Οἱ “βυζαντινολιγούρηδες„ καί ὁ μηδενισμός τοῦ π. Βασιλείου Θερμοῦ

Συνυπογράφουν 14 πατέρες.

Ὅσα ἀκολουθοῦν ἀποτελοῦν κατά βάσιν κριτική στά λεχθέντα ὑπό τοῦ π. Βασιλείου Θερμοῦ.  Θά θέλαμε νά παρακαλέσουμε τόν ἀναγνώστη νά τά διαβάσει ἔχοντας κατά νοῦ τήν Ἀλήθεια καί Παράδοση τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καί ὄχι ἀτεκμηρίωτες καθ’ ἡμῶν κατηγορίες καί ἐτικέτες πού σπεύδουν νά δώσουν οἱ ἐχθροί τῆς Ἐκκλησίας σέ ὅσους μάχονται τίς ἀντορθόδοξες καινοτομίες τους.  Τά περί φανατισμοῦ, φονταμενταλισμοῦ καί προσωπικῶν ἐπιθέσεων διαρκῶς ἐπαναναλαμβανόμενα δέν πρέπει νά τά λαμβάνει κανείς ὑπ’ ὄψιν του.  Aὐτούς τούς δύσκολους καιρούς ἄς κρατήσουμε ἀκέραιη τοὐλάχιστον τή λογική μας καί τήν κριτική μας ἱκανότητα.

 

Μέ φορμή τήν κδοση το βιβλίου το π. Γεωργίου Μπασιούδη « δύναμη τς λατρείας. συμβολή το π. λεξάνδρου Σμέμαν στή λειτουργική θεολογία» ργανώθηκε κδήλωση στή «Στοά το Βιβλίου», στήν ποία μίλησαν συγγραφέας το βιβλίου, π. Βασίλειος Θερμός καί κ. Θανάσης Παπαθανασίου, συντάκτης το περιοδικο ΣΥΝΑΞΗ.  Ο μιλίες ατές ναμεταδόθηκαν τό Φεβρουάριο 2009 πό τήν «Πειραϊκή κκλησία». 

π. Σμέμαν μέ τά γραπτά του, πως επε π. Μπασιούδης, διακηρύττει τι « δύναμη τς λατρείας...νά βυθίζει τόν νθρωπο στήν πνευματική πραγματικότητα...στή Βασιλεία το Θεο καί νά λλάζει τό μυαλό καί τήν καρδιά του, σήμερα χει ξαφανισθε...χει χάσει κάθε ναφορά στήν πραγματική ζωή.  φίσταται να τεχος μεταξύ τς λατρείας, το μηνύματός της...καί τς κοινότητας, ποία θεωρητικά πάρχει γιά νά λατρεύει τό Θεό». 

Περιττό νά πομε τι τά παραπάνω ποτελον νεπίτρεπτες γενικεύσεις.  μακαρίτης Σμέμαν βρίσκεται μλλον μονίμως ν συγχύσει μεταφέροντας τό εδικό καί πί μέρους στό γενικό καί καθολικό.  σφαλς δέν φταίει εάρεστη στό Θεό ρθόδοξη Λατρεία ν δέν νεργε δι’ ατς προσφερομένη Χάρις στήν καρδιά λων τν νθρώπων, λλά πνευματική κατάσταση κάθε νθρώπου.  Σμέμαν, νθρωπος το θεολογικο ργαστηρίου βλέπει τήν Λατρεία σάν ργαλεο πού χει παληώσει, πού χει ποστε κακές παρεμβάσεις καί θέλει νανέωση καί διόρθωση γιά νά καταστε λειτουργικό, γιά νά χει ποτέλεσμα καί νά πιδρ στούς νθρώπους.  Δέν βλέπει τήν κτιστη Χάρη το Θεο καί τό πνευματοκίνητο χέρι τν γίων στή διαμόρφωση τς Λατρείας. Βλέπει στρώματα ποικίλα καί λλοπρόσαλλα πού βρίσκονται συσσωρευμένα πό στορικούς λόγους, πολλά πό τά ποα προβληματικά, χωρίς ξία καί δύναμη.  Γι’ ατό γωνι καί θέλει νά δώσει  δ ύ ν α μ η  στή Λατρεία.

Θά μπορούσαμε νά παρατηρήσουμε σχετικά μέ τά παραπάνω τι φυσικά κάτι χρειάζεται διόρθωση χι μως λατρεία λλά καθένας μας προσωπικά.  Διόρθωση εναι μετάνοια γιά τίς μαρτίες μας, διαρκής νηπτική ργασία πού θά μς δηγήσει σέ μιά διαρκ καί ες βάθος κοινωνία μέ τόν Τριαδικό Θεό.  τσι θά πιτευχθε ληθής συνάντηση  θείου καί νθρωπίνου μέσα στήν παραδεδομένη Λογική λατρεία μας.  Μ ατόν καί μόνο τόν τρόπο Λατρεία χει ποτέλεσμα.  Δέν χει Λατρεία μας μιά μαγική δύναμη.  Εναι τά «σά κ τν σν» κάστου μέλους τς κκλησίας.  Μιά λατρεία πού μεσα καί εκολα χωρίς μετάνοια καί σκηση χει τή δύναμη «νά λλάζει τό μυαλό καί τήν καρδιά το νθρώπου» μπορε νά νήκει μόνο στίς ποκρυφιστικές μάδες, που πουσιάζει τό σταυρικό-μαρτυρικό φρόνημα καί βέβαια θεία Χάρις.

Τελικς τή δύναμη χει Παντοδύναμος Τριαδικός Θεός («Σο στίν Βασιλεία καί δύναμις καί δόξα το Πατρός καί το Υο καί το γίου Πνεύματος»).  Ατός δύναται νά μεταμορφώσει διά τς Χάριτός του, προσφερομένης μέσα στή Θεία Λατρεία, τό νο καί τήν καρδιά κάθε καλοπροαίρετου καί γωνιζόμενου νθρώπου.

Μέσα στήν γωνία του νά δώσει δύναμη στή λατρεία π. λ. Σμέμαν βρίσκει διάκοπο νδιαφέρον καί πιστημονική νασχόληση μέ τά κακά τς Λατρείας μας, μεμψιμοιρία καί γκρίνια γιά τό Βυζάντιο καί προτάσεις γιά «ποκάθαρση τς λατρείας πό τά στοιχεα τά ποα τήν λλοτριώνουν»[1].  Ο παρατηρήσεις του γιά κκοσμίκευση χουν σχέση μέ τά μερικανικά δεδομένα, που πάμπολλες νορίες σχολονται μέ συγκέντρωση χρημάτων καί φιλανθρωπικές δράσεις, καταπατώντας τίς νηστεες, τελώντας τή Θ. Λειτουργία σύμφωνα μέ τίς παιτήσεις «τς πραγματικς ζως» στίς 11πμ καί 12 τό μεσημέρι, διαφορώντας γιά τήν ξομολόγηση κλπ.

Ο μιλητές βέβαια, κατά τήν παρουσίαση το βιβλίου μεταφέρουν λα ατά στήν λληνική πραγματικότητα προσπαθώντας νά μφυσήσουν να «κλεπτυσμένο» φιλοσοφικο-θεολογικό πνεμα στούς χριστιανούς καί νά προωθήσουν ποικίλες νεοεποχήτικες μεταρρυθμίσεις στό χρο τς κκλησίας καί δίως τς Λατρείας.

τολμηρότερος τν μιλητν ταν π. Βασίλειος Θερμός.  μιλία του κινήθηκε σέ τρες ξονες :

·         (1) Παραφθορά, λλοιώσεις καί κφυλισμός τς Λατρείας.

·         (2) Εθύνες γιά λα στό Βυζάντιο.

·         (3) Ριζική λλαγή τς Λατρείας.

Πρίν προχωρήσουμε πρέπει νά πισημάνουμε τι τό λο θέμα τς Λατρείας, π. Βασίλειος τό βλέπει μέσα πό τήν προοπτική τς στορίας καί μόνο.  Διακατέχεται σκέψη του πό να μμονο στορισμό.  Μέσα π’ ατόν ρμηνεύει χι μόνο τά ζητήματα τς Θείας Λατρείας, λλά καί λη τή ζωή καί θεολογία τς κκλησίας  π.χ. : « κκλησία μας χει κακή σχέση μέ τήν στορία» καί « στορικότητα χει κληροδοτήσει σ’ ατήν (τή Λατρεία) στρώματα καί προσθκες πού κφράζουν ποικίλες ποχές...»).  λα σα καταμαρτυρε στήν γία Λατρεία μας μοιάζουν νά χουν προκύψει ρήμην το Θεο, σάν Χριστός νά εναι πών, σάν τό γιο Πνεμα νά μήν δηγε τήν κκλησία «ες πσαν τήν λήθειαν».  Μοιάζουν λα ρμαια τν στορικν συνθηκν, τς προχειρότητας, τς τύχης, τς κάστοτε νοοτροπίας, τν μμονν καί τν λαθν τν νθρώπων τς κκλησίας.

Μιλάει γιά τήν «νανθρώπιση το Θεο Λόγου», «τό θεανθρώπινο στοιχεο»  στή διαμόρφωση τς Λατρείας.  Στήν οσία μως ο ναφορές ατές ποτελον να λλοθι προκειμένου νά καταλήξει στόν σχυρισμό τι λατρεία κατά τή διαμόρφωσή της πηρεάζεται «πό τήν νθρωπινότητα (sic!) τν νθρώπων» καί τι «εναι προϊόν το γνος το Σώματος το Χριστο νά ρθρώσει λόγο καί πράξη εχαριστίας».  πουσιάζει πό τό σκεπτικό του τοποθέτηση το π. Σωφρονίου τι «ο λόγοι τς Λειτουργίας, καί ν γένει τν προσευχν, δέν εναι μόνον νθρώπινοι, λλά καί νωθεν δεδομένοι».[2]  Γι’ ατό πό τίς ναλύσεις του, καθ’ λη τήν μιλία του περί τς ρθοδόξου Λατρείας λείπει τό «θεανθρώπινο στοιχεο», πίπνοια το γίου Πνεύματος, θεος φωτισμός καί συμμετοχή τν γίων.

πειδή γιά πολλοστή φορά μέ περιόριστο θράσος π. Θερμός βάλλει κατά τς ρθοδόξου λατρείας, παρουσιάζουμε στή συνέχεια ποσπάσματα τς μιλίας του γιά νά καταδειχθε σφοδρή του ντίθεση πρός ατήν τήν δια τήν ρθόδοξη κκλησία καί τήν γιωτάτη Παράδοσή της.

 

1) «Ὅλοι λέμε ὅτι ἡ ὀρθόδοξη λατρεία εἶναι ἐσχατολογική...δέν κηρύσσει ἁπλῶς τή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, ἀλλά τήν πραγματώνει ἐδῶ καί τώρα...κυρίως ἡ Λειτουργία.  Ἔ, λοιπόν μέσα στή Λειτουργία, ἀλλά καί στίς ἄλλες ἀκολουθίες ἔχουν εἰσβάλει ἔνθετα τά ὁποῖα ἐκφράζουν τό βυζαντινό παλάτι.  Καμμία σχέση· ἡμέρα μέ τή νύκτα· “μίξις ἄμικτος καί τέρας ἀλλόκοτον„ πού θά ἔλεγε ὁ Ἅγ. Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης».  

στε, κατά τόν π. Βασίλειο, μέ τίς προσμίξεις το...βυζαντινο παλατιο (!!!), μέ τά διάφορα «νθετα» (;) Θ.  Λειτουργία κατάντησε «μίξις μικτος καί τέρας λλόκοτον».  Συμπεραίνει λοιπόν κανείς τι λοι ο π’ αἰῶνος γιοι πού  συνέθεσαν τή Θ. Λειτουργία καί σοι τήν τελοσαν δέν εχαν τίς εδικές γνώσεις τν λειτουργιολόγων καί γι’ ατό τίποτε δέν κατάλαβαν καί συνέχισαν νά τελον ατή τήν λλόκοτη, τερατώδη Λειτουργία !  Πρέπει πωσδήποτε νά πομε δ σέ τί ναφέρεται λόγος το γ. Νικοδήμου «μίξις μικτος καί τέρας λλόκοτον».  Σχολιάζοντας γιος τόν ΠΓ΄ Κανόνα τν γ. ποστόλων πού ναφέρεται στήν παγόρευση κατοχς κρατικς ξουσίας άπό τούς κληρικούς λέγει : «καθώς παθε τοτο Δίκερως Γίγας τς Ρώμης, Πάπας φημί, ποος κοντά που εναι σωτερικός ρχιερεύς θέλει νά εναι ξωτερικός καί κατά σμα βασιλεύς· νά ελογ καί νά θανατο, νά κρατ τήν ποιμαντικήν βακτηρίαν, καί μάχαιραν τήν φονεύτριαν.  Μίξις μικτος καί τέρας λλόκοτονς δ λοιπόν οτος τι παραβάτης το παρόντος ποστολικο κανόνος ερίσκεται, καί καθαιρέσει πόκειται μφότερα βουλόμενος χειν...» ( Πηδάλιον σ. 109 ποσ. 1).  Πράγματι τέρας λλόκοτον εναι μίξις το ντιπαπικο λόγου το γίου μέ τήν βλάσφημη ποψη το π. Θερμο τι Θ. Λειτουργία, μέ τήν ποία ζομε καί ναπνέομε τόν Χριστό, εναι να τερατούργημα.  Φρικτόν επεν!

σον φορ τά περί βυζαντινο παλατίου, π. Βασίλειος τά χει παραλάβει πό τά διαβάσματά του στά ργα το π. Σμέμαν.  Κι κενος πό πο λλοπό τούς «θεολόγους» - ρευνητές τς νεκρς Δύσεως.  Γιά παράδειγμα Σμέμαν στό βιβλίο του « κκλησία προσευχομένη» μιλάει γιά τήν «ξωτερική μεγαλοπρέπεια τς λατρείας» πού χει «σάν κύρια πηγή... τό τελετουργικό τς ατοκρατορικς αλς». Πιό κάτω σχυρίζεται  τι « σύνθεση καί ξέλιξη τς “λικς„ πλευρς τς λατρείας (νδύματα, θυμίαμα, κεριά») νάπτυξη δηλαδή ατς τς πολύπλοκης λειτουργικς ργάνωσης...βρίσκει τήν ξήγησή της, τουλάχιστον μερικς, στήν πίδραση τς ατοκρατορικς αλς»[3].  Ποιοί μς τά βεβαιώνουν ατά;  Beurlier, Batiffol. κλπ., στούς ποίους παραπέμπει π. Σμέμαν.

Ατές τίς νοησίες μς μεταφέρει π. Θερμός χωρίς νά μς ξηγε τί  συγκεκριμένα τόν νοχλε στή Θ. Λειτουργία καί τί το θυμίζει τό «βυζαντινό παλάτι».  Μήπως Μικρά καί Μεγάλη Εσοδος καί ο λιτανεες μέ τίς λαμπάδες, τά ξαπτέρυγα, καί τά θυμιατά;  Άλλά ς προχωρήσουμε.

 

2) «Τούς δύο πρῶτους αἰῶνες, ἄντε τρεῖς, οἱ ἀκολουθίες τῆς Ἐκκλησίας, τά μυστήρια βασικά, ἐμπνεόμενα ἀπό τήν ἑβραϊκή ἀντίληψη περί τοῦ κόσμου δέν περιλαμβάνουν εὐλογία τῆς ὕλης.  Δέν εὐλογεῖτο ὁ ἄρτος ὁ οἶνος...τό νερό τό λάδι, ἀλλά ἀναπεμπόταν εὐχαριστία στό Θεό γιά τίς δωρεές του καί κατόπιν οἱ ἄνθρωποι κοινωνοῦσαν.  Ἦταν ἡ πράξη τῆς εὐχαριστίας τῆς κοινότητος, ἡ ὁποία καθαγίαζε τά δῶρα....Ὁ καθαγιασμός τῶν ὑλικῶν ἀγαθῶν ἐπέρχεται μετά τόν 4ο αἰῶνα ὑπό τήν ἐπίδραση τοῦ Ἑλληνισμοῦ.  Φεύγουμε ἀπό τήν ἀντίληψη ὅτι ὅλα εἶναι καλά λίαν στήν κτίση καί περνοῦμε στήν ἀντίληψη ὅτι ὑπάρχουν ἀντίθετες δυνάμεις, ὑπάρχει μέσα στά στοιχεῖα τῆς φύσεως τό παγανιστικό στοιχεῖο πού πρέπει νά δαμαστεῖ καί νά ἐξαγιασθεῖ.  Καί αὐτό ἔκτοτε ἰσχύει.  Δέ λέω ἄν εἶναι κακό πού ἄλλαξε αὐτό τό πρᾶγμα ἀπό μόνο του, ἀλλά περισσότερο τό ἀναφέρω γιά τίς παρενέργειες πού αὐτό δημιούργησε, οἱ ὁποῖες φάνηκαν στό Βυζάντιο ἀργότερα».

Τί συμπεραίνουμε πό τά νωτέρω;  τι, κατά τόν π. Θερμό,  τούς δυό πρώτους αἰῶνες ( «ντε τρες»!)  καλά τά πήγαινε κκλησία μέ τή λατρεία της.  Μετά τά μπλεξε μέ τή θρησκεία καί τή φιλοσοφία το λληνισμο καί ρχισε κατά τήν τέλεση τν Μυστηρίων, πως ο εδωλολάτρες, νά καθαγιάζει τήν λη γιά νά «δαμάσει τό παγανιστικό στοιχεο» πού πρχε, δθεν, μέσα της!!   Κι ατό δημιούργησε «παρενέργειες» πού φάνηκαν ργότερα στό Βυζάντιο[4].

Μέ σα λέγει π. Βασίλειος περί τς πουσίας το καθαγιασμο τν Τιμίων Δώρων  διά τς πικλήσεως το γίου Πνεύματος («δέν ελογετο ρτος καί Ονος», γράφει) ρχεται πολύ κοντά στήν παπική-δαιμονική πρακτική τς μή πικλήσεως το γίου Πνεύματος κατά τήν γία ναφορά!

Προσεκτικός πάντως π. Βασίλειος μιλώντας δέν ναφέρεται σέ πρόσωπα, χειριζόμενος τούς κροατές του μέ λεπτότητα γιά νά τούς μβολιάσει μέ τίς δέες του.  Δέν μς λέγει  π ο ι ό ς  τά καμε ατά. Ποιός λλαξε τό «παράδειγμα» λατρείας;  κκλησία;  Ο γιοι;   Καί Χριστός το ποίου κκλησία εναι Σμα  Του, πο ταν ταν ρχισαν ο «παρενέργειες» στή λατρεία;  Μς λέγει πόστολος τι « κκλησία ποτάσσεται τ Χριστ» ( φεσ. 5, 24) καί τι Χριστός «κτρέφει καί θάλπει» τήν κκλησία ( φεσ. 5, 29) Λοιπόν, παψε κκλησία νά ποτάσσεται στό Χριστό;  παψε Χριστός νά κτρέφει τό Σμα Του;  νέχθηκε παθών πέρ μν Κύριος εδωλολατρικές πιμιξίες κατά τήν πρός Ατόν Λατρεία καί Εχαριστία;  μήπως «νθρωπινότητα» τν νθρώπων δρ νεξέλεγκτα καί νεξάρτητα πό τό Θεάνθρωπο Χριστό;

 

Συνεχίζουμε παίρνοντας σάν ρχή το πομένου ποσπάσματος τς μιλίας το π. Θερμο τήν τελευταία φράση :

3) «...τό ἀναφέρω γιά τίς παρενέργειες πού αὐτό δημιούργησε, οἱ ὁποῖες φάνηκαν στό Βυζάντιο ἀργότερα.  Ποιές ἦταν αὐτές:  Αὐτή ἡ ἀλλαγή στήν πραγματικότητα ἐγκαινίασε τό διαχωρισμό ἱεροῦ καί βεβήλου....Ἠ μεγάλη φθορά στή λατρεία ἔγινε στά βυζαντινά χρόνια, ἐπειδή τό Βυζάντιο κράτησε πάρα πολύ-1100 χρόνια- καί προσφερόταν γιά νά γίνουν πάρα πολλές ἀλλοιώσεις καί φθορές.  Καί ὑπ’ αὐτήν τήν ἔννοια συμμερίζομαι τίς ἐπικριτικές τοποθετήσεις τοῦ π. Ἀλεξάνδρου Σμέμαν σχετικά μέ τό ρόλο τοῦ Βυζαντίου...Νομίζω ὅτι ἐκεῖ ἄρχισε ἡ φθορά καί ὁ ἐκφυλισμός πού δέν εἶναι ὁρατός λόγῳ τῆς μεγάλης ἄνθισης τῆς Ὑμνογραφίας, τῆς θεολογικῆς γραμματείας, τῶν Ὑπομνημάτων πάνω στή λατρεία.  Ἐπεκράτησε πλέον τό φαινόμενο τῆς λειτουργικῆς εὐσέβειας, ἡ ὁποία ἐπεκάλυψε τίς παραφθορές...Ὁ π. Σμέμαν φθάνει στό σημεῖο νά πεῖ ὅτι ἡ λειτουργική εὐσέβεια εἶναι ὁ κυριώτερος ἀντίπαλός μας...Ἐπίσης πρέπει νά ποῦμε ὅτι αὐτά [ἐννοεῖ ὁ π. Βασίλειος τίς ἀλλοιώσεις στή λατρεία] ὀφείλονταν στό γεγονός ὅτι... σέ ἀντίθεση μέ τούς βυζαντινολιγούρηδες πού εὐδοκιμοῦν παραπολύ στήν Ἐκκλησία μας, τό Βυζάντιο δέν ἦταν μιά κοινωνία ἁγίων.  Ἦταν ἕνας πολιτισμός πού ἤθελε νά ἐμπνέεται ἀπό τό Εὐαγγέλιο καί τό Χριστό, ἕνας πολιτισμός ὅπως ὅλοι μέ τά ἐλαττώματα τῶν ἀνθρώπων καί γι’ αὐτό ἔσβησε».

Διακρίνει κανείς στά παραπάνω μιά ντιπάθεια το π. Θερμο πρός τό Βυζάντιο, πρός τή ρίζα τς Ρωμηοσύνης, πρός τήν στορική μας συνέχεια, μιά διάθεση πατροκτονίας, μιά προσπάθεια διαγραφς πό τή μνήμη τν λλήνων κροατν τς λως διαιτέρας πνευματικς προσφορς το Βυζαντίου στόν παγκόσμιο πολιτισμό, μιά κίνηση παξιώσεως τν 1100 χρόνων στορίας μέ τόν σοπεδωτικό φορισμό «νας πολιτισμός πως λοι» καί μέ τόν ασχρό χαρακτηρισμό «βυζαντινολιγούρηδες» γιά λους σους γαπομε τήν στορία μας μέ τά λάθη της λλά καί μέ τό μεγαλεο της.

Τό Βυζάντιο δέν ταν κοινωνία γίων, λλά πρχε μέσα του μιά κοινωνία γίων, τό λας τς γς πού λάτιζε ατή τήν ατοκρατορία καί τήν κοινωνία της.  Δέν ταν τό Βυζάντιο, Ρωμιοσύνη σάν τούς λλους πολιτισμούς, σάν τόν «πολιτισμό» τς Δύσεως πού ταλανίζει κόμη καί σήμερα λο τόν κόσμο μέ τόν σκληρό ρθολογισμό του, μέ τόν παπικν προδιαγραφν μπεριαλισμό του καί τόν νευ ρχν εδαιμονισμό του.  πρχαν στή Ρωμιοσύνη δυνάμεις πνευματικές πού ξανθρωπίζανε τήν κοινωνία, πού γιάζανε τούς νθρώπους, πού δέν ξαναγκάζανε κανένα πού κανένα δέν καιγαν στήν πυρά γιά τήν πίστη του καί τίς πιστημονικές του πόψεις.  πως φαίνεται π. Θερμός γωνίζεται φιλότιμα νά μειωθον ο «βυζαντινολιγούρηδες» καί νά αξηθον ο «ερω»-καί «μερικανολιγούρηδες» καί βρίσκεται στήν δια γραμμή μάχης μέ τούς «φωταδιστές», ο ποοι μάχονται τήν ρθόδοξη κκλησία, τήν Παράδοσή της καί τήν στορία το Γένους μας.

Παρά τατα ο παραπάνω κρίσεις μας φορον μιά πρώτη νάγνωση τς μιλίας το π. Βασιλείου.  Τά ποκρυπτόμενα καί πονοούμενα στούς λόγους του εναι σοβαρότερα.  Λόγ το στορισμο του παραβλέπει τό γεγονός τι ατουργός τς Θείας Λατρείας δέν εναι τό «Βυζάντιο», λλά γία Καθολική κκλησία.   τι ο γιοι πώνυμοι καί νώνυμοι εναι ατοί πού συνέταξαν τίς εχές καί τούς μνους τς Θείας Λειτουργίας καί τν λοιπν κολουθιν.  τι «νθιση τς θεολογικς γραμματείας καί τς μνογραφίας» δέν εναι νθιση κάποιας κουλτούρας, λλά   συγγραφή τν θεοπνεύστων συγγραμμάτων καί μνων πό τν γίων Πατέρων τς κκλησίας καί τι ατά μπνέουν καί παρτίζουν τή Λατρεία τς κκλησίας μας.  τι τίς «λλοιώσεις» τή «φθορά» τήν «παραφθορά», τίς «παρενέργειες» καί τόν «κφυλισμό τς λατρείας», τά ποία ποδίδει στό «Βυζάντιο», κατ’ οσίαν τά ποδίδει στήν κκλησία το Χριστο καί στούς γίους Πατέρες.

Ατό εναι εκολο νά ποδειχθε, διότι δέν ταν βέβαια ατοκράτορας το Βυζαντίου, οτε ο κρατικοί λειτουργοί καί θεσμοί πού καθόρισαν τόν τρόπο τς Λατρείας.  λλά ταν ζσα καί πό το γίου Πνεύματος δηγουμένη κκλησία πού διαμόρφωσε τή Θεία Λατρεία.  νθρώπινος παράγων ταν νεργός, λλά ταν καί Χριστός  παρών, συνέχων τό Σμα Του, παρόν καί τό γιο Πνεμα ζωοποιον καί καθοδηγον τούς γίους.  λη ζωή τς κκλησίας, θεολογία της, λατρεία της, σκητική της, ρχιτεκτονική της, εκονογραφία της, μουσική της κλπ. ταν σέ μιά διαρκ πρόοδο, ως του μόρφωσε τούς κατάλληλους τύπους, παρκες νά κφράσουν τή διδασκαλία της, τή ζωή της τήν προσευχή της.

Οδείς κ τν γίων χλεύαζε το πρό ατο Πατέρες, οτε τούς κατηγοροσε γιά κφυλισμό καί φθορά τς λατρείας κόμη καί γιά «προδοσία τς ρχαίας κκλησίας», πως κάμει π. Βασίλειος.  λες ο λλαγές καί ο προσθκες γιναν βίαστα, χωρίς παναστάσεις «νανεώσεις» καί «ναγεννήσεις».  Τώρα μέ τή Χάρη το Θεο, χουμε τή Λατρεία μας σέ πλήρη τελειότητα.  Δέν μς χρειάζεται καμμιά λλαγή, παρά μόνο προσωπική, σωτερική πού πιτυγχάνεται μέ πίμονη καί πολύμοχθη πνευματική ργασία, πως τήν ρισαν ο γιοι.  Ατή διαπίστωση στενοχωρε τούς πιδόξους ναμορφωτές τς κκλησίας, τούς στερε κάθε πιστημονικό νδιαφέρον γιά τήν κκλησία καί κάθε φιλοδοξία νά παίξουν ρόλο στήν πορεία της.  Γι ατό σπεύδουν νά κατηγορήσουν τούς μμένοντας στό ναλλοίωτο τς Λατρείας ς φονταμενταλιστές.

Θά πε κανείς δέν χρειάζεται κάτι καινούργιο γιά νά ντιμετωπίσει κκλησία νέες προκλήσεις; ν χρειασθε νά ντιμετωπίσει κκλησία νέες προκλήσεις θά τό κάμει χοντας ς βάση τήν Πίστη καί τήν Παράδοσή της.  Τέτοιες προκλήσεις εναι ρνηση καί ποδοπάτηση τς μωμήτου Λατρείας καί τς Παραδόσεως, Οκουμενισμός, προσπάθεια γκλωβισμο τς κκλησιαστικς ζως στά δίχτυα το ψυχαναλυτικο λοκληρωτισμο, ο γκληματικές μεταμοσχεύσεις κλπ.  Γιά λα ατά χει λόγο κκλησία, πού τόν ρθρώνει στήν κατάλληλη στιγμή.

4) «Ἡ βασική φθορά πού συνέβη ἐδῶ, καί ὁ μοναχισμός ὑπῆρξε ὁ βασικός μοχλός γι’ αὐτήν- πού τοῦ χρωστᾶμε τόσα τοῦ μοναχισμοῦ καί τώρα καί τότε ἐννοεῖται- ἦταν ἡ εἰσαγωγή τῆς θεραπευτικῆς πνευματικότητος ἀντί τῆς ἐκκλησιολογικῆς πνευματικότητος πού ὑπῆρχε προηγουμένως μέ ὅλα τά στοιχεῖα τοῦ ἀτομισμοῦ τοῦ αἰσθητισμοῦ...».

Μετά τή Θ. Λειτουργία, τό Βυζάντιο, τήν μνογραφία, τή θεολογική γραμματεία, πού λλα προκάλεσαν τόν κφυλισμό τς Λατρείας καί λλα τόν συγκάλυψαν, δέν μποροσε π. Βασίλειος νά φήσει ξω τόν μοναχισμό, τό «καύχημα τς Χριστο κκλησίας», κατά τόν γιο σαάκ τόν Σύρο.  Σύμφωνα μέ τήν δεοληψία το π. Βασιλείου κκλησία χει τή δική της «πνευματικότητα», τήν κκλησιολογική, ν μοναχισμός προβάλλει μιάν λλη «πνευματικότητα», τήν «θεραπευτική».  Δέν τά εχαμε ξανακούσει ατά τά πράγματα, λλά δ, στήν λλάδα μας, πού «νθε φαιδρά πορτοκαλέα», μς ταν γραφτό νά κούσουμε κι ατό.  πονοε π. Θερμός, τι μοναχισμός καλλιεργε μιά τομική πνευματικότητα καί προβάλλει πολύ τήν ασθητική πλευρά μέ τό Τυπικό, τίς κανδλες, τά κεριά, τίς καμπάνες καί τά τάλαντα κλπ. καί παραβλέπει τήν κκλησιαστική διάσταση τς κοινότητος, τς Εχαριστίας κλπ.  καί τελικά πενδύει σέ μιά ψυχολογικο τύπου θεραπεία το νθρώπου.

λα ατά βέβαια βρίσκονται μόνο μέσα στό μυαλό του.  ς κοιτάξει τό Βίο καί τήν Πολιτεία χι μόνο τν παλαιν σίων, λλά καί τν σχάτως διαλαμψάντων γερόντων γιά νά δε ν πάρχουν κκλησιαστικότεροι νθρωποι π’ ατούς καί ν καλλιεργοσαν μιά Λατρεία estet, δηλ. ν πολυτοποιοσαν τήν ασθητική ξία τς λατρείας, δηγοσαν αυτούς καί λλήλους στόν Χριστό, στή μετ’ Ατο κοινωνία καί τήν κοινωνία μέ τούς λλους καί ν φρόντιζαν τή θεραπεία τς ψυχς τους πό τά δήγματα το ρχεκάκου φεως.   Δέν φαίνεται καθαρά στό λόγο του, λλά μήπως στήν παξίωση τς θεραπευτικς πνευματικότητος, τς ποίας κατ’ εξοχήν φορέας εναι μοναχισμός, περιλαμβάνει τήν προσωπική σκηση, τή νηπτική ργασία, τήν σκηση τς νοερς προσευχς καί τή Φιλοκαλία, τήν ποία βρισε Γιανναρς σάν κφραση τομικς εσεβείας;  Μετά π’ ατό δέν καταλαβαίνουμε τί ννοε π. Θερμός μέ τή φράση «χρωστμε τόσα στό μοναχισμό». Δέν πομένει τίποτα.  σως λέχθη γιά νά προλάβει τίς ντιδράσεις κάποιων κροατν του.     

5) «Αὐτές οἱ ἀλλαγές πού εἶπα ὅτι ἔγιναν ἀπο τόν 5Ο  μέχρι τόν 8Ο αἰῶνα περίπου, παγιώθηκαν κατά τόν 13Ο  καί 14Ο   αἰῶνα-τό Βυζάντιο πλέον ἀρχίζει νά φθίνει-ὁπότε παγιώνονται αὐτά, δέν ὑπάρχουν κριτικές φωνές...Ἦρθε ἡ Τουρκοκρατία ἡ ὁποία τσιμεντώνει τίς ἀλλοιώσεις αὐτές σ’ αὐτά τά τετρακόσια χρόνια...».

τσι λοιπόν μπορε κανείς νά συμπεράνει τι λατρεία τς κκλησίας, πάντοτε κατά τόν π. Θερμό, εναι μόλυντη καί καθαρά μέχρι καί τόν 4Ο αἰῶνα.  Νομίζετε;  Διαβάστε καί τά παρακάτω γιά νά σχηματίσετε σαφ γνώμη :

«Δέν εναι λήθεια μόνο στό πώτατο παρελθόν.  Δέν εναι καθαρή λατρεία ατή πού ταν στούς πρώτους αἰῶνες».  Πάει λοιπόν καί τελευταία λπίδα μας νά πιστεύσουμε τι τολάχιστον  τούς πρώτους αἰῶνες εχαμε μιά γνήσια καί ληθινή κκλησιαστική λατρεία πού θά κανοποιοσε τόν π. Βασίλειο. λλά, χι!  Τότε τί;

«Παρατηρομε μιά πολύ μεγάλη τολμία γύρω πό τή διόρθωσή τους [τν λλοιώσεων], πού πάρχει πείγουσα νάγκη νά γίνει καί νά ποκατασταθε λατρεία, χι σ’ ατό πού ταν πρίν εσέλθουν τά λλα στρώματα.  Δέν εναι λήθεια μόνο στό πώτατο παρελθόν, δέν εναι καθαρή λατρεία ατή πού ταν στούς πρώτους αἰῶνες.  Χρειάζονται κριτήρια μέ τά ποα θά ξεκαθαρίσουμε τί θά μείνει.  Τί πό τά παλιά τί π’ τά νεώτερα...».  

Νομίζουμε τι βρισκόμαστε μπροστά χι πλς σέ μιά λιτίστικη ντίληψη γιά τή λατρεία μας, σέ μία ρομαντική πιστημονική πόπειρα παναφορς κάποιων παλαιοτέρων τυπικν, γιά μιά διαφορετική, καλοπροαίρετη θεώρηση τς λατρείας, λλά μπροστά σέ μιά μηδενιστική, νατρεπτική, καταστροφική μανία πού δέν χει ρια.  ν δέν κατεβάζουμε πολύ τό πίπεδο το λόγου μας μς θυμίζει μέ  σα λέγει π. Βασίλειος τόν παλιατζ πού πηγαίνει σέ κάποιο γκαταλελειμμένο σπίτι καί «πιάνει δουλειά», βάζοντας σέ να σωρό τά χρήσιμα καί σ’ λλον σωρό τά χρηστα.  Τό λέει μέ ρους παλιατζίδικου π. Βασίλειος :  «Χρειάζονται κριτήρια μέ τά ποα θά ξεκαθαρίσουμε τί θά μείνει.  Τί πό τά παλιά τί πό τά νεώτερα».  Ζητάει καί κριτήρια.  Ποιός θά τά ρίσει;  Καί βέβαια π. Βασίλειος!

«Ποιό εναι τό διαχρονικό στοιχεο τς λατρείας τό ποο πρέπει νά παραμένει κέραιο;  Δοξολογία, εχαριστία, δέηση».  Τό θέτει δέ καί «ς πόθεση ργασίας».  σα λέγει π. Βασίλειος δίνουν κατ’ ρχήν τήν ντύπωση νθρώπου πού δέν γνωρίζει πό κοντά τήν ρθόδοξη λατρεία, ποία περιλαμβάνει σέ λες τίς κολουθίες καί τά τρία ατά στοιχεα.  μως, χι.  Τά γνωρίζει ατά π. Βασίλειος.  κενο πού θέλει νά πε εναι τι θά κρατήσει ς πόθεση ργασίας μ ό ν ο  ατά τά τρία στοιχεα, στοιχεα πού τσι ξεκομμένα πάρχουν σ λες τίς μολογίες καί θρησκεες, καί θ’ ρχίσει τό ξήλωμα λης τς λατρείας.  Λαμβανομένου δέ π’ ψιν τι π. Βασίλειος μάχεται καί γιά τήν τέλεση τς Λατρείας στή δημοτική γλσσα, γιά τήν κατάργηση το ράσου, γιά τήν νεργότερη συμμετοχή τν ποικίλων ψυχο-επαγγελματιν στή ζωή τς κκλησίας καταλαβαίνουμε τι στήν φανταστική περίπτωση πού θά δινόταν σ’ ατόν καί τούς συμφρονούντας μ’ ατόν ξουσία νά ρυθμίσουν τή λατρεία δέν θά μενε λίθος πί λίθου.

Εναι καί βιαστικός πιζητώντας «πό χθές» θεσμικές λλαγές καί λλαγές συνειδήσεων!

« ...τό μεγάλο ἐρώτημα...εἶναι ἀπό ποῦ θά ἔλθει τό ποθούμενο; Δηλαδή θά προέλθει ἀπό τήν ἀλλαγή τῆς λατρείας ἤ ἀπό ἀλλαγή τῶν συνειδήσεων; ...δηλ. οἱ θεσμικές ἀλλαγές θά ἀλλάξουν τά πράγματα στήν Ἐκκλησία ἤ τά πρόσωπα; ...χρειαζόμαστε ἀλλαγές καί στά δύο ἐπίπεδα.  Ὅ,τι μποροῦμε νά κάνουμε γιά τό ζήτημα τοῦ ἐκκλησιολογικοῦ φρονήματος, τό ὁποῖο πάσχει, μέ τήν κατήχηση, τό κήρυγμα, τήν ἐξομολόγηση, τόν γραπτό λόγο... πρέπει νά τό κάνουμε, ἀπό χτές ἤδη.  Καί ὅ,τι μποροῦμε νά κάνουμε γιά τή λατρεία νά ἀνταποκριθεῖ στό ὅραμα της αὐτό τό τριπλό – δοξολογία, εὐχαριστία, δέηση-...πρέπει νά τό κάνουμε κι αὐτό ἀπό χθές».

 

Δέν χρειάζεται νά παρατείνουμε τό λόγο μας.  πό τά παραθέματα τν λόγων το π. Βασιλείου Θερμο γινε φανερή ντίθεσή του στό παύγασμα τς ρθοδόξου κκλησίας πού εναι λατρεία της, ντιπάθεια στό Βυζάντιο, τή μήτρα τς Ρωμιοσύνης, καί πικριτική του στάση κόμη καί ναντι τς Θ. Λειτουργίας. λα ατά παρτίζουν μιά μηδενιστική κκλησιαστική στάση, καί συνιστον μιά διότυπη αρεση, καθώς «αρεται», προτιμ νά χαράξει τό δικό του δρόμο, ντίθετο πό τήν δό τς κκλησίας,  καθώς πλαγίως μέν λλά σαφς χλευάζει καί περιφρονε τούς γίους καί τά ργα τους.

πιθυμία του νά πραγματοποιήσει τό φαντασιακό ραμα λων τν φιλόδοξων λειτουργιολόγων γιά τέλεια, καθαρή Λατρεία, πράγμα πού, κατά τόν π. Βασίλειο, δέν κατόρθωσε οτε ρχαία κκλησία, τόν θε στίς παράλογες, ντορθόδοξες καί πικίνδυνες τοποθετήσεις καί προτάσεις του.

Νομίζουμε γι’ ατό τι στάση λων μας, κληρικν, λαϊκν καί μοναχν ναντι ατν τν δεν εναι ατονόητη.

Τίς θέσεις το κειμένου πογράφουν ο κάτωθι ερες :

Π. ωάννης Φωτόπουλος, εφημ.  . Ν.  γ. Παρασκευς ττικς

Π.  θανάσιος Μηνς, πρώην εφημ. . Ν. γ. Ελευθερίου  ρεως

Π. Γεώργιος Διαμαντόπουλος φημ. . Ν. γ. νδρέου Λαυρίου

Π. Βασίλειος Κοκολάκης φημ. . Ν. ‘Υψώσεως Τ. Σταυρο Χολαργο

Π. Σταρος Τρικαλιώτης, φημ. .Ν. γ. Παρασκευς ττικς

Π. ντώνιος Μπουσδέκης, φημ. . Ν. γ. Νικολάου Νικαίας

Π. Γεώργιος Παπαδάκης φημ. .Ν. γ. Νικολάου μαρουσίου

Π. Νικόλαος Πουρσανίδης φημ. .Ν. Παμμ. Ταξιαρχν χαρνν

Π. Γεώργιος Χρόνης, φημ. .Ν. γίου νδρέου Παιανίας

Π. Χαράλαμπος Θεοδώσης, φημ. . Ν. γ. Νεκταρίου Κ. Κηφισις

Π. ωάννης Χατζηθανάσης φημ. . Ν. γίας Παρασκευς ττικς

Π. Εθύμιος Μουζακίτης, φημ. . Ν. γ. Κοσμ Ατ. μαρουσίου

Π. Χρστος Κατσούλης, φημ. Παναγίας Βλαχερνν μαρουσίου

ρχιμ. Σαράντης Σαράντος φημ. . Ν. Κοιμ.  Θεοτόκου μαρουσίου

 



[1] Στό Γ. ΦΙΛΙΑ, Παράδοση καί ἐξέλιξη στή Λατρεία τῆς Ἐκκλησίας, σ. 248

[2] ΑΡΧΙΜ. ΣΩΦΡΟΝΙΟΥ ΣΑΧΑΡΩΦ, Ὀψόμεθα τόν Θεόν καθώς ἐστί, Ἱ. Μονή Τιμίου Προδρόμου Ἔσσεξ Ἀγγλίας 1993, σ.376.

[3] π. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΣΜΕΜΑΝ, Ἡ Ἐκκλησία προσευχομένη (μτφρ. Πρωτοπρ. Δ. Τζέρπος) ἐκδ. Ἀκρίτας Αθήνα 1991

[4] Θέλοντας νά μιλήσουμε ἐπί τῆς οὐσίας τῶν σκέψεων τοῦ π. Θερμοῦ δέν ἀσχολούμεθα μέ τά ἀνωτέρω ἰδεολογήματα καί τίς ὑποθέσεις τῶν λειτουργιολόγων, οἱ ὁποῖοι μελετοῦν στενόκαρδα σάν ραββίνοι τά κείμενα τῆς Παραδόσεώς τῆς Ἐκκλησίας μας μέ τά γυαλιά τῶν δυτικῶν. Κοιτοῦν τό «γράμμα» καί ξεχνοῦν ὅτι ὅλη η ζωή τῆς Ἐκκλησίας δέν εἶναι καταγεγραμμένη.  Ὅτι πολλά ἐνεργούνταν μέσα στή Λατρεία ἀλλά ὅλα, ὡς αὐτονόητα γιά τούς λειτουργούς, δέν καταγράφονταν.  Μέ τή στενόκαρδη αὐτή μελέτη τους ἐξάγουν «πρωτότυπα», ἀλλά πλήρως ἐσφαλμένα συμπεράσματα.