτι μόνο ἕνα Γάμο γνωρίζει ἡ Ἐκκλησία μας ἀκόμη καί γιά τούς λαϊκούς καί ὅτι ὁ δεύτερος γάμος δέν ἀποτελεῖ μυστήριο, ἀλλά οἰκονο-μία τῆς Ἐκκλησίας μέ σκοπό τήν πολυπόθητη γιά τό χριστιανό μετάνοια.

Τί μεσολάβησε μέσα σέ λιγότερο ἀπό δύο χρόνια, ὥστε ἡ σεπτή δι-οίκησή μας νά μᾶς στείλει ἀνατροπή τῶν ἐκλεκτῶν ἐπιστημονικῶς καί ἐκκλησιαστικῶς τεκμηριωμένων θέσεων τοῦ κ. Γ. Φίλια;  (Οἱ θέσεις ὅμως τοῦ κ. Καθηγητοῦ εἶναι λίγο ὡς πολύ γνωστές σ' ὅλο τό χριστεπώνυμο πλήρωμα).

Ἐπιτρέπεται ἀπό ἕνα τόσο σοβαρό σῶμα, τό σῶμα τῆς διοικήσεως τῆς Ἐκκλησίας μας νά βγαίνει πρός τά ἔξω τέτοια ἀφερεγγυότητα μέ μιά δίγλωσση στάση ἐντός τῆς τελευταίας διετίας γιά ἕνα τόσο καίριο θέμα;

Πῶς ἐπιτρέπει σέ νέο κληρικό νά ἐκθέτει καί νά προσβάλει τό τίμιο περσβυτέριο, τούς μάχιμους ἐφημερίους πού σηκώνουν τό φορτίο τῆς πρώτης γραμμῆς τῆς ποιμαντικῆς διακονίας, μέ τήν ἀπειρία του καί τήν ἄγνοια τοῦ κανονικοῦ δικαίου τῆς Ἐκκλησίας μας;

Αὐθόρμητα λοιπόν αἰσθάνομαι τήν ἀνάγκη νά ρωτήσω τή Σεπτή Διοίκησή μας: Πιστεύουμε ἤ ὄχι στήν ἄκτιστη Χάρη τοῦ Ἁγίου καί Τελεταρχικοῦ Πνεύματος, πού μᾶς κατέστησε, ἐγγάμους ἤ ἀγάμους κληρικούς, στό ὕψος τῆς Ἱερατικῆς Διακονίας;

Ὡς μάχιμοι ἐφημέριοι τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μας, πού βρισκόμαστε στήν πρώτη γραμμή τῆς ποιμαντικῆς ἐν Χριστῷ διακονίας, προσπαθοῦμε, τοῦ Κυρίου συνεργοῦντος, νά παρηγοροῦμε τούς τραχέως ἀγωνιζομένους πιστούς μας.  Ἐπικαλούμαστε φανερά καί ρητά ἀλλά καί μυστικά τήν ἄκτιστη Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος γιά νά ἀντιμετωπίζουν ἡγεμονικά, ἡρωϊκά καί μαρτυρικά τίς ἀενάως ἀναφυόμενες μικρές, μεγάλες ἤ ἀδιέξοδες δοκιμασίες, οἱ ὁποῖες συντελοῦν στήν ἐν Χριστῷ τελείωσή τους. 

Αὐτονοήτως καί στή δική μας (ἡμῶν τῶν ἐν χηρείᾳ κληρικῶν) τήν ἐν Χριστῷ τελείωση δέ συντελεῖ ἡ ἄκτιστη Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος; Τί συνέβη τώρα ὥστε ἡ Σεπτή Διοίκησή μας νά ἀλλάζει τά δεδομένα τῆς πίστεώς μας δηλώνοντας ἐμμέσως πλήν σαφῶς, ὅτι ἡ ἄκτιστη Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος εἶναι ἄπιαστος ὅρος Θεολογικός καί ὄχι ἁπτή σωστική πραγματικότητα μέσα στήν Ἐκκλησία μας, μέσα στούς πιστούς, γιατί ὄχι καί στούς ἐν χηρείᾳ κληρικούς;

Ταπεινῶς φρονῶ καί υἱκῶς παρακαλῶ,

Σεβασμιώτατε,

Νά λάβετε ὑπ' ὄψη Σας τά ἑξῆς:

Οἱ ἱεροί Κανόνες τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μας βγαλμένοι ἀπό τή συνολική Συνοδική Ἁγιοπνευματική καί φιλανθρωπότατη ἐμπειρία τῆς Ἐκκλησίας μας δέν ἐπιτρέπουν γάμο στούς κληρικούς μετά τή χειροτονία τους, οὔτε πολύ περισσότερο τό δεύτερο γάμο.

 Αὐτός ὁ τρόπος ζωῆς εἶναι πιά ριζωμένος στίς συνειδήσεις τῶν (συνειδητῶν-πιστῶν) κληρικῶν ὅλων τῶν βαθμῶν.  Ἀπ' ὅσο ὡς παθών γνωρίζω, δέν ὑπάρχουν στήν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος ἐν χηρείᾳ κληρικοί, πού νά μή στέκονται στό ὕψος τῆς πατρικῆς εὐθύνης καί τῆς ποιμαντικῆς ἐν Χριστῷ διακονίας.  Σπάνιες ἐξαιρέσεις ἐπιβεβαιώνουν τόν κανόνα τῶν ἐντίμων κληρικῶν.  Ἐξ ἄλλου τό πλήρωμα τῶν λαϊκῶν ποτέ δέν θά μποροῦσε νά διανοηθεῖ παντρολογήματα σέ κληρικούς.

Ὁ μακαριστός Γέροντας π. Ἐπιφάνειος Θεοδωρόπουλος ἔχει ἀπαθανατίσει στά Ἀπομνημονεύματά του ὑποθετική στιχομυθία συζύγων πού βρίσκονται μέσα στή Θεία Λειτουργία καί ἐνδιαφερόμενοι γιά τήν ἀποκατάσταση τῆς ἄγαμης θυγατέρας τους σιγοψιθυρίζουν σχολιάζοντας μεταξύ τους τά ἱκανά  συζυγικά προσόντα τοῦ Λειτουργοῦ, πού τόν θεωροῦν ὑποψήφιο γαμπρό γιά τήν κόρη τους.  Ὀμορφιά, λεβεντιά, πιθανή  συζυγική πιστότητα, χρηματικές ἀποδοχές, κουλτούρα, ἐνδιαφέ-ροντα, μόρφωση, κοινωνικό πρεστίζ, ἀποτελοῦν τό ἀντικείμενο τῆς κρυφιοσυζητήσεως τοῦ ζεύγους ἐντός τῆς... θείας Λατρείας...

Πόσα ἄλλα δεινά μποροῦν νά προκύψουν προβλέψιμα ἤ ἀπρόβλεπτα, ἄν κάποιοι προχωρήσουν στό ξεκοίλιασμα τῶν Ἱερῶν Κανόνων;

Ἀπό ὅλα αὐτά τά δεινά τόσο τόν ἴδιο τόν ἱερέα (τήν οἰκογένειά του) ὅσο καί ὅλο τό σῶμα τῆς Ἐκκλησίας, γλυτώνουν οἱ θεόπνευστοι Ἱεροί Κανόνες: ΙΖ΄ τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων, Γ΄ καί ΜΗ΄ τῆς Πενθέκτης, ΙΒ΄ καί ΚΔ΄ τοῦ Μεγάλου Βασιλείου, Ζ΄ Νεοκαισαρείας.  Οἱ ἱεροί αὐτοί Κανόνες ἀπορρέουν ἀπό τίς ποιμαντικές ἐπιστολές τοῦ Ἀποστόλου Παύλου Α΄ Τιμοθ. 3,1-10, Γαλ. 6,1-11.  Τό κείμενο τῶν παραπάνω ἱερῶν Κανόνων, ἡ ἑρμηνεία καί τά θεόπνευστα σχόλια τοῦ Ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου ἀποδεικνύουν πόσο συνετοί, προσγειωμένοι, θεωμένοι καί εὐφυέστατοι ἦταν οἱ Ἅγιοι Πατέρες μας, πού πῆραν αὐτά τά μέτρα γιά τούς κληρικούς.

Κάποιοι ἐκ τῶν Ἁγίων Ἀρχιερέων τῆς Ἑλλαδικῆς Ἐκκλησίας, πολύπειροι καί βαθυνούστατοι δέν βιάζονται νά χειροτονήσουν νεόνυμφους ὑποψήφιους κληρικούς.  Περιμένουν νά τούς δοῦν μέ ἕνα ἤ δύο παιδάκια, νά δοκιμάσουν δηλ.τήν ἱκανότητά τους ὡς οἰκογενειαρχῶν κατά τήν ἀπαίτηση τοῦ ἀποστόλου Παύλου καί κατόπιν νά προχωρήσουν στή χειροτονία.  Ἔτσι ἔχουν περισσότερα ἐχέγγυα ἐπιτυχίας στήν καλή διοίκηση τῆς εὐρύτερης οἰκογένειας, τῆς ἐνορίας, στήν ὁποία πρέπει νά ἀναδειχθοῦν καλοί προϊστάμενοι.

Οὐδείς ἐκ τῶν ἐν χηρείᾳ κληρικῶν ἔχει ἐκφράσει τήν ἐπιθυμία νά ἔλθει εἰς δευτέρου γάμου κοινωνίαν μετά τήν κοίμηση τῆς πρεσβυτέρας του.  Ὅλοι οἱ ἐν χηρείᾳ κληρικοί πιστεύουν καί ἐπικαλοῦνται τήν ἄκτιστη Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, πού τά ἀσθενῆ θεραπεύει καί τά ἐλλείποντα ἀναπληροῖ, νά τούς ἀξιώσει νά φθάσουν νικητές στό τέλος, στήν ἐν Χριστῷ θέωση. Ἔπειτα πῶς εἶναι δυνατόν ἡ εὐαίσθητη καί καλλιεργημένη ἱερατική ψυχή νά λησμονήσει τίς ἐκλεκτές ἐμπειρίες τοῦ ὄμορφου συζυγικοῦ κοινοβιακοῦ βίου; Εἶναι δυνατόν νά νεκρώσει ἕνα τόσο ζωντανό κομμάτι τῆς ζωῆς του, τήν περίοδο τῆς συζυγικῆς ζωῆς; Ἄν τό πετύχει αὐτό, ἀναπηρία ψυχική θά καταφέρει νά δημιουργήσει στό εἶναι του.

Ἀκόμη καί λαϊκοί - ἄνδρες καί γυναῖκες - μετά τήν κοίμηση τοῦ συντρόφου τους δέν ἐπιδιώκουν δεύτερο γάμο, ἐπειδή πιστεύουν, ὅτι ὁ σύντροφός τους δέν ἔχει ἀφανισθεῖ, δέν ἔχει ὑπαρξιακά μηδενισθεῖ, ἀλλά ζεῖ στίς καλύτερες πνευματικές συνθῆκες τῆς θριαμβευούσης Ἐκκλησίας.  Ἀναμένουν Χριστοκαρτερικά τή δεύτερη συνάντηση μετά τοῦ μεταστᾶντος συντρόφου τους στή Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν, ἔνθα οὔκ ἐστι πόνος, οὐ λύπη, οὐ στεναγμός, ἀλλά ζωή (μετά τοῦ δοξασθέντος Χριστοῦ) ἀτελεύτητος, πανευφρόσυνος, χριστοδικαιωμένη, σύμφωνα μέ τίς θεόπνευστες Καινοδιαθηκικές ρήσεις. Ἡ μοναδικότητα τοῦ συζυγικοῦ προσώπου πάντοτε ἦταν ὁ ἐπιδιωκόμενος στόχος γιά ὅλους τούς συνειδητούς χριστιανούς μέ ἀπόλυτη χριστοθεσμική κατοχύρωση γιά τούς κληρικούς τῆς Ἁγιωτάτης Ὀρθόδοξου Ἐκκλησίας.  Ὁ ὀρθόδοξος κληρικός ζεῖ μυστηριακά καί εὐχαριστηριακά τή μοναδικότητα τοῦ συζυγικοῦ προσώπου καί τή διδάσκει στό ποίμνιό του.  Ἄν καταργηθεῖ αὐτή ἡ μοναδικότητα, φαντάζεσθε τί θά συμβεῖ στό σῶμα τῶν λαϊκῶν; 

Ὅσοι πιστεύουν καί ἀγωνίζονται τόν καλόν ἀγώνα τῆς χριστιανικῆς ἐν τῷ σεμνῷ γάμῳ ζωῆς, λαϊκοί καί κληρικοί, πιστεύουν στήν κλήση τοῦ Χριστοῦ πρός τόν χηρεύοντα ἤ τή χηρεύουσα γιά ἕνα ἀνώτερο, πνευματικότερο, παρθενικό τρόπο ζωῆς, τόν ὁποῖο ἀκριβῶς ἐνε-καινίασε ὁ ἴδιος ὁ Χριστός, ὡς δεύτερος Ἀδάμ μέ τόν ὑψηλό καί ἀξιοζή-λευτο παρθενικό βίο Του.  Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, ὁ εὐφυέ-στατος, θεοφώτιστος καί πολυχαρισματοῦχος κήρυκας τῆς μετανοίας ἐγκωμιάζει στόν περί Παρθενίας λόγο του τόν ἀναβιβαζόμενο ἀπό τήν ἄκτιστη Χάρη τοῦ ἁγίου Πνεύματος στήν τιμή καί στό στέφανο τῆς χηρείας.  Εὔχεται ὁ Χρυσορρόας ρήτορας νά ἀξιοποιηθεῖ τό χάρισμα ἀπό τόν ἐν Κυρίῳ χηρεύσαντα.  Ὅλα αὐτά διατυπώνονται σέ μιά ἐποχή πολύ πλησιέστερη πρός τή σαρκολατρική εἰδωλολατρεία συνδυασμένη μέ τήν πλάνη τῆς πολυθεΐας.

Ἄν αὐτά, λοιπόν, τά διαπιστώνουμε στή ζωή τῶν πιστῶν λαϊκῶν, πόσο ἀνώτερα θά πρέπει νά τά συναντοῦμε στή ζωή τῶν κληρικῶν. Οἱ ἱερεῖς τοῦ Ὑψίστου εἶναι (ἤ ἀγωνίζονται νά εἶναι) οἱ πνευματικοί ἄνθρωποι καί ἄν μάλιστα εἶναι καί Πνευματικοί, ἑκούσια ἀγωνίζονται νά ὑποτάξουν τό χεῖρον τῷ κρείττονι, τήν ἁμαρτωλή ροπή πρός τόν ἡγεμονικό πνευματικό χριστοάνθρωπο. Πασχίζουν νά λυτρωθοῦν ἀπό τίς νομοτελειακές ἐπιταγές τῆς φύσεως καί νά γίνουν ἁπλᾶ καί καθαρά Χριστοπρόσωπα.  Βγαίνουν ἀναγεννημένοι πνευματικά μετά ἀπό τήν ἀπέραντη ὀδύνη καί τήν ὑπερβολική θλίψη τοῦ πένθους. Ἔτσι ἡ χηρεία μπορεῖ νά ἀποτελέσει χαρισματικό ὁρόσημο γιά τόν χῆρο κληρικό. Μέ τό ἐν Χριστῷ ἐνθουσιαστικό φρόνημα καί τή χειραγωγική συμπαράσταση τοῦ πνευματικοῦ πατρός μπορεῖ νά γίνει ὁ κληρικός ὁ ἐν Χριστῷ νέος ἄνθρωπος. Χαρά καί ἀγαλλίαση πλημμυρίζει τήν ἱερατική καρδιά ὁσάκις "μετά παρρησίας καί ἀκατακρίτως" γίνεται λειτουργός τῶν Ἀχράντων Μυστηρίων.

Δέν εἶναι σπάνιες οἱ περιπτώσεις τῶν ἐν χηρείᾳ λαϊκῶν πιστῶν πού ζοῦν τό θαῦμα τῆς ἑνότητος τῆς στρατευομένης μετά τῆς θριαμβευ-ούσης Ἐκκλησίας.  Ὅταν τό ἕνα μέλος τῆς συζυγίας μεθίσταται στή θριαμβεύουσα, ἀπελευθερωμένο πιά ἀπό τή συμβατικότητα καί ματαιότητα τοῦ παρόντος ρευστοῦ μεταπτωτικοῦ κόσμου, εὔχεται στόν Ὕψιστο γιά τήν οἰκογένεια πού ἄφησε.  Ἀπό τά ἀγαθά καί λίαν εὐεργετικά ἀποτελέσματα τῆς προσευχῆς τοῦ κεκοιμημένου, ἀντιλαμβανό-μαστε τίς ἀσύλληπτες ἐκκλησιολογικές διαστάσεις πού παίρνει ἡ ἐν Χριστῷ οἰκογένεια.  Ζεῖ καί κινεῖται καί χριστοκαταξιώνεται μέσα στή στρατευομένη μας Ἐκκλησία καί φθάνει μέχρι τά κράσπεδα τῆς θριαμβευούσης.  Βιώνουμε αὐτήν τήν ἀλληλοπεριχώρηση τῆς στρατευ-ομένης Ἐκκλησίας μέ τή θριαμβεύουσα μέσα στή θεία Λειτουργία, ἐφόσον ἐνώπιον τοῦ παρόντος Θυσιαζομένου καί Ἀναστάντος Κυρίου μας, ἐμεῖς προσευχόμαστε γι' αὐτούς καί ἐκεῖνοι γιά μᾶς.  Τό καταληκτικό λόγιο τῆς Ἱερᾶς Ἀκολουθίας τοῦ Γάμου "Παράλαβε τούς στεφάνους αὐτῶν ἐν τῇ Βασιλείᾳ Σου ἀσπίλους καί ἀμώμους καί ἀνεπιβουλεύτους διατηρῶν αὐτούς εἰς τούς αἰῶνας" ἐπιμαρτυρεῖ τήν ὑπερβατική ἐκκλησιολογική διάσταση τοῦ Μυστηρίου τοῦ γάμου, πού γεννιέται μέσα στή στρατευομένη Ἐκκλησία μας καί ὁλοκληρώνεται στήν ἔνδοξη ἀπέραντη οἰκογένεια τῆς Βασιλείας τῶν Οὐρανῶν.

Μέ κανένα ζεῦγος ὁ φιλανθρωπότατος Σωτήρας μας, Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστός δέν ὑπέγραψε συμβόλαιο ταυτόχρονης ἐξόδου τῶν συζύγων ἀπό τόν παρόντα κόσμο.  Αὐτό τό γνωρίζουν ἅπαντες οἱ λαϊκοί πιστοί καί πολύ εὐκρινέστερα τό γνωρίζουν οἱ κληρικοί, οἱ ὁποῖοι πρό τῆς χειροτονίας τους γνωρίζουν τίς πιθανότητες ἐξόδου τοῦ ἑνός ἐκ τῶν δύο συζύγων καί παρά ταῦτα ἀποφασίζουν.  Ἀγωνίζονται μέσα στόν ἱερό στίβο τοῦ γάμου, ἁγιάζονται, δίνουν κραταιούς ἀγῶνες μέ τήν ἐνίσχυση τοῦ ἀγωνοθέτου Χριστοῦ, αὐξάνεται καί πληθύνεται ἡ οἰκογένεια καί σέ κάποια στιγμή πρώιμη ἤ ὄψιμη καλεῖται τό ἕνα μέλος τῆς οἰκογένειας στή Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν.  Οἱ πρῶτοι χριστιανοί πανηγύριζαν τήν ἡμέρα τῆς ἐξόδου ὡς dies natalis (=ὡς ἡμέρα γενέθλιο στή Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν).  Αὐτά ἐμεῖς τά διδάσκουμε στούς πιστούς μας καί ἡ παρηγοριά τους εἶναι ἀφάνταστη.  Τά ἴδια ἀκριβῶς δέν ἰσχύουν γιά τόν ἱερέα καί τήν οἰκογένειά του;   Ὄχι μόνο τά ἴδια, ἀλλά ἡ ἄκτιστη Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος χορηγεῖ διπλῆ, τριπλῆ, πολλαπλῆ παρηγορία στόν πενθοῦντα κληρικό, ὥστε νά ἀποτελεῖ ἀρχέτυπο ἄνωθεν παρηγορουμένου.  Γιαυτό καί ὁ λόγος τῆς παρηγορίας του πρός τούς ἐλαχίστους ἀδελφούς εἶναι πειστικός, ἀφοῦ βγαίνει ἀπό ἐμπειρία ὀδύνης συνδυασμένης μέ τήν ἄκτιστη θεοχαρίτωτη παρηγορία.

Ἀπό τήν τριακονταετῆ ἐμπειρία μου ὡς τοῦ ἐλαχίστου τῶν πνευματικῶν - ἐξομολόγων τῆς Ἐκκλησίας μας ἔχω διαπιστώσει ὅτι παραπλήσια εἶναι ἡ κατάσταση τῶν κληρικῶν πού βρίσκονται σέ διάσταση ἤ σέ διάζευξη μέ τίς πρεσβυτέρες τους.

Σύμφωνα μέ τίς θεόπνευστες Καινοδιαθηκικές πληροφορίες, μετά τή νηστεία τῶν σαράντα ἡμερῶν ὁ ἴδιος ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστός δεινῶς ἐπειράσθη ἀπό τό Σατανᾶ στό Σαραντάριο ὄρος ...καί τελέσας πάντα πειρασμόν ἀπέστη ἀπ' Αὐτοῦ ὁ Διάβολος, μᾶς λέγει ἡ Καινή Διαθήκη.  Ἀντίστοιχα καί ἀνάλογα μέ τίς ἀντοχές μας ἐπιτρέπει ὁ πειρασθείς Κύριός μας καί μεῖς νά πειραζόμαστε γιά μείζονες πνευματικές ἐπιδόσεις.  Ἀνάμεσα σ' αὐτούς τούς πειρασμούς εἶναι ἡ χηρεία ἤ ἡ ἀδυναμία τῆς πρεσβυτέρας ἤ καί τῶν δύο γιά νά κρατήσουν ἀδιάσπαστη τή συζυγία.  Ὁ σύν Θεῷ πολυμέτωπος τιτάνιος ἀγώνας πού διεξάγει ὁ κληρικός γιά νά κρατήσει ἀμείωτη τήν Ἱερατική του ποιμαντική προσφορά καί παράλληλα νά διευθετεῖ τά πελώρια οἰκογενειακά του προβλήματα "εὐσχημόνως καί κατά τάξιν" τόν καθιστοῦν ἐμπειρότερο, διακριτικότερο καί συμπαθέστερο στό ποίμνιό του. 

Σηκώνει τό Σταυρό τοῦ Χριστοῦ καί ὁ ἐν χηρείᾳ κληρικός καί ὁ διαζευγμένος κληρικός καί κατά μυστικό, θαυματουργικό καί χαρισματικό τρόπο παρηγορεῖται ἀπό τόν Παράκλητο, κραταιώνεται καί γίνεται, σταυρούμενος, τύπος τῶν πιστῶν.  Ὁ λόγος τοῦ δεινοπαθοῦντος κληρικοῦ ἔχει μερικές φορές μεγαλύτερη ἀπήχηση στίς καρδιές τῶν πιστῶν, ἀλλά καί τῶν ἀπίστων, οἱ ὁποῖοι διά τῆς ἔμφυτης συμπαθείας, λυποῦνται τόν πάσχοντα κληρικό, ἔρχονται χωρίς νά τό πολυκαταλα-βαίνουν πιό κοντά στήν Ἐκκλησία καί τελικά συμπάχοντας μέ τόν πάσχοντα κληρικό, συμπαθοῦν τήν Ἐκκλησία μας, ἐξομολογοῦνται, μετανοοῦν, ὀρθοδοξοῦν, ὀρθοπρακτοῦν, σῴζονται.

Μεγαλεῖα κατασκευάζει ἡ ἄκτιστη Χάρη τοῦ Κυρίου μας.  «Ποιῶν θαυμάσια μεγάλα μόνος».  Γιατί αὐτά τά θαύματα τῆς πίστεώς μας θέλει  ὁ ἀρθρογράφος ἱερέας νά μᾶς τά στερήσει; Ἀφοῦ δέν ἔχει ἐμπειρία ἀπό τό εἶδος αὐτῆς τῆς ἐν Κυρίῳ Σταυρώσεως καί Χριστοπαρακλήσεως, γιατί θέλει νά μᾶς ἐμβάλει στά κοφτερά γρανάζια τοῦ κοσμικοῦ, δηλαδή τοῦ δαιμονικοῦ φρονήματος;

Ὄχι μόνο δαιμονικό φρόνημα ἀλλά καί πραγματική κόλαση ζοῦν οἱ περισσότεροι λαϊκοί, οἱ ὁποῖοι ἔσπευσαν νά "ξαναφτιάξουν τή ζωή τους" καί ἔπεσαν στά χειρότερα, στά πολυπλοκότερα, στά ἀδιέξοδα.

Μέ τίποτα δέν μπορῶ νά διανοηθῶ ὅτι ἡ εἰδική ἐπιτροπή παρασυρόμενη ἀπό τόν ἄπειρο ἱερέα θά μᾶς μπλέξει τούς ἐν Χριστῷ χήρους κληρικούς, μακαριζομένους ἀπό τόν ἱερό Χρυσόστομο, σέ λογισμούς καί ἐξευτελισμούς τοῦ τύπου πού περιέχονται στόν Ἐλεύθερο Τύπο.  Μέ τίποτα δέν μπορῶ νά πιστέψω ὅτι οἱ Ἅγιοι Ἀρχιερεῖς μας θά ψηφίσουν τήν κόλαση καί ὄχι τόν ἀγώνα πού ὁδηγεῖ στόν Παράδεισο γιά κάθε κληρικό πού τοῦ συμβαίνει ἡ ὡς ἄνω δοκιμασία.

Ἄν, παρά ταῦτα, ἡ εἰδική Ἐπιτροπή τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος παρακινημένη ἀπο τόν νέο κληρικό ἤ ταυτισμένη μαζί του "θεσμοθετήσει" ἄλλα, ἀλλότρια, μή "ἑπομένη τοῖς Ἁγίοις ἡμῶν Πατρᾶσι" εἶναι σάν νά βροντοφωνεῖ στό σύγχρονο κόσμο, ὅτι στέρεψε πιά ἡ ἄκτιστη Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος στούς κόλπους τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας μας καί τά πάντα εἶναι sex, sex, sex, … καί τίποτα ἄλλο.

Πολύ φοβοῦμαι ὅτι καί πάλι ἡ Νέα Ἐποχή ἁπλώνει τά πλοκάμια της στά ἱερά μας Μυστήρια, πού εἶναι γεμάτα Θεία Χάρη καί πλούσια ἀνθρωπιά.  Ἡ Νέα Ἐποχή βομβαρδίζοντας τόν καίριο θεανθρώπινο θεσμό τοῦ γάμου καί τήν κατ' οἶκον Ἐκκλησία ἀποβλέπει στήν πλήρη διάλυση τοῦ θεσμοῦ τῆς Ἐκκλησίας.

Εἶναι ἐκκλησιολογικά καί ἐκ τῆς ἐμπειρίας τεκμηριωμένο ὅτι ἡ ἁπλῆ ἱερατική σύνεση, συνδυασμένη μέ τήν εὐθύνη τῆς χριστιανικῆς ἀγωγῆς τῶν ὀρφανῶν παιδιῶν, καθώς ἐπίσης ἡ ἀκοίμητη φροντίδα τοῦ ἱεροῦ ποιμνίου τοῦ Χριστοῦ ἐπιβραβεύονται ἀπό τόν ἀγωνοθέτη Χριστό, ὁ Ὁποῖος μέ θεϊκή ἀρχοντιά προσφέρει κτιστές καί ἄκτιστες εὐεργεσίες.

Ἐπώνυμος διαζευγμένος κληρικός καθώς καί ἡ ἐλαχιστότητά μου μετά ἀπό μακροχρόνια δοκιμασία βιώνουμε μαζί μέ τίς πάμπολλες πίκρες, ἀπίστευτη ἐσωτερική, ἄνωθεν ἄκτιστη παρηγορία μαζί μέ τήν πλουσιότατη εὐλογία στά παιδιά πού ἔμειναν χωρίς μητέρα. 

Ἀντιλαμβάνεσθε,

Σεβασμιώτατε,

Πόσο σφυρηλατεῖται ἡ ψυχή τοῦ ἐν Χριστῷ πενθοῦντος κληρικοῦ ἀνάμεσα στήν ὀδύνη καί στό ἱερό θυσιαστήριο, ἀνάμεσα στίς ἀναρρίθμητες ποιμαντικές ὑποχρεώσεις καί στήν ἄβυσσο τῶν οἰκογενειακῶν προβλημάτων πού χρειάζονται ἀκατάπαυστα ἄμεσες καί ἐναλλακτικές λύσεις.  Ἕνα μόνο ἔτος χηρείας εἶναι, μέ τή βοήθεια τοῦ Κυρίου, ἐμπειρία ὁλόκληρης ζωῆς.

Εἶναι δυνατόν μετά ἀπό τόση καί τέτοια περιπέτεια ζωῆς, ὁ ἀκατάπαυστα ἀπείρῳ ἐλέει  Κυρίου προσεδρεύων στό ἱερό θυσιαστήριο νά διανοεῖται παντρολογήματα, προῖκες, γαμπρίσματα, ὑπολογισμούς, ἐρωτοτροπίες, πού μόνο στά νέα παιδιά - ἀγόρια καί κορίτσια -  ταιριάζουν, μέχρι νά ταιριάξουν;

Ποῦ μυαλό γιά δεύτερη σύζυγο!  ποῦ ἔγνοια γιά ἔρωτες καί γιά σέξ!  Ἡ ἄκτιστη Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος "ποιεῖ σύν τῷ πειρασμῷ καί τήν ἔκβασιν".  Μεταποιεῖ τό ἐρωτικό, συναισθηματικό, σεξουαλικό, σαρκικό φρόνημα, σέ ἀγάπη μείζονα καί ἐνδιαφέρον ἀνώτερο γιά τήν ἐν Χριστῷ προσφορά πρός τήν Ἐκκλησία. 

Ἱεροσυλία καί προδοσία πρός τό Χριστό, πρός τήν Ἐκκλησία καί πρός τό πρόσωπο τῆς μεταστάσης πρεσβυτέρας θά ἦταν νά ἐπέτρεπε ἡ Ἁγιωτάτη μας Ἐκκλησία καί ἡ συνείδησή μας νά σχεδιάζουμε δεύτερο γάμο.

Ἀκαταμάχητο  ἐπιχείρημα ἴσως ἀποτελεῖ ἡ φροντίδα τῶν παιδιῶν καί ἡ ἀνατροφή τους.  Ποιός θά μεγαλώσει τά ὀρφανά;  Ποιός θά τά περιποιηθεῖ;

Ἄν ὅμως ὁ λειτουργός τοῦ Ὑψίστου πιστεύει στήν οἰκονομία τοῦ Θεοῦ πού τόν ἐστέρησε ἀπό τήν πρεσβυτέρα καί βασίλισσα τοῦ σπιτιοῦ του, πολύ περισσότερο θά πρέπει νά πιστεύει στήν "πάντα νοῦν ὑπερέχουσαν" θεία οἰκονομία γιά τήν τύχη τῶν παιδιῶν του. Ἡ προσωπική ἀγαπητική πρόνοια τοῦ μεγάλου Θεοῦ θά ἐμπνεύσει στόν ἱερέα διακριτικούς τρόπους ἀγωγῆς καί προσφορᾶς μητρικῆς στοργῆς.  Ἄπειρες περιπτώσεις, ἀπίθανους τρόπους μπορεῖ νά μεθοδεύει ὁ Ἅγιος Θεός γιά τήν προστασία, τήν ἀγωγή καί τήν πρακτική περιποίηση τῶν ὀρφανῶν.  "Ὀρφανόν καί χήραν ἀναλήψεται.." διαβεβαιώνει ὁ ψαλμωδός στόν Ι45^ον ψαλμό του. Μητέρα φιλόστοργη γίνεται ἡ ἴδια ἡ Παναγία πού γλυκαίνει καί μαλακώνει τά βαθιά τραύματα.  Ἄλλωστε ἀπό τήν κοινή πεῖρα τῆς ζωῆς φαίνεται ὅτι πολύ σπάνια καταφέρνουν τά παιδιά νά δεχθοῦν γιά μάνα μιά ἄλλη δεύτερη, ἐκτός ἀπό τήν πραγματική τους μάνα.  Μία μάνα ἔχει ὁ καθένας μας.  Εἶναι μοναδική καί ἀνεπανάληπτη ἡ μάνα. Ἡ δεύτερη εἴτε τό θέλει εἴτε δέν τό θέλει θά εἶναι πρόκληση ζήλειας καί διαφόρων ψυχολογικῶν ἀντιδράσεων. Γιατί ποτέ δέν μπορεῖ νά καταλάβει τή μοναδική θέση, τή φυσική καί ὑπερφυσική θέση ἡ θετή μάνα μέσα στήν ὑπερευαίσθητη παιδική ψυχή.  Καί μόνο ἡ λέξη μητριά ἠχεῖ δυσάρεστα στά αὐτιά ὅλων μας.

Ἔχουν τά παιδιά δυνατή ἀναπληρωτική μνήμη γιά τή μάνα τους. Ἔχουν τά παιδιά ἐξαιρετική μνημονική ἱκανότητα ὥστε νά κρατοῦν ὁλοζώντανη τή μορφή, τά λόγια, τή στοργή καί τήν προσωπικότητα τῆς μάνας. Κάθε στιγμή μποροῦν νά ἀναπαραστήσουν ἀγαπητικές μητρικές σκηνές τοῦ παρελθόντος, νά τίς κάνουν χορταστικό παρόν καί νά τρέφονται συνέχεια μέ αὐτό τόν ἀστείρευτο μητρικό πλοῦτο.  Προτέρημα ἑπομένως εἶναι καί ἀπό αὐτῆς τῆς πλευρᾶς τό ὅτι ἔστω καί τυπικά ἐμποδίζεται ὁ παπᾶς νά πάρει δεύτερη γυναίκα.

Καλύτερα ἀπό μικρά τά παιδιά νά παιδαγωγοῦνται καί νά ψήνονται στήν πραγματικότητα πού τούς δημιούργησε ἤ παραχώρησε ὁ ἴδιος ὁ Θεός.  Ἡ ἀρετή θέλει σκληρότητα μᾶς λέγει ἰδιαίτερα ὁ ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης, πού δοκίμασε τά δεινά τῆς χηρείας, ἀλλά καί χάρηκε τήν ὀμορφιά τῆς παρθενίας.

Αὐτά τά παιδιά ἤδη τά ἔχει τιμήσει ὁ Χριστός. Τα ἔχει σταυρώσει ἰδιαίτερα.  Μέ τό Σταυρό τό δικό Του.  Μέ τή πικρή γεύση τοῦ θανάτου ἀλλά καί τή ζωντανή ἐλπίδα στή ζωή πού ἀκολουθεῖ μετά ἀπ' αὐτόν. Τά ἔχει τιμήσει ὁ Χριστός μέ τή γνώση τοῦ ζωηφόρου θανάτου Του πού ὁδηγεῖ στήν Ἀνάσταση.  Σέ ἀνάσταση τῶν προσώπων τους βαθιά καί ὑπαρξιακή θέλει νά μυήσει ὁ Ἐπουράνιος Πατέρας τούς μικρούς καρπούς τῆς ἱερατικῆς οἰκογενείας, πού οἱ διαστάσεις της ἁπλώνονται στή θριαμβεύουσα Εκκλησία μέ τή μετάσταση σ' αὐτήν τῆς μητέρας καί πρεσβυτέρας.  Μεγάλη φιλοσοφία, μεγάλη  θεολογία, μεγάλη παιδαγωγία μέ τόν τρόπο Του κατεργάζεται ὁ Θεός στά μικρά παιδιά Του: Τή θεολογία τοῦ θανάτου καί τή θεολογία τῆς Ἀναστάσεως.  Ταυτόχρονα ἑτοιμάζονται ρεαλιστικά γιά τό μεγάλο βιωτικό ἀγώνα, γιά τόν ἀγώνα τῆς καθημερινῆς σκληρῆς ζωῆς.

Καταλήγοντας ἄς μᾶς ἐπιτραπεῖ νά ξανατονίσουμε:  Στό χῆρο ἱερέα καί στά παιδιά ἀγάπη γίνεται ὁ Χριστός.  Συντροφικότητα ὁ Χριστός.  Φιλία ἄρρηκτη ὁ Χριστός.  Οἰκειότητα καλλιεργεῖται ἀκατάπαυστα μέ τό Χριστό.  Στή χήρα ἱερατική οἰκογένεια πού πυρώνεται μέσα στή θεία Εὐχαριστία ἀναγκαία καί ζωντανή ἐλπίδα εἶναι ὁ Χριστός.  Ἔτσι μετά τό πένθος καί τήν τραγικότητα ἀναβλύζει ἡ δοξολογία.

Τά παραπάνω ἀναλογικῶς ἰσχύουν καί γιά τά παιδιά τοῦ διαζευγμένου κληρικοῦ, τά ὁποῖα θά ἀποκτήσουν πολλαπλές ἐμπειρίες ἀπό τή δοκιμασία πού καρτερικά μαζί μέ τόν κληρικό πατέρα τους ὑπομένουν.

Ἄς πάψουν λοιπόν τά βέβηλα χείλη νά ζητοῦν ἀνεύθυνα τήν κατάλυση αὐτοῦ τοῦ ἀνθρώπινου καί ἱεροπρεποῦς τρόπου ζωῆς.  Ἄν μποροῦν νά σταθοῦν μέ λίγο σεβασμό μπροστά στήν πενθοῦσα ἤ πολυτραυματισμένη ἱερατική οἰκογένεια, ἄς ποῦν μόνο εἰλικρινά γι' αὐτήν ἕνα: Κύριε ἐλέησον...

Σεβασμιώτατε,

Σᾶς παρακαλῶ νά διαβιβάσετε τό παρόν ὑπόμνημα, ἀπόσταγμα βαθιᾶς ψυχικῆς ὀδύνης συνδυασμένης μέ ἄφατη δοξολογία πρός τόν Πάνσοφο Τριαδικό Θεό γιά τήν ἐκλεκτή Του Πρόνοια πρός τήν ἱερατική οἰκογένειά μου καί οἰκογένειά Του, πρός τό Μακαριώτατο Ἀρχιεπίσκοπό μας καί Πρόεδρο τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος κ. Χριστόδουλο, γιά νά μεταφέρει τήν ἐμπειρία μας στήν εἰδική ἐπιτροπή καί νά ἀποτρέψει τόν εὐτελισμό καί τή διακωμώδηση καί τοῦ Μυστηρίου τοῦ Γάμου καί τῆς Ἱερωσύνης ἀπό τά Μ.Μ.Ε. πού ἤδη ἔχει ἀρχίσει νά διαφαίνεται. 

Εὐλαβῶς ἀσπάζομαι τήν δεξιάν Σας

ἐλάχιστος ἐν πρεσβυτέροις

ἀρχιμ. Σαράντης Σαράντος

ἐφημέριος Ἱ.Ν. Κοιμήσεως Θεοτόκου Ἀμαρουσίου