Πρεσβυτέρου Σταύρου Τρικαλιώτη
ἐφημερίου ῾Ιεροῦ Ναοῦ ῾Αγίας Παρασκευῆς ᾿Αττικῆς

῾Η ᾿Εκκλησία φρουρός τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας

Σημείωση: Τό ἄρθρο γράφτηκε τόν  Αὔγουστο τοῦ 2004, πρίν τήν πιλοτική ἐφαρμογή τῆς παράλληλης ἀναγνώσεως τοῦ ἀποστολικοῦ καί εὐαγγελικοῦ ἀναγνώσματος στήν δημοτική.

Θέλω νὰ μιλήσω γιὰ κάτι, ὄχι ὡς εἰδικός, ὡς εἰδήμων, ἀλλ᾿ ὡς ἕνας ἁπλός μέσος ἄνθρωπος, πού εὐτυχῶς ἔχει ἀκόμα τό προνόμιο νά σκέφτεται. Θέλω νά μιλήσω γιά τήν ἑλληνική μας γλώσσα στήν ἑνιαία μορφή της.

῾Η γλώσσα εἶναι μία καί ἀδιαίρετη. ῞Οπως ἕνα δένδρο, πού ἔχει ἀρχή (ρίζες), κορμό καί φύλλα, ἔτσι καί ἡ ὄμορφη ἑλλληνική μας γλώσσα. ῎Εχει τήν ἀρχή της, τή ρίζα της, τήν ἀρχαία ἑλληνική γλώσσα, στήν ὁποία εἶναι γραμμένα κείμενα ἀπαράμιλλου κάλλους καί στοχασμοῦ. Αὐτή ἡ γλώσσα, ἡ ἀρχαία ἑλληνική, τρέφει καί ζωογονεῖ τή συνέχεια τῆς γλώσσας μας. ῾Η γλώσσα τῶν  ῾Ιερῶν Εὐαγγελίων, ἡ γλώσσα στήν ὁποία εἶναι γραμμένα τά λόγια τοῦ Χριστοῦ μας, εἶναι ἡ ᾿Αλεξανδρινή Κοινή, μιά μετεξελιγμένη μορφή τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς.

Οἱ Πατέρες τῆς ᾿Εκκλησίας μας στή συνέχεια, προκειμένου νά διατυπώσουν μέ ἀκρίβεια καί πληρότητα τή δογματική καί ἠθική    ὀρθόδοξη  διδασκαλία, δέν χρησιμοποίησαν τό ἁπλό γλωσσικό ἰδίωμα τοῦ λαοῦ  τῆς ἐποχῆς τους, ἀλλά τήν ἀττική διάλεκτο. Μιά δύσκολη μέν ἀλλά μέ ἐξαιρετικές ἐκφραστικές δυνατότητες γλώσσα, πού  μποροῦσε νά ἀποδώσει μέ σαφήνεια καί πληρότητα τή δύσκολη δογματική ὁρολογία.

᾿Αλλά καί στή συνέχεια, στά δύσκολα χρόνια μετά τήν ἅλωση, ἡ ᾿Εκκλησία καθίσταται φρουρός τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας. Εἶναι ἀξιοσημείωτο ὅτι στόν ζ΄ κανόνα τῆς τοπικῆς Συνόδου τῆς Κωνσταντινουπόλεως  τό 1593 περιέχεται ἀπόφαση κατά τήν ὁποία: "Κάθε ἐπίσκοπος στήν ἐπαρχία του ὤφειλε νά φροντίζη καί νά ἀναλαμβάνη τήν ἀπαιτουμένη δαπάνη, γιά νά διδάσκωνται τά θεῖα καί ἱερά γράμματα, ἀλλά καί νά παρακινοῦνται ὅσοι ἐπιθυμοῦν νά μαθαίνουν καί δέν ἔχουν τά μέσα" (ἄρθρο ἱστορικοῦ κ. Τάσου Γριτσόπουλου, περιοδικό "᾿Εκκλησία", τεῦχος 7ο, σελ. 557, ᾿Ιούλιος 2004).

Μοναχοί ἀντιγράφουν καί διασώζουν τά κείμενα τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς γραμματείας, τά σχολιάζουν καί ἐντρυφοῦν σ᾿  αὐτά. Παράλληλα τό κήρυγμα στήν ᾿Εκκλησία ἀρχίζει νά γίνεται στήν ἁπλή γλώσσα τοῦ λαοῦ, ὄχι ὅμως οἱ ἱερές ἀκολουθίες. Τό ψαλτήρι καί ἡ ᾿Οκτώηχος εἶναι τά λειτουργικά βιβλία πού ἔθρεψαν γλωσσικά τά ἑλληνόπουλα τῆς Τουρκοκρατίας. ᾿Εκεῖ, στή θολόκτιστη ἐκκλησιά, ὅπως μᾶς λέει κι ὁ ποιητής, πού γινότανε τό βράδυ  κρυφό σκολειό, ἐκεῖ ὁ παπᾶς, ὁ δάσκαλος θέριευε τήν ἀποσταμένη ἐλπίδα στά σκλαβόπουλα. ᾿Εκεῖ, κάτω ἀπό τό τρεμάμενο φῶς τοῦ καντηλιοῦ, μιλοῦσε γιά Χριστό καί ῾Ελλάδα.

Τά λειτουργικά μας κείμενα ἀποτελοῦν ἀνεκτίμητους θησαυρούς ἁγιοπνευματικῶν ἐμπειριῶν ἁγιασμένων μορφῶν. Μέ τίς ἴδιες λέξεις, τίς ἴδιες φράσεις, τήν ἴδια γλωσσική διατύπωση, αἰῶνες τώρα, ὁ ὀρθόδοξος λαός μας χειραγωγούμενος ἀπό τούς Ποιμένες του, ἀναφέρει τίς προσευχές του στό οὐράνιο Θυσιαστήριο. "Τὴν ἡμέραν πᾶσαν τελείαν, ἁγίαν, εἰρηνικὴν καὶ ἀναμάρτητον", λέει ὁ λειτουργός καί κάθε λέξη σταλάζει στήν ψυχή τοῦ πιστοῦ. ᾿Ελάχιστες εἶναι οἱ λειτουργικές λέξεις πού πιθανόν νά ἀγνοεῖ ἕνα μέρος τοῦ λαοῦ μας. ᾿Αλλά καί αὐτές οἱ "δύσκολες λέξεις" εἴτε βγαίνουν ἀπό τά συμφραζόμενα εἴτε ἀποκαλύπτονται ἀπό τόν ἴδιο τό Θεό σ᾿ αὐτές τίς "ἀπαίδευτες" ψυχές.

Ἡ θεία λατρεία μιλάει στήν ψυχή τοῦ κάθε πιστοῦ ὄχι μόνο μέ τό λόγο, ἀλλά καί μέ τίς ἅγιες εἰκόνες (τά βιβλία τῶν ἀγραμμάτων), τό ἱλαρό φῶς τῶν κεριῶν, τή μυρωδιά τοῦ λιβανιοῦ καί τή σεμνή  καί ἀπρόκλητη παρουσία τῶν λειτουργῶν της. Μιλάει πρωτίστως μυστικά μέ τήν ἄκτιστη θεία χάρη στόν πονεμένο, βασανισμένο ἀλλά καί προδομένο ἀπό τούς κατά καιρούς  φωταδιστές ὀρθόδοξο λαό μας. 

῾Ο ὀρθόδοξος λαός μας, παρ᾿  ὅλη τήν "ἀμορφωσιά του", ἀπό τήν ὁποία ἀγωνιοῦν νά τόν ἀπαλλάξουν ὁρισμένοι, διακρίνεται ἀπό ἕνα βαθύ συναίσθημα γνήσιας ταπεινώσεως. ῎Ισως νά μήν μπορεῖ νά ἐκφράσει τό νόημα τῆς φράσεως "ὑπέρ εὐκρασίας ἀέρων", καί θά τοῦ ἄρεσε πράγματι νά τοῦ ἐξηγοῦσε κάποιος τί σημαίνει. ῞Ομως δέν θά ἤθελε ποτέ  ὁ λειτουργός  νά πεῖ στή Θεία Λειτουργία: "Γιά νά ἔχουμε καλό καιρό" !!!  Δέν πέφτει τόσο χαμηλά.

῾Η δημοτική μας γλώσσα, ὅταν δέν φθάνει σέ ἀκρότητες καί ὅταν δέν ὑποτάσσεται σέ στεῖρα ἰδεολογικά σχήματα, μπορεῖ νά δώσει λογοτεχνία ὕψιστης μορφῆς. Τά παιδιά μας σήμερα ὑφίστανται ἕναν γλωσσικό βανδαλισμό, πάσχουν ἀπό βαριᾶς μορφῆς λεξιπενία. Κι αὐτό γιατί  ὁρισμένοι θέλησαν νά τά ἀποκόψουν βίαια ἀπό τίς γλωσσικές τους ρίζες, νά τά εὐνουχίσουν πνευματικά καί νά τά κάνουν νά "τιτιβίζουν" (ἀπό τό T.V.) ἀντί νά  στοχάζονται, ὅπως παρατηρεῖ ὁ κ. Σαράντος Καργάκος. ᾿Επίσης, ἡ πολύωρη ἀπασχόληση τῶν νέων μέ τούς ἠλεκτρονικούς ὑπολογιστές τούς ἀποκόπτει ἀπό τό διάβασμα βιβλίων, πού συμβάλλουν στή γλωσσική τους καλλιέργεια.

Οἱ μεγάλοι μας νομπελίστες ποιητές, ὁ Σεφέρης κι ὁ ᾿Ελύτης, ἦταν μεγάλοι γιατί ἄντλησαν καί ἐμπνεύσθηκαν ἀπό μιά γλωσσική ἑλληνική παράδοση τριῶν χιλιάδων χρόνων. ῎Οχι μόνον αὐτοί, ἀλλά καί οἱ ἄλλοι μεγάλοι λογοτέχνες μας ἐμπνεύστηκαν ἀπό τά κείμενα τῆς ῾Αγίας Γραφῆς καί τά κείμενα τῆς λατρείας μας. ᾿Εμπνεύσθηκαν γιατί ἡ ᾿Εκκλησία μας  αὐτά τά κείμενα τά σεβάσθηκε καί τά διαφύλαξε "ὡς κόρην ὀφθαλμοῦ" καί μᾶς τά παρέδωσε νά τά διαφυλάξουμε οἱ μεταγενέστεροι ὡς πολύτιμη παρακαταθήκη.

῾Ο Γιῶργος Σεφέρης τόνιζε τήν συνέχεια τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας καί ἀπέφευγε νά κάνει τούς συνήθεις διαχωρισμούς: "Εἶναι καιρός νά καταργήσουμε τούς ὅρους καθαρεύουσα, δημοτική, νεοελληνική. ῾Η γλώσσα εἶναι μία ἡ ΕΛΛΗΝΙΚΗ καί πρέπει νἆναι ζωντανή καί ν᾿ ἀκούγεται στήν πρόζα καί στήν ποίηση. Τό ζήτημα εἶναι  ἄν γράφεις καλά ἤ κακά ἑλληνικά, ὅσοι δέν τά ξέρουν νά τά μάθουν ἤ νά σωπάσουν". Κάπου ἀλλοῦ ὁ νομπελίστας ποιητής μας θά κάνει μιά διαχρονική διαπίστωση: "...ἔχουμε μιά γλώσσα ἀνθεκτική, μέ ἐξαίρετες δυνατότητες, φτάνει νά μήν τήν κακομεταχειριζόμαστε ὑπερβολικά".

 ῾Η σημερινή γλωσσική ὑποβάθμιση τῶν ἑλληνοπαίδων ξεκινᾶ ἀπό τήν ἐκπαιδευτική μεταρρύθμιση τοῦ 1976 καί τήν παράλληλη καθιέρωση τῆς νεοελληνικῆς γλώσσας σέ ὅλες τίς βαθμίδες τῆς  ἐκπαίδευσης  καί ἀργότερα στή δημόσια διοίκηση. Ὅπως δηλώνει ὁ πρωτεργάτης αὐτῆς τῆς ἀλλαγῆς πρώην πρωθυπουργός κ. Γεώργιος Ράλλης: "στόχος αὐτῆς τῆς τῆς ἐπιλογῆς ἦταν ἡ σταδιακή ἐξάλειψη τῆς γλωσσικῆς ἀκατατασίας καί συγχύσεως πού συνεχιζόταν ἐπί 50 χρόνια στόν τόπο μας. Κι αὐτό ἐπιτεύχθηκε μέ τήν κατάργηση τῆς διδασκαλίας  τῶν ἀρχαίων ἑλληνικῶν ἀπό τό πρωτότυπο κείμενο καί τήν παράλληλη εἰσαγωγή τῆς διδασκαλίας τῶν ἀρχαίων κειμένων ἀπό μεταφράσεις". Αὐτή ἡ ἀπότομη ἀλλαγή ἦταν ὀλέθρια γιά τήν παιδεία μας, γιατί ἔτσι δόθηκε ἕνα βάναυσο χτύπημα στίς ρίζες τῆς ἀρχαιοελληνικῆς μας παραδόσεως, τίς συνέπειες τοῦ ὁποίου γευόμαστε σήμερα. 

 ῾Ο πολύ καλός φιλόλογος καί ἱστορικός κ. Σαράντος Καργάκος κάνει ὁρισμένες πολύτιμες ἐπισημάνσεις σχετικές μέ τό θέμα μας: "῾Ο σύγχρονος μαθητής συχνά δηλώνει ἀδυναμία ἐξωτερικεύσεως τοῦ ἐνδιάθετου λόγου, ἀδυναμία νά ὀργανώσει λογικά τίς πνευματικές ἐνατενίσεις του, λόγῳ ἀγνοίας γραμματικῶν, συντακτικῶν κανόνων καί τοῦ λυμφατικοῦ ἤ, μᾶλλον, βαβελικοῦ λεξιλογίου, πού παραπέμπει εὐθέως στή διάλεκτο βαβουΐνων. ῾Η ἀπομάκρυνσή μας ἀπό τά ζωογόνα νάματα τοῦ ᾿Αρχαίου Λόγου ἔκανε τήν τρέχουσα γλώσσα νά πάσχει ἀπό παραμορφωτική ἀρθρίτιδα" ("᾿Αλεξία", σελ. 230-231, ἐκδ. Gutenberg, ᾿Αθήνα 1992).

 Βέβαια, ἀρκετά χρόνια ἀργότερα -ἐπί Κυβερνήσεως τοῦ κ. Κωνσταντίνου Μητσοτάκη (1990-1993) καί ὑπουργοῦ Παιδείας κ. Γεωργίου Σουφλιᾶ- συνειδητοποιήθηκε τό λάθος καί ἐπανῆλθε ἡ διδασκαλία τῶν  ἀρχαίων στό Γυμνάσιο. Χάθηκε ὅμως πολύτιμος χρόνος πειραματισμῶν σέ βάρος τῶν παιδιῶν μας.

 ᾿Εδῶ θά πρέπει νά προσθέσω ὅτι δέν εἶμαι ἐνάντιος στήν καθιέρωση τῆς νεοελληνικῆς γλώσσας. Εἶμαι ὅμως ἀντίθετος στίς προκρούστειες μεθόδους πού χρησιμοποιήθηκαν, στήν τάση ἑνός γλωσσικοῦ ρεβανσιμοῦ πού ἐπιχειρήθηκε κατά τήν  ἐπιβολή της, καθώς καί στήν διδασκαλία μιᾶς γλώσσας ξεκομμένης ἀπό τῆς ζωογόνες ρίζες τῆς γλωσσικῆς μας παραδόσεως καί συνέχειας.

῾Οριστικό πλῆγμα στήν ἑνιαία ἑλληνική μας γλώσσα δόθηκε τό 1981, μέ τήν ἐπιβολή τοῦ μονοτονικοῦ συστήματος, πού ψηφίστηκε ἀπό τήν ἑλληνική βουλή τίς μεταμεσονύκτιες ὧρες, ὑπό τήν μορφή τροπολογίας καί ἀπό ἐλάχιστους βουλευτές γιά εὐνόητους λόγους. ῞Οπως δηλώνει ὁ κ. Γεώργιος Ράλλης: "ἡ ἐπιλογή τοῦ μονοτονικοῦ συστήματος ἦταν μιά ἄστοχη ἐπιλογή, τήν ὁποία εἶχα ἀρνηθεῖ νά υἱοθετήσω στό πλαίσιο τῆς μεταρρυθμίσεως τοῦ 1976, παρά τίς ἐπίμονες εἰσηγήσεις πού μοῦ εἶχαν ὑποβληθεῖ.  Θεώρησα ὅτι ἡ ἐφαρμογή τοῦ μονοτονικοῦ ἀποτελοῦσε ἐπιδίωξη-ἀξίωση τοῦ ἡμερησίου καί περιοδικοῦ Τύπου, κυρίως γιά λόγους οἰκονομικούς". Καί θά καταλήξει ὁ κ. Γ. Ράλλης: "῏Ηταν καί εἶναι ἐκτίμησή μου ὅτι τό πολυτονικό σύστημα ἀποτελεῖ συστατικό στοιχεῖο τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας, τό ὁποῖο τήν χαρακτηρίζει καί τή διακρίνει ἀπό ὅλες τίς ἄλλες γλῶσσες τοῦ κόσμου· εἶναι ἕνα σύστημα συνυφασμένο μέ τή μακραίωνη καί ἀδιάκοπη ἐθνική γλωσσική μας παράδοση, τήν  ὁποία ὠφείλουμε νά σεβόμαστε καί νά μήν ἀπεμπολοῦμε τόσο εὔκολα στό ὄνομα ὁποιονδήποτε σκοπιμοτήτων" (Τό Βῆμα, 7/6/2004, οἱ ὑπογραμμίσεις καί τά ἔντονα γράμματα δικά μας).  

῞Οσοι διδάσκουν στήν πρωτοβάθμια καί δευτεροβάθμια ἐκπαίδευση, ὁμιλοῦν γιά τίς ἀρνητικές συνέπειες πού ἔχει στά παιδιά μας αὐτή ἡ δικτατορική -ἄν καί μέ κοινοβουλευτική ἐπένδυση- ἐπιβολή τοῦ μονοτονικοῦ συστήματος. Οἱ ἴδιοι οἱ γονεῖς, κάνοντας σύγκριση μέ τά δικά τους ἐκπαιδευτικά δεδομένα, διαπιστώνουν τίς δυσκολίες πού ἀντιμετωπίζουν τά παιδιά τους.

Τό "᾿Ανοικτό Ψυχοθεραπευτικό Κέντρο" καί τό "᾿Ινστιτοῦτο Διαγνωστικῆς Ψυχολογίας",  ὕστερα ἀπό τρία χρόνια ἐρευνῶν κατέληξε στό ἑξῆς συμπέρασμα: "Τά παιδιά πού διδάσκονται ἀρχαία ἑλληνικά ἔστω καί μιά φορά τήν ἑβδομάδα, ἔχουν πολύ πιό ἀνεπτυγμένες μαθησιακές ἱκανότητες ἀπό τούς ὑπόλοιπους συνομηλίκους τους. ᾿Επιπλέον, ἡ ἐκμάθηση τῆς γλώσσας τοῦ Σωκράτη καί τοῦ Πλάτωνα, καθώς καί ἡ χρήση τῆς περισπωμένης καί τῆς δασείας προλαμβάνουν τή δυσλεξία".

῞Οπως ἐξηγεῖ ὁ κ. Τσέγκος: "Μέχρι στιγμῆς ἀποδεικνύεται ὅτι ἡ ἐκμάθηση τοῦ πολυτονικοῦ συστήματος ἐπιδρᾶ θετικά στίς ὁπτικο-ακουστικές ἀντιληπτικές ἱκανότητες καί τίς ἀναπτύσσει μέ ἐπιταχυνόμενο ρυθμό".  Καί ὁ ἀρθρογράφος κ. Στέλιος Βραδέλης θά καταλήξει: "Τό πείραμα θά συνεχιστεῖ τουλάχιστον ἄλλα τρία χρόνια, ὥστε νά ἐξαχθοῦν ἀκόμη πιό ἀσφαλῆ ἐπιστημονικά συμπεράσματα, πού ἴσως “ἐπιβάλλουν”  τήν ἐπιστροφή τοῦ πολυτονικοῦ συστήματος στήν ἐκπαίδευση" (ΤΑ ΝΕΑ, 18-5-2004).

῾Ο ἴδιος ὁ Μακαριώτατος ἀρχιεπίσκοπος ᾿Αθηνῶν καί πάσης ῾Ελλάδος κ. Χριστόδουλος, σέ ἡμερίδα πού διοργάνωσε ἡ ῾Ιερά Σύνοδος μέ θέμα: "Γλωσσική ᾿Αγωγή καί Νέοι  Κληρικοί" (3/6/2004), ἀνέφερε τό ὡς ἄνω ἄρθρο τῶν ΝΕΩΝ γιά νά τεκμηριώσει τήν ἀγωνία του γιά τή γλωσσική ὑποβάθμιση τῆς νεολαίας μας ἀλλά καί τήν ἀνησυχία του γιά τίς ἀρνητικές συνέπειες τοῦ μονοτονικοῦ συστήματος.

῾Η Διαρκής ῾Ιερά Σύνοδος ἐνέκρινε σειρά μέτρων τῆς ὡς ἄνω ἡμερίδας, μέ σκοπό τῆν ὑποβοήθηση τῶν νέων κληρικῶν, πού ἐν πολλοῖς ἀποτελοῦν τά θύματα τῶν διαφόρων κατά καιρούς μεταρρυθμίσεων στήν Παιδεία μας.

Εἶναι παρήγορο πώς σχεδόν ὅλοι οἱ πιστοί, πού εἶναι ὀργανικά συνδεδεμένοι μέ τήν μητέρα ᾿Εκκλησία μας, ἀντιστάθηκαν καί στήν ἐπιβολή τοῦ μονοτονικοῦ συστήματος καί συνεχίζουν νά καλλιεργοῦν τό πολυτονικό σύστημα γραφῆς. ῾Η ἴδια ἡ ᾿Εκκλησία μας οὐδέποτε υἱοθέτησε τό μονοτονικό στά ἐπίσημα ἔγραφά της. ᾿Ακόμη καί ἡ πλειονότητα τῶν κληρικῶν μας στά στά διάφορα βιβλία πού ἐκδίδουν, διατηροῦν τό πολυτονικό σύστημα γραφῆς. Οἱ ἐξαιρέσεις εἶναι λιγοστές, δεῖγμα ἑνός θλιβεροῦ "προοδευτισμοῦ".

῎Ετσι ἡ ὀρθόδοξη ᾿Εκκλησία μας (κλῆρος καί λαός) ἀποδεικνύεται στήν πράξη  φρουρός τῆς γλωσσικῆς μας παραδόσεως.  Μοναδική μελανή ἐξαίρεση ἀποτελοῦν ὁρισμένες -εὐτυχῶς λιγοστές- ἐκδόσεις  δύο θρησκευτικῶν ἐκδοτικῶν οἴκων, οἱ ὁποῖοι ἐξέδωσαν ὁρισμένα βιβλία στό μονοτονικό σύστημα!!! Γιατί αὐτές οἱ παραχωρήσεις ἀπό τούς κατά τά ἄλλα ἀξιόλογους αὐτούς ἐκδοτικούς οἴκους; ῎Ας ἐλπίσουμε ὅτι θά ἐπαναπροσδιορίσουν τή στάση τους στό μέλλον.

῾Ορισμένοι ἄνθρωποι τῶν γραμμάτων, ἀπό τή μιά μεριά ἀναγνωρίζουν ὅτι ἡ καθιέρωση τοῦ μονοτονικοῦ δέν πέτυχε τούς σκοπούς γιά τούς ὁποίους ἔγινε, ἀπό τήν ἄλλη ὅμως ὑποστηρίζουν ὅτι ἡ καθιέρωση τοῦ μονοτονικοῦ συστήματος δέν ἦταν καί τόσο καταστροφική. Εἶναι μιά ὑπεραισιόδοξη ἄποψη, τήν ὁποία ἀδυνατοῦμε νά κατανοήσουμε. Οἱ ἐνδείξεις ὅμως εἶναι ἀνησυχητικές.

Εὐτυχῶς, σ᾿ αὐτή τή γλωσσική ξεραΐλα πού μαστίζει τή νεοελληνική κοινωνία ἀντιστέκεται ἡ ᾿Ορθόδοξη ᾿Εκκλησία μας, ἡ ὁποία παρέχει στόν νεοέλληνα γλωσσικά ἀντισώματα, ἱκανά νά τοῦ ἐμπλουτίσουν καί νά τοῦ ὀξύνουν τό γλωσσικό του αἰσθητήριο.

῞Οταν ὁ νεοέλληνας βομβαρδίζεται καί ταλαιπωρεῖται καθημερινά ἀπό τά γλωσσικά ὑποπροϊόντα τῆς ξύλινης γλώσσας τῶν δελτίων εἰδήσεων, ὅταν ὑφίσταται μιά ἰμπεριαλιστικοῦ τύπου διοχέτευση ξένων (κυρίως ἀγγλικῶν) λέξεων στό λεξιλόγιό του, ὅταν ὁρισμένοι προσπαθοῦν νά τόν πείσουν ὅτι δέν πρέπει νά εἶναι καί τόσο "κολλημμένος" σέ παρωχημένα παραδοσιακά σχήματα, ἔ, τότε ἡ ᾿Εκκλησία καί ἡ λατρεία της ἀποτελοῦν ἴσως τήν μοναδική ὄαση παρηγοριᾶς καί ἐλπίδας. ῞Οταν τό μικρό παιδί ἀκούει στή θεία λατρεία συχνά τή λέξη ὕδωρ, θά καταλάβει πιό εὔκολα ἀργότερα τί σημαίνουν οἱ λέξεις ὑδραγωγεῖο, ὑδροβιότοπος, ὑδρία, ὑδροηλεκτρικά ἔργα καί τά παρεμφερή. 

᾿Από τό 1981 πού ἐπικράτησε τό μονοτονικό σύστημα σχεδόν ὅλα τά βιβλία ἐκδίδονταν βάσει τοῦ συστήματος αὐτοῦ. ῎Αν ἀναζητοῦσες στά βιβλιοπωλεῖα κάποιο λεξικό τῆς Δημοτικῆς στό πολυτονικό, ἀσφαλῶς δέν θά ἔβρισκες τίποτε. ῞Οσοι ἐπέμεναν νά χρησιμοποιοῦν τό πολυτονικό ἀντιμετωπίζονταν ὡς ὀπαδοί ἑνός μακρινοῦ παρελθόντος. Οἱ Πανεπιστημιακές Σχολές εὐθυγραμμίσθηκαν μέ τό νέο σύστημα. ᾿Ακόμα καί οἱ Θεολογικές! ῞Ομως ἡ ἐπιμονή ἀκόμα καί λίγων ἀνθρώπων νά γράφουν στό πολυτονικό ἀπέδωσε καρπούς. Αὐτό φαίνεται καί ἀπό τό "Λεξικό γιά τό σχολεῖο καί τό γραφεῖο" τῆς νεοελληνικῆς γλώσσας τοῦ κ. Γεωργίου Μπαμπινιώτη, πού κυκλοφόρησε πρόσφατα καί στό ὁποῖο παρατίθενται καί οἱ λέξεις καί στήν πολυτονική τους μορφή.

῞Ολα αὐτά τά χρόνια πολλοί συγραφεῖς -ὄχι κατ᾿  ἀνάγκη θρησκευόμενοι- ἐξέδιδαν τά βιβλία τους στό πολυτονικό. ᾿Ακόμα καί δύο ἐφημερίδες -μεταξύ τῶν ὁποίων καί ὁ "᾿Ορθόδοξος Τύπος-" ἀντιστέκονταν στό ρεῦμα τῆς ἐποχῆς καί ἐκδίδονταν στό πολυτονικό σύστημα.

Στό σημεῖο αὐτό ἀξίζει νά ἀναφέρουμε μιά ἐλπιδοφόρα ἐπισήμανση πού κάνει ὁ κ. Χρῆστος Γιανναρᾶς: “Μποροῦμε νά ἐλπίζουμε ὅτι σέ κάποια χρόνια ἡ μεγάλη πλειονότητα τῶν ῾Ελλήνων θά καυχᾶται γιά τήν ἐπιμονή της νά διασωθεῖ ἡ συνέχεια τῆς γλώσσας: θά ἔχει ξαναγυρίσει ἡ πλειονότητα στό πολυτονικό σύστημα γραφῆς καί θά καταριέται τούς ἀσυνείδητους πολιτικούς πού, μέ τό μονοτονικό, ἐπεχείρησαν νά καταστρέψουν ἕνα καίριο δεδομένο τῆς διαχρονικῆς ἑλληνικῆς ταυτότητας” (Καθημερινή, 8-8-2004). 

Οἱ ἅγιοι Γέροντες (π. ᾿Ιάκωβος, π. Πορφύριος, π. Παΐσιος) -τούς ὁποίους σέβεται καί ἀγαπᾶ ὅλος ὁ λαός-, ἄν καί ἦσαν ἄνθρωποι ὀλιγογράμματοι, ἔδειχναν τόση ἀγάπη καί εἶχαν ἐμβαθύνει τόσο πολύ στά κείμενα τῆς ᾿Εκκλησίας μας, πού στή σοφία τους ὑποκλίνονταν ἀκόμη καί καθηγητές Πανεπιστημίου. Αὐτοί ὑπῆρξαν ὄντως ποιμένες καί διδάσκαλοι τῆς ᾿Εκκλησίας μας γιατί ἔγιναν πρῶτα "διδακτοί Θεοῦ" (᾿Ιω. στ΄, 44). ῎Εμαθαν τά ἑλληνικά γράμματα στό εὐλογημένο σπουδαστήρι τῆς θείας λατρείας μας. Εἶχαν καθαρό μυαλό, ζῆλο Θεοῦ καί ὄρεξη γιά μάθηση κι ἔτσι ἀναπλήρωναν τίς ὅποιες ἐλλείψεις. ῾Ο π. Πορφύριος ἔλεγε χαρακτηριστικά: "Διάζαζα (τό ψαλτήρι καί τά συναξάρια τῶν ῾Αγίων) ἀλλά δέν καταλάβαινα. Λεξικά δέν εἶχα. Π.χ. δέν ἤξερα ὅτι οἶκος θά πεῖ σπίτι. ῎Ετσι ἔβρισκα τήν ἴδια λέξη καί ἀλλοῦ, καί ἀπό τά συμφραζόμενα εὕρισκα τό νόημα τῶν λέξεων. ᾿Απεστήθιζα κομμάτια ὁλόκληρα καί ὅλη μέρα, καθώς ἔτρεχα στά βράχια, τά ἀπήγγελλα δυνατά, μέ νόημα" (Γέροντος Πορφυρίου ἱερομανάχου, ᾿Ανθολόγιο Συμβουλῶν, σελ. 137, ἔκδ. ῾Η Μεταμόρφωσις τοῦ Σωτῆρος, Μήλεσι ᾿Αττικῆς, Α΄ ἔκδ. 2002). Μοῦ ἔκανε πολύ μεγάλη ἐντύπωση, ὅταν γιά πρώτη φορά εἶδα ἰδιόχειρες ἐπιστολές τοῦ Γέροντος ᾿Ιακώβου. ῏Ηταν ἄψογα διατυπωμένες, σέ ἁπλή καθαρεύουσα, γραμμένες στό πολυτονικό σύστημα καί μέ ἀσήμαντα ὀρθογραφικά λάθη.

  ῎Εχω τήν αἴσθηση ὅτι, ἄν ἐρχόταν καί πάλι  ὁ Χριστός στή γῆ,  ἀπό κάτι τέτοιους ὀλιγογράμματους θά σχημάτιζε τόν κύκλο τῶν μαθητῶν Του "ἵνα τούς σοφοὺς καταισχύνῃ" (Α΄ Κορ. α΄, 27). Οἱ ἅγιοι αὐτοί Γέροντες μᾶς δίδαξαν τήν προσέγγιση τοῦ Θεοῦ μέσω τῆς καθαρῆς καρδιᾶς πού πιστεύει μέ παιδική ἁπλότητα.  Δέν εἶχαν ἐγκλωβιστεῖ σέ νοησιαρχικά σχήματα προσεγγίσεως τοῦ Θεοῦ καί εὐτυχῶς οὔτε κι ἐμᾶς μᾶς ἐγκλώβισαν. Μᾶς δίδαξαν νά σεβόμαστε, ν᾿ ἀγαποῦμε καί νά μελετοῦμε τά λειτουργικά κείμενα.

Τό "ὁμόγλωσσον" πού σύμφωνα μέ τόν ᾿Ηρόδοτο ἀποτελεῖ ἕνα ἀπό τά γνωρίσματα τοῦ ἔθνους, φαίνεται πώς ἔχει μπεῖ στό στόχαστρο ὁρισμένων. ῎Ηδη τό "ὁμόθρησκον" πολεμεῖται μέ λύσσα (ἀπάλειψη θρησκεύματος ἀπό ταυτότητες κλπ). Τό σενάριο πού προδιαγράφεται  μποροῦμε ὅλοι νά τό φανταστοῦμε. Θά μείνουμε ἀπαθεῖς σ᾿ ἕνα τέτοιο ἐφιάλτη; "Στῶμεν καλῶς, στῶμεν μετὰ φόβου"!