Εἰσαγωγή στό Τριώδιο καί ἡ Ἱερωσύνη Εἰσήγηση π. Σαράντου στίς 8 Μαρτίου 1988 στούς ἱερεῖς τῆς Μητροπόλεως Νικαίας.
ἐφημερίου Ἱ. Ν. Κοιμήσεως Θεοτόκου Ἀμαρουσίου
Δι’ εὐχῶν τοῦ ἁγίου Πατρός ἡμῶν Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ὁ Θεός ἐλέησον καί σῶσον ἡμᾶς. Ἀμήν.
Σεβασμιώτατε,
Σεβαστοί Πατέρες
Σᾶς παρακαλῶ προκαταβολικά νά συγχωρέσετε τή θρασύτητα πού θά τολμήσω νά ἀνοίξω τό στόμα μου καί νά «κομίσω γλαῦκα εἰς Ἀθήνας», σέ σᾶς πού μεγαλύτερη ποιμαντική πεῖρα διαθέτετε, πού περισότερη σωφροσύνη καί ἁγιότητα ἔχετε καί πού ἀπό τήν ἡλικία καί τήν Ὀρθόδοξη διακριτική ἄσκηση δοκιμότεροι εἶσθε. Τολμῶ νά σᾶς μιλῶ ἀπό ὑπακοή στή σεπτή ἐπισκοπική πρόσκληση. Γι’ αὐτό καί ἐπικαλοῦμαι τήν ἐπιείκεια στήν κρίση σας... καί ἐξαιτοῦμαι εἰλικρινά τίς εὐχές σας.
Ἐπιτρέψτε μου λοιπόν νά βάλω σάν προμετωπίδα τῆς ἀποψινῆς εἰσηγήσεώς μου τό κοντάκιο τοῦ Τριωδίου τῆς περασμένης Κυριακῆς, πάνω στό ὁποῖο καί ἐπιθυμῶ νά θεμελιώσω τό ὅλο θέμα μου.
«Τό τῆς σοφίας ἱερόν καί θεῖον ὄργανον, θεολογίας τήν λαμπράν συμφώνως σάλπιγγα, ἀνυμνοῦμεν σέ Γρηγόριε θεορρῆμον. Ἀλλ’ ὡς νοῦς Νοῒ τῷ πρώτῳ παριστάμενος, πρός αὐτόν τόν νοῦν Ἡμῶν Πάτερ ὁδήγησον, ἵνα κράζωμεν Χαῖρε κήρυξ τῆς Χάριτος».
Φαίνεται πώς καθόλου τυχαῖα δέν ὅρισε ἡ Ἐκκλησία μας τή δεύτερη Κυριακή τῶν Νηστειῶν, σάν Κυριακή πού τιμᾶται ἰδιαίτερα ἕνας ἱεράρχης καί μάλιστα ἀσκητής ἱεράρχης.
Προηγήθηκαν στό ἱερό Τριώδιο οἱ τέσσερις πρῶτες Κυριακές τοῦ Τελώνου καί τοῦ Φαρισαίου, τοῦ Ἀσώτου, τῆς Ἀποκρέω καί τῆς Τυρινῆς μέ τίς ὁποῖες σ’ ὅλο τό πλήρωμα τῶν πιστῶν κληρικῶν, λαϊκῶν καί μοναχῶν τέθηκαν οἱ βάσεις τῆς ἐκλεκτῆς αὐτῆς περιόδου τοῦ ἱεροῦ Τριωδίου.
Μέ φιλάνθρωπες παραβολές προσπαθεῖ ὁ Κύριος νά στιγματίσει τή Φαρισαϊκή ἔπαρση καί ὑποκρισία, νά ἀποκαλύψει τίς ἀπέραντες διαστάσεις τῆς θεοπατερικῆς ἀγάπης στό ἀποστασιοποιημένο ἄσωτο πλάσμα Του μέ τήν ἀπεριόριστη ἐλευθερία πού τοῦ χαρίζει, καί νά ἀπειλήσει γιά νά κατορθώσει νά φέρει σέ αὐτογνωσία καί σέ θεογνωσία τό ἀνεκτίμητο δημιούργημά Του. Ἐπίσης τήν τέταρτη Κυριακή προσπαθεῖ ἡ Ἐκκλησία μέ τήν ὑμνολογία της νά ἀνασύρει ἀπό τό χάος τῆς πεπτωκυίας ἀνθρώπινης μνήμης τή ζωή τοῦ Παραδείσου καί Ἐκκλησιολογικά ἀνανεωμένη νά τήν ἀναπλάσει σά νοσταλγία καί ὀντολογική πιά ἐπιστροφή στό νέο παράδεισο τῆς Ἐκκλησίας.
Τήν Τετάρτη Κυριακή, τήν Κυριακή τῆς Τυρινῆς σάν Εὐαγγελικό ἀνάγνωσμα δέ διαβάζεται πιά παραβολή, ἀλλά λόγος σαφής καί αὐθεντικός μέ τόν ὁποῖο ζητάει ὁ Κύριος συγχωρητικότητα, κρυφή νηστεία καί ἀποδέσμευση ἀπό τούς ὑλικούς θησαυρούς πού ἐπιβεβαιώνεται μέ τήν ἐλεημοσύνη.
Ἀμέσως μετά, μέ τήν Καθαρή Ἑβδομάδα προτείνεται καί ζητεῖται ἀπό τούς πιστούς Ὀρθοπραξία. Καί Ὀρθοπραξία σημαίνει πρῶτα πρῶτα νηστεία. Τό ἱερό τριήμερο, τῶν τριῶν πρώτων δηλ. Ἡμερῶν τῆς Καθαρῆς ἑβδομάδας ἀποτελεῖ τό θεμέλιο τοῦ θεσμοῦ τῆς νηστείας. Ἀπόλυτη ἀποχή τροφῆς προκαλεῖ μεταβολή αἰσθημάτων, βιωμάτων καί ἀλλαγή τῶν ὀργανικῶν λειτουργιῶν. Κόβονται τά πόδια καί τά χέρια, μά κυριότερα ἡ ἐμπαθής κινητικότητα τῆς γλώσσας. Νεκρώνονται οἱ αἰσχροί λογισμοί, ἀφοῦ ἡ ἀδυσώπητη ἀνάγκη τροφῆς εἶναι τό μόνο πού ἀπασχολεῖ καί ἴσως βασανίζει. Ὅλο τό ἐνδιαφέρον καί ὅλος ὁ νοῦς στρέφεται εἰς ἑαυτόν. Ἀρχίζει ἡ ἀληθινή φιλοσοφία, πού ἐπιδιώκει τήν ἀνίχνευση τοῦ ὑπαρξιακοῦ βάθους. Αὐτογνωσία καί αὐτομεμψία, δηλαδή αὐτοκατηγορία εἶναι οἱ πιό σίγουροι καρποί τοῦ ἱεροῦ τριημέρου.
Στό τέλος τοῦ ἱεροῦ τριημέρου ἔχει ἀναταχθεῖ ἡ νομοτέλεια τῆς φύσεως, ἡ ἀναγκαιότητα δηλαδή τοῦ φαγητοῦ, ἔχει κοπεῖ ἡ πεῖνα, ἔχει συντελεσθεῖ σωματική ἀποτοξίνωση μέ τήν ὑπόλοιπη θεόσωστη ἀγωγή τοῦ Τριωδίου πού θά ἀκολουθήσει.
Τό ἀλάδωτο τῆς Μ. Τεσσαρακοστῆς ἐφ’ ὅσον συντρέχουν καί οἱ ὅροι τῆς ὑγείας θά βοηθήσει ἀποφασιστικά στήν κάθαρση τῶν ἀνθρωποκτόνων ψυχοκτόνων παθῶν.
Οἱ 64ος καί 69ος κανόνες τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων, τό βιβλίο τῶν Ἀποστολικῶν διαταγῶν, ὁ κθ΄ καί πθ΄ τῆς ΣΤ’ Οἰκουμενικῆς Συνόδου, οἱ μθ΄, να΄ καί να΄ τῆς Συνόδου τῆς Λαοδικείας, ὁ Ἅγιος ἱερομάρτυρας Πέτρος, ὁ Ἅγιος Διονύσιος, ὁ Ἅγιος Τιμόθεος, ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, ὁ Μέγας Βασίλειος, ὁ Ἱερώνυμος, ὁ Αὐγουστῖνος καί ὅλοι οἱ ὑπόλοιποι Πατέρες, τόσο ἀπό τήν πλούσια θεολογική τους κατάρτιση, ὅσο καί ἀπό τό προσωπικό ἁγιοπνευματικό μυστικό βίωμά τους ὑποστηρίζον ὅτι ἡ νηστεία εἶναι βασική προϋπόθεση τῆς πνευματικῆς προκοπῆς καί ἰδιαίτερα τή Μ.Τεσσαρακοστή.
Αὐτή τήν ἀνάγκη γιά Ὀρθοπραξία πού κρύβει βαθιά μέσα του ὁ ἄνθρωπος, τήν ἐπιθυμία δηλαδή τῆς νηστείας προσπαθοῦν νά ἐκμεταλλευτοῦν σήμερα οἱ διάφορες αἱρέσεις μέ τίς ἑλκυστικές παραπλανητικές προτάσεις δίαιτας (ἤνηστείας). Ἔτσι ἀποπροσανατολίζουν τούς πιστούς καί τούς τρέπουν σέ ἀλλότριους τρόπους δίαιτας, πού δέν ἐπιτυγχάνουν τόν ὑψηλό σκοπό τῆς νηστείας. Μέ τίς ἐξωεκκλησιαστικές ἀδιάκριτες καί ὑπερβολικές συνταγές τους πειθαναγκάζουν νεκρώνουν (καί δέν ἐξυγιαίνουν) τή βούληση τῶν σημερινῶν ἀνθρώπων. Οἱ παρατεταμένες καί μάλιστα μακροχρόνιες νηστεῖες τῶν ἀνατολικῶν ἰδίως θρησκειῶν μαζί μέ τίς ἄλλες ἀπάνθρωπες μεθόδους ἀσκήσεως κατορθώνουν νά ἔχουν ὀπαδούς, ἄβουλα ὄντα γεμάτα ἄρνηση γιά τή ζωή καί τή δράση. Δημιουργοῦν προβληματικές προσωπικότητες, κλονισμένες νευροψυχικά καί σωματικά, περιθωριοποιημένες καί ἀναρχικές.
Καμιά, μά καμιά σύγκριση δέν μπορεῖ νά γίνει τοῦ τρόπου ζωῆς, ἀσκήσεως καί διαίτης τῶν ἐξωεκκλησιαστικῶν, θρησκειῶν μέ τήν ἄσκηση τῆς περιόδου τοῦ ἱεροῦ Τριωδίου, τό ὁποῖο ὅ,τι προτείνει, εἶναι ἀκριβῶς μέσα στίς ἀνθρώπινες προδιαγραφές καί δυνατότητες καί ἀποσκοπεῖ στή θεανθρωποποίησή τους.
Εἶναι χαρακτηριστικό μάλιστα αὐτό πού λέγουν οἱ ἁγιορεῖτες: Στόν καιρό τῆς νηστείας, νηστεύουμε γερά καί στόν καιρό πού καταλύουμε, τρῶμε καλά. Γι’ αὐτό καί οἱ παλαιοί κοινοβιάτες ἦταν ἄνθρωποι γεροί, καλωσυνάτοι, μέ καθαρό πρόσωπο.
Μετά ἀπό τήν Ὀρθοπραξία πού βιώνεται μέ τή νηστεία, τήν Α΄ Κυριακή τῶν Νηστειῶν ζητάει ἡ Ἐκκλησία μας τήν Ὀρθοδοξία. Ὀρθοδοξία σημαίνει, ὀρθό δόγμα. Καί δόγμα σημαίνει φανέρωμα, φανέρωση τῆς ἀληθείας λέγει ὁ Χρῆστος Γιανναρᾶς. Δόγμα δέν εἶναι τυφλή γνώση ἀποκλεισμένη ἀπό τίς γνωστικές ἱκανότητες, ἀλλά φανέρωση τῆς ὑπερβατικῆς ἀλήθειας στά μέτρα τοῦ ἀνθρωπίνου λόγου, τῆς λογικῆς καί τοῦ λόγου.
Οἱ ἀρχαῖοι πρόγονοί μας, οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες ἦταν ἀσίγαστοι ἀναζητητές τῆς ἀληθείας. Τί ἐστιν ἀλήθεια, ρωτοῦσε συνέχεια ὁ Σωκράτης. «Γνώσεσθε τήν ἀλήθειαν, καί ἡ ἀλήθεια ἐλευθερώσει ὑμᾶς», ὑποστηρίζει ὁ θεῖος Παῦλος. Αὐτή ἡ ἀλήθεια ἐκφράστηκε τέλεια στά ἱερά δόγματα τῆς Ἐκκλησίας μας, τό Τριαδικό, τό Χριστολογικό, τό Ἐκκλησιολογικό, τό Μαριολογικό καί τά ἄλλα.
Τήν Κυριακή τῆς Ὀρθοδοξίας ἔχουμε νίκη τοῦ Ἑλληνισμοῦ λέγει ὁ καθηγητής τῆς Βυζαντινῆς ἱστορίας ὁ Δ. Ζακυθινός. Ὁ Ἑλληνισμός δέν ἀρνιόταν νά εἰκονίσει τούς θεούς, γιατί κάποια ἐμπειρικά βιώματα σπερματικά θεογνωσίας ὑπῆρχαν μέσα στήν ψυχή τῶν προγόνων μας, λέγει ὁ ἅγιος Ἰουστῖνος φιλόσοφος καί μάρτυς. Ἐνῶ ἡ Ἀνατολή βρισκόταν σέ πλήρη ἀγνωστικισμό τοῦ Θεοῦ καί γι’ αὐτό ἀρνιόταν νά εἰκονίζει τό Θεό. Ἡ Ζ΄ Οἰκουμενική Σύνοδος δέν ἔκανε τίποτα ἄλλο παρά θεόπνευστα πλέον νά ἐπιβεβαιώσει ὅτι ἀφοῦ ὁ τέλειος Θεός, ὁ Κύριος Ἰησοῦς Χριστός ἔγινε καί τέλειος ἄνθρωπος, γιατί νά μήν ἔχουμε τό δικαίωμα νά τόν εἰκονίσουμε. Ἀρνούμενη τήν εἰκόνα Του, ἀρνούμαστε τήν ἐνανθρώπησή Του, ὑποστηρίζουν ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός καί ὁ Θεόδωρος Στουδίτης. Αὐτό πού οἱ Ἕλληνες ζοῦσαν ἀνθρώπινα προχριστιανικά, παγιώθηκε θεανθρώπινα σάν ἐμπειρική ἐκκλησιολογική ἀλήθεια. Ἡ ἀναστήλωση τῶν ἱερῶν εἰκόνων ἀποτελεῖ τό πιό δυναμικό κήρυγμα ἀξιολογήσεως τοῦ ἀνθρωπίνου προσώπου μέσα στόν Ὀρθόδοξο χῶρο. Καί εἶναι πολύ θαυμαστό καί παρηγορητικό ὅτι μέσα στήν καρδιά τῆς Δυτικῆς Εὐρώπης, τῆς Οὑμανιστικῆς Εὐρώπης, στή Γαλλία, γίνεται κατανοητή ἡ ἀξία τῆς Βυζαντινῆς Εἰκόνας. Ἤδη ἀπό ρωμαιοκαθολικούς ναούς βγάζουν τά ψυχρά ἀγάλματα καί εἰσάγουν στή λατρεία τους, στό ναό τους τήν Ὀρθόδοξη, τή Βυζαντινή εἰκόνα.
Τή Δεύτερη λοιπόν Κυριακή τῶν Νηστειῶν ἡ Ἐκκλησία μας μετά ἀπό τήν προετοιμασία πού προηγήθηκε, παρουσιάζει τόν ὑπέρμαχο τῆς ἀληθείας, τόν Ἅγιο Γρηγόριο τόν Παλαμᾶ. Ὁ π. Γεώργιος Φλωρόφσκυ λέγει ὅτι ἡ θεολογία τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ δέν ἦταν θεολογία τῆς ἐπαναλήψεως. Βέβαια βίωσε μέσα του ὅλη τή μακραίωνη παράδοση, ἀρχίζοντας μέ τήν ἀναγνώριση ὅτι μέσα του ὑπῆρχε πηχτό σκοτάδι. Νυχθημερόν ἱκέτευε τόν Κύριο νά φωτίσει τό σκοτάδι του. «Κύριε φώτισόν μου τό σκότος», ἔλεγε ἀσταμάτητα. Ἔτσι περνώντας ἀπό τήν ἄκρα ταπείνωση, ἔφτασε στό φωτισμό, στήν ἔλλαμψη καί τή θέωση, πού τοῦ πρόσφερε τή δυνατότητα νά δώσει σωστές ἀπαντήσεις στά ἀδυσώπητα θεολογικά ἐρωτήματα τῆς ἐποχῆς του. Γι’ αὐτό, λέγει ὁ π. Γεώργιος Φλωρόφσκυ, ὁ Ἅγιος Γρηγόριος προεξέτεινε δημιουγικά τήν ἀρχαία παράδοση μέ ἀφετηρία τήν ἐν Χριστῷ ζωή του.
Μ’ ἄλλα λόγια τή Δεύτερη Κυριακή τῶν Νηστειῶν ἡ Ἐκκλησία μᾶς μιλάει γιά τήν ἱερωσύνη καί τήν ἀρχιερωσύνη.
Στόν οἶκο τῆς περασμένης Κυριακῆς ἀκούσαμε θαυμαστά ἐγκώμια πρός τόν Ἅγιο, πού ἀπηχοῦν τήν πραγματικότητα τῆς θεανθρωποποιημένης ζωῆς του. Ἀξίζει νά τό ξαναθυμηθοῦμε: «Ἄγγελος ἐφάνης ἐπί γῆς τῶν ἀρρήτων, τά θεῖα τοῖς βροτοῖς ἐξαγγέλων ταῖς γάρ τῶν Ἀσωμάτων φωναῖς, ἀνθρωπίνῳ νοῒ τε καί σαρκί χρώμενος, ἐξέστησας ἡμᾶς καί βοᾶν σοι θεορρῆμον, ἔπεισας τοιαῦτα∙ Χαῖρε, δι’ οὗ τό σκότος ἠλάθη. Χαῖρε δι’ οὗ τό φῶς ἀντεισῆλθε. Χαῖρε τῆς ἀκτίστου θεότητος Ἄγγελε∙ χαῖρε τῆς κτιστῆς καί μωρᾶς ὄντως ἔλεγχε. Χαῖρε ὕψος ἀνεπίβατον, τήν Θεοῦ φύσιν τρανών∙ χαῖρε βάθος δυσθεώρητον τήν ἐνέργειαν εἰπών. Χαῖρε ὅτι τήν δόξαν τοῦ Θεοῦ καλῶς εἶπας∙ Χαῖρε, ὅτι τάς δόξας τῶν κακούργων ἐξεῖπας. Χαῖρε φωστήρ ὁ δείξας τόν Ἥλιον∙ χαῖρε, κρατήρ, τοῦ νέκταρος πάροχε. Χαῖρε δι’ οὗ ἡ ἀλήθεια λάμπει∙ χαῖρε δι’ οὗ ἐσκοτίσθη τό ψεῦδος, Χαῖρε κήρυξ τῆς Χάριτος.
Μέ αὐτούς τούς ἐπιλέκτους χαρακτηρισμούς τό ἱερό Τριώδιο προσπαθεῖ νά συγκροτήσει στά ὄμματα τῶν πιστῶν καί τῶν κληρικῶν τήν ζωντανή εἰκόνα τοῦ ἀληθινοῦ ποιμένος, πού εἶναι τύπος καί τόπος Χριστοῦ ἐπί τῆς γῆς. Ἡ ἀγγελική ζωή τοῦ θεοφωτίστου κληρικοῦ ἀνοίγει τούς πνευματικούς ὁρίζοντες καί προσελκύει τούς πιστούς σέ οὐρανοπορεία.
Τά λόγια τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου ἔχουν οὐσιωθεῖ, ἔχουν γίνει οὐσία καί ὄχι κενή πολυλογία, πού στάζουν κατάνυξη καί μετάνοια στίς ψυχές τῶν πιστῶν.
Ἡ ζωή τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ εἶναι ἀκριβῶς σύστοιχη πρός τή ζωή τοῦ Ἁγίου Ἰγνατίου τοῦ θεοφόρου, τοῦ ἁγίου Εἰρηναίου, τῶν μεγάλων Πατέρων Γρηγορίου, Ἰωάννου καί Βασιλείου καί ὅλων τῶν ἄλλων Ἁγίων Ἱεραρχῶν καί ἱερέων πού εἶναι ζωντανοί φορεῖς τῆς Ὀρθοδόξου, τῆς ἀληθευούσης παραδόσεως. Ὁ Ἅγιος Εἰρηναῖος εἶναι καί ὁ κατ’ ἐξοχήν θεολόγος τῆς παραδόσεως. Βλέπει τόν Ἐπίσκοπο καί κατ’ ἐπέκταση τόν κληρικό ζωντανό φορέα τῆς χριστιανικῆς Παραδόσεως, πού μέ τήν ἁγιασμένη ζωή του καί τό λόγο του τρέφει τό σῶμα τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλά καί τήν συγκροτεῖ σέ Σῶμα Χριστοῦ μέσα στή θεία Εὐχαριστία.
Ἀκριβῶς σύμφωνα εἶναι ὅσα λέγει γιά τήν Ὀρθόδοξη Ἱερωσύνη γενικά καί γιά τόν ἐπίσκοπο εἰδικότερα ὁ μεγάλος θεολόγος τῆς Ἐκκλησίας μας ὁ Ἅγιος Νικόλαος Καβάσιλας.
Νά γιατί ἔχει ἐνταθεῖ λυσσαλέα ἡ πολεμική κατά τῆς Ὀρθοδόξου Ἱερωσύνης καί ἀρχιερωσύνης. Εἶναι πολύ συνηθισμένο ὅτι σέ μιά ἐποχή πού ὄζει Ἀντίχριστο, τό πρῶτο πού πρέπει νά ἀχρηστευθεῖ εἶναι ἡ σώζουσα ἱερωσύνη καί ἀρχιερωσύνη.
Ὁ ἀρχέκακος ὄφις τῆς πονηρίας, ὅπως τόν ὀνομάζει ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, ὁ Διάβολος, μεθοδεύει τόσες πολλές πλεκτάνες, τόσα πολλά μπλοκαρίσματα μέ πρῶτο στόχο νά μειώνεται στά μάτια καί στίς συνειδήσεις τῶν πιστῶν, γιατί ὄχι καί τῶν ἰδίων τῶν κληρικῶν, ἡ θεανθρώπινη δυναμικότητα τῆς ἱερωσύνης.
Πολεμάει τήν ἱερωσύνη ἐσωτερικά καί ἐξωτερικά. Προσπαθεῖ νά ψυχράνει τόν ἱερό ἐνθουσιασμό τοῦ κληρικοῦ μεγιστοποιώντας τό κακό καί τήν ἁμαρτία καί προσπαθεῖ νά κάμψει, νά λυγίσει καί νά ἀλλοιώσει τά ὀρθόδοξα φρονήματά του, μέ κάθε τρόπο, μέ ἕνα ἀδυσώπητο ἀόρατο πόλεμο. Ἄν καταφέρει καί ὑποδουλώσει τό ὑγιές φρόνημά του, ἀρχίζει τίς μεθοδεύσεις, ὕπουλες, ἄδηλες καί κρύφιες μέχρι νά τόν ρίξει, ἄν μπορέσει, καί σέ σαρκικά ἁμαρτήματα γιά νά ἐκμηδενίσει τή θεοδυναμικότητά του.
Ἤ, ἄν δέν τό καταφέρει, τοῦ γεμίζει τό μυαλό μέ χίλιες δυό ἄλλες μέριμνες, πού καμουφλαρισμένες μοιάζουν ποιμαντικές ἴσως καί γενικά μέ τό κοσμικό φρόνημα. Ἔτσι ἡ Ὀρθόδοξη ἱερωσύνη ὑποβιβάζεται στά κοσμικά θρησκευτικά ἤ παραθρησκευτικά μεγέθη, παρουσιάζουν τόν κληρικό σάν μάγο ἤ ἀντιμάγο καί ὄχι σά ζωντανή εἰκόνα τοῦ Σωτῆρος μας Ἰησοῦ Χριστοῦ.
Ἐξωτερικά ἀρχίζει ἡ συκοφαντία, ἡ δυσφήμιση, ἡ διαστρέβλωση, τό ρεζίλεμα. Ξεσηκώνεται ὅλος ὁ Ἅδης γιά νά ἐξαλείψει τήν Ὀρθόδοξη ποιμαντική σωτήρια μοναδικότητα.
Μεγάλη ἡ ἀποστολή μας, ἀδελφοί.
Ἐμεῖς δυστυχῶς χάνουμε αὐτή τή συναίσθηση τῆς ἱερωσύνης μας, ψυχραίνεται ὁ ζῆλος μας καί μαραίνεται ὁ ἐνθουσιασμός μας. Εὐτυχῶς, λέγει κάποιος ξένος κληρικός καί θεολόγος πού συμβαίνει καί αὐτό. Γιατί ἄν πάντοτε βρισκόμαστε σέ μιά ἀκρότητα συναισθήσεως ἤ θά πέφταμε στήν ἔπαρση (καί στή συνέχεια στήν ἑωσφορική πτώση καί δυστυχῶς ἔχουμε καί τέτοιες περιπτώσεις ἀδελφῶν), ἤ θά τρελαινόμαστε ἀπό τόν ἴλιγγο ἤ θά σταμάταγε ἀκαριαῖα ἡ ζωή μας. Εὐτυχῶς ὅμως πού ὁ Ὀρθόδοξος χῶρος μας εἶναι θεανθρώπινος, δηλ. ρεαλιστικός καί μποροῦμε νά ζήσουμε καί προσωπικά καί νά κινούμαστε ποιμαντικά καί νά ἀσκούμαστε καί γιά τήν προσωπική μας συγκρότηση καί τελείωση.
Αὐτός ὁ τύπος τοῦ ποιμένος τοῦ Ἁγ. Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ εἶναι μοναδικός στήν Ὀρθόδοξη διαμόρφωσή Του. Γιατί ὁ Δυτικός χριστιανισμός ἀφοῦ παραποίησε τό δόγμα παραποίησε καί παραμόρφωσε καί τό φορέα τοῦ δόγματος τῆς ἀληθείας καί τῆς παραδόσεως.
Ὑπενθυμίζω ὅτι ὁ π. Ἰουστῖνος Πόποβιτς βλέπει τρεῖς μεγάλες πτώσεις μέσα στή δημιουργία. Ἡ πρώτη τοῦ ἑωσφόρου πού ἀπό ὑπερηφάνεια ἔπεσε στήν ἀνυπακοή καί ἐντεῦθεν στή δαιμονοποίησή του. Ἡ δεύτερη εἶναι παρομοίας τάξεως πτώση: τοῦ Ἀδάμ πού ἡ αὐτονόμησή του ἔφερε τό θάνατο καί τήν ἀλλοτρίωση ὅλου τοῦ τρόπου ζωῆς του καί ἡ τρίτη τοῦ Πάπα. Πτώση καί αὐτή ἑωσφορική, ἀφοῦ ὀνομάζεται Vicarius Christi καί ἔχει τήν ἀξίωση οἱ ἀποφάσεις του νά θεωροῦνται ἀλάθητες. Τό ἀλάθητο ξεστρατίζει ὅλη τήν Ἐκκλησιολογία καί τή μετατρέπει σέ ἐνδοκοσμική θρησκευτική ὀργάνωση ἀπολυταρχική, κομματική ὅπου καμιά ἀνθρώπινη πρωτοβουλία δέν μπορεῖ νά ἀνθίσει. Ἡ ἀληθινή θεανθρώπινη καθολικότητα ἔχει ὑποκατασταθεῖ μέ τό ὅραμα μιᾶς παγκόσμιας οὑμανιστικῆς ἑνώσεως.
Στήν Ὀρθόδοξη νοοτροπία εἶναι ἀδιανόητη αὐτή ἡ θεώρηση τοῦ ποιμένος καί τῆς Ἐκκλησίας. Τό Ὀρθόδοξο πολίτευμα εἶναι Συνοδικό. Σύνοδοι, Ἐπίσκοποι, κληρικοί, λαός ἀλληλοπεριχωροῦνται, συναδελφώνονται διά τοῦ ζῶντος Ἁγίου Πνεύματος. Ἡ κάθε Σύνοδος εἶναι συνέχεια τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Δήμου στήν ἀνθρώπινη μορφή της. Ἐξαντλεῖται ὁ ἀνθρώπινος λόγος, διατυπώνονται ἐλεύθερα ὅλες οἱ ἀπόψεις. «Πολλῆς συζητήσεως γενομένης ἔδοξε τῷ Ἁγίῳ Πνεύματι καί ἡμῖν», ἔλεγαν οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας. Καί μετά ἀπό τόν ἐλεύθερο, τό δημοκρατικό διάλογο, τό Ἅγιο Πνεῦμα φανερώνει τήν ἀλήθεια. Καί πάλι ποτέ, μιά Σύνοδος ἀπό μόνη της δέν ἰσχυρίστηκε κάποιο ἀλάθητο. Ἄφηνε στό χρόνο, στό λαό τοῦ Θεοῦ καί σέ μιά ἑπόμενη Σύνοδο νά ἐπικυρώσει τίς ἀποφάσεις της.
Στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μας δέν ἔχουμε πάπα οὔτε φυσικά ὑποκατάστατα σχετικά. Ὅλες οἱ ἀδελφές Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες ἰσότιμα καί ἀγωνιστικά παλεύουν νά ἐκκλησιοποιοῦν ὅλους τούς ἀνθρώπους καί νά μεταβάλλουν ὅλα τά στοιχεῖα τοῦ κόσμου σέ θεανθρώπινα ἐπιτεύγματα.
Δέν ἦταν δυνατό ποτέ, μά ποτέ νά ἐξαφανισθεῖ καί νά ριζώσει μιά τόσο ἀπολυταρχική καί μικροσκοπική θεώρηση τοῦ ἀνθρώπου, ἀφοῦ ἡ ὑποδομή καί τό ὑπέδαφος (ὄχι μόνο τό ἔδαφος) τῆς ἑλληνικῆς κοινωνίας ὑπῆρξε δημοκρατικό.
Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μας πάντοτε ἔδειχνε σεβασμό στόν ἱερέα καί στόν ἀρχιερέα περισσότερο. Δέν ἐπεκράτησε ποτέ μιά προτεσταντική λαϊκίστικη θεώρηση, σάν αὐτή πού πιεστικά καί πιετιστικά, χωρίς νά τό καταλαβαίνουν, θέλουν νά ἐπιβάλουν μερικοί θεολόγοι.
Μιά φιλοκυβερνητική ἐφημερίδα πρίν ἀπό ἕνα μῆνα περίπου ἔγραφε κατά τοῦ κινήματος τοῦ λαϊκισμοῦ καί τίς καταστρεπτικές του συνέπειες στόν πολιτισμό μας. Ἄν αὐτό ἰσχύει γιά τά πράγματα τοῦ κόσμου τούτου, πολύ περισσότερο ἰσχύει γιά τόν εὐαίσθητο χῶρο τῆς Ἐκκλησίας μας, πού ἔχει τό δικό της θεανθρώπινο πολίτευμα, τή δική της θεανθρώπινη νοοτροπία, τό δικό της θεανθρώπινο φρόνημα.
Τό ἱερό Τριώδιο μέ τήν ἀκολουθοῦσα Κυριακή τῆς Σταυροπροσκυνήσεως μᾶς προσκαλεῖ στήν προσκύνηση τοῦ Τιμίου Σταυροῦ καί στήν πρόσληψη τῆς ἀκτίστου Χάριτός Του. Τό Σταυρικό φρόνημα εἶναι ἀπαραίτητο γιά τή σωτηρία (δηλαδή τήν ὁλοκλήρωση) τοῦ ἀνθρώπου. Σταυρικό φρόνημα σημαίνει πιστή τήρηση τῶν ἐντολῶν τοῦ Χριστοῦ πού ἀνοίγουν τό δρόμο γιά νά ἀναπτερωθεῖ ἡ ψυχή στό θεῖο ἔρωτα. Ἄν προτιμήσει ὁ πιστός ἤ τό χειρότερο ὁ ἱερεύς τοῦ Ὑψίστου, ἀντί γιά τή Σταυρική Ὀρθόδοξη ἄσκηση, τή θύραθεν κουλτούρα, ἤ τή θύραθεν φιλοσοφική διαλεκτική πού σχετικοποιεῖ τά πάντα, σίγουρα θά ἐκτροχιασθεῖ καί μοιραῖα θά ὁδηγηθεῖ στή σμίκρυνση τῆς προσωπικότητάς του καί στή στενάχωρη περιπλάνηση στήν ἀδιέξοδη ἐνδοκοσμική φιλοσοφία. Βλέποντας οἱ πιστοί ἕνα ποιμένα πού στριμώχνεται μέσα στά ἀσφυκτικά κανάλια τῆς αὐτοοριζόμενης καί περιοριζόμενης κοσμικῆς γνώσεως, κάπου ἴσως θά παρασύρονται καί θά συστενάζουν, χωρίς τήν ἐλπίδα τῆς Ἀναστάσεως.
Εἶναι μεγάλο στ’ ἀλήθεια ὁλίσθημα ὁ ποιμήν νά σαγηνευθεῖ ἀπό τό κοσμικό φρόνημα στήν ποιμαντική ἐργασία του καί νά παρασυρθεῖ σέ μιά pastoral technique ὅπως τή λέγουν οἱ ξένοι, σέ μιά τεχνική δηλαδή ποιμαντικῆς ξερή καί στυλιζαρισμένη, πού ἐλάχιστα ἤ καθόλου δέν διαπνέεται ἀπό τή ζωογόνο πνοή τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.
Ἡ μορφή τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Σιναῒτη καί τῆς Ὁσίας Μητρός ἡμῶν Μαρίας τῆς Αἰγυπτίας βοηθοῦν πρακτικότερα ἀλλά καί πνευματικότερα στή βίωση τοῦ σταυρικοῦ-ἀσκητικοῦ φρονήματος, πού ἐλευθερώνει τό νοῦ καί τήν καρδιά τοῦ ἀνθρώπου ἀπό τόν βαρύ κλοιό τῆς ἁμαρτίας. Εἰδικά ἡ μελέτη τῆς Κλίμακος τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου πρέπει νά γίνει ἐντρύφημα πνευματικό τοῦ κληρικοῦ. Κληρικός πού δέν ἔχει φάει καί ἔχει πιεῖ ἀπό τό γράμμα καί τό πνεῦμα τῆς Κλίμακος, ἴσως δέν θά εἶναι ὑπερβολή ἄν ποῦμε πώς δέν εἶναι Ὀρθόδοξος.
Ἀπό τό Σάββατο τοῦ Λαζάρου καί τήν Κυριακή τῶν Βαῒων μπαίνουμε στήν κορυφαία περίοδο τοῦ ἱεροῦ Τριωδίου πού ἑτοιμάζει τήν ψυχή τοῦ πιστοῦ καί δή τοῦ κληρικοῦ γιά νά γιορτάσει νά πανηγυρίσει τήν ἱερά ὀγδοάδα, τήν ἡμέρα τοῦ Πάσχα. Ἡ ἡμέρα αὐτή, μία τό χρόνο, ἤ οἱ ὀκτώ ἡμέρες τῆς Διακαινησίμου, πού θεωροῦνται ἀπό τούς Ἁγίους Πατέρας ὡς μία, ἱερά ὀγδοάς θά πρέπει νά μᾶς εἶναι ἀνεπανάληπτες καί πραγματικά νά ἀποτελοῦν ἕνα παράθυρο ὁλάνοιχτο στή Βασιλεία τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.
Τί κρῖμα, τί κρῖμα δαιμονικές στ’ ἀλήθεια προφάσεις νά συντέμνουν καί οὐσιαστικά νά καταστρέφουν τήν Ἀναστάσιμη Λειτουργία! Τί κόλαση! Τί σατανική ἐπιτυχία νά ποδοπατεῖται τόσο ἀνήλεα ἡ Ἀναστάσιμη λειτουργία, μέ τήν ἐγκληματική τήν ἀπάνθρωπη καί μισόθεη ὀλιγωρία μας ἡμῶν τῶν κληρικῶν!
Ἀλλά ἄς κλείσουμε αὐτή τήν τόσο λυπητερή καί ὄντως τραγική συνήθεια. Ἄς τήν ἀγνοήσουμε, σάν νά μήν ὑπάρχει καί ἄς τονίσουμε τήν ἀνάγκη μετανοίας ὅλων μας, γιά νά μή φτάσουμε καί φέτος σ’ αὐτή τήν τραγική ἀποτυχία.
Ἄν ζοῦμε μέσα στίς προδιαγραφές τοῦ ἱεροῦ Τριωδίου καί ᾿μεῖς σάν κληρικοί θά ἀναπαυόμαστε καί οἱ γύρω πιστοί μας θά ἑλκύονται στόν ὄμορφο τρόπο τῆς θεανθρώπινης ζωῆς πού ἔχει σχεδιάσει στήν προαιώνια βουλή Του ὁ ἐν Τριάδι Θεός γιά χάρη μας καί γιά τή θέωσή μας.
Ἡ ζωή ἡ δική μας ἡ ἐναρμονισμένη μέ τίς προδιαγραφές τοῦ ἱεροῦ Τριωδίου θά μπαίνει στή ζωή τοῦ ποιμνίου μας ἰδιαίτερα μέ τό ἱερό καί μέγα μυστήριο τῆς ἱερᾶς ἐξομολογήσεως.