Πρεσβυτέρου Βασιλείου Σπηλιοπούλου

ΓΙΑΤΙ ΘΕΕ ΜΟΥ;
Μέ ἀφορμή τή φοβερή καταστροφή στή Νοτιανατολική Ἀσία

 Ἡ ἐρώτηση αὐτή εἶναι ἴσως ἡ πιό συνηθισμένη καί ἡ πιό συχνή πού ἀκούγεται πάνω σ' αὐτήν ἐδῶ τήν γῆ.  Σχεδόν καθημερινά οἰ περισσότεροι ἄνθρωποι ἐκφράζουν τήν ἀπορία αὐτή εἴτε κάτω ἀπό τήν ἐπήρεια μιᾶς προσωπικῆς δύσκολης θέσεως, εἴτε ἀντικρύζοντας τίς μεγάλες καταστροφές, πού προκαλεῖ ὁ ἄνθρωπος ἤ τίς μεγάλες φυσικές καταστροφές πού ἔχει συνηθίσει νά ὀνομάζει "θεομηνίες".

Προσφάτως π.χ συγκλονίστηκε ἡ κοινή γνώμη βλέποντας ἀπό τούς δέκτες τῶν τηλεοράσεων ἤ μαθαίνοντας μέ ὁποινδήποτε ἄλλο τρόπο τή μεγάλη καταστροφή πού προκάλεσαν τά Τσουνάμι στίς περιοχές τῆς ΝΑ Ἀσίας.  Καί τό ἐρώτημα ἐπανῆλθε : "γιατί Θεέ μου τέτοια καταστροφή;"  Εἶναι ὅμως σωστός ὁ παραλήπτης τοῦ ἐρωτήματος;  Εἶναι ὄντως ὁ Θεός ὁ αἴτιος τῶν κακῶν;  Θά ἀπαντήσουμε στό ἐρώτημα μέ τήν βοήθεια τοῦ Μεγάλου Βασιλείου ὁ ὁποῖος σέ κάποια ἀπό τίς ὁμιλίες του διαπραγματεύεται αὐτό ἀκριβῶς τό θέμα, τό ἄν δηλαδή καί κατά πόσο εἶναι αἴτιος τῶν κακῶν ὁ Θεός, ἀλλά καί τί τελικά εἶναι, ἤ τί δέν εἶναι, κακό.

Λέγει, λοιπόν ὁ ἅγιος ὅτι οἱ ἄθεοι ἀμέσως μόλις συναντήσουν κάποια δυσκολία ἀποφαίνονται ὅτι δέν ὑπάρχει Θεός.  Τό ἴδιο ὅμως κάνουν, συνεχίζει, ὅσοι θεωροῦν ὅτι ὁ Θεός εἶναι αἴτιος τῶν κακῶν καί ἡ ἁμαρτία τους εἶναι παραπλήσια, εἶναι ἄρνησις τῆς ἀγαθότητος τοῦ Θεοῦ, ἄρα εἶναι ἄρνησις τοῦ Θεοῦ.  Καί ξεκινώντας ὁ ἅγιος τήν ἀντίκρουση τῆς θέσεως ὅτι ὁ Θεός εἶναι ὁ αἴτιος τῶν κακῶν, μᾶς λέει ὅτι πρέπει πάντα νά ἔχουμε κατά νοῦν ὅτι οὔτε μποροῦμε νά πάθουμε κάτι ἄν ὁ Θεός δέν ἐπιτρέψει, οὔτε, ὅμως ἀπό αὐτά πού ὑποφέρουμε κατά παραχώρησιν Θεοῦ εἶναι κάτι βλαβερό γιά τήν ψυχή.  Ὁ θάνατος π.χ. προέρχεται βέβαια ἀπό τό Θεό δέν εἶναι ὅμως κακός αὐτός καθ' ἑαυτός ἐκτός ἐάν πρόκειται γιά τό θάνατο κάποιου ἁμαρτωλοῦ ὁ ὁποῖος ὅμως εὐθύνεται ὁ ἴδιος γιά τόν κακό θάνατο ἀφοῦ ἔτσι ἐπέλεξε νά ζήσει σ' αὐτήν ἐδῶ τήν ζωή, βουτηγμένος δηλαδή στήν ἁμαρτία καί μακρυά ἀπό τό Θεό.

Τό κακό, λοιπόν, νοεῖται εἴτε κατά τήν προσωπική μας ἀντίληψη - ὅπως ὁ θάνατος, πού στήν πραγματικότητα δέν εἶναι κακό - εἴτε κατά τή φύση του, τό ὁποῖο ὅμως ἐξαρτᾶται ἀπό ἐμᾶς καί γιά τό ὁποῖο εὐθυνόμαστε ἐμεῖς - ὅπως εἶναι τά διάφορα πάθη - εἴτε ὡς ὅ,τι μᾶς προκαλεῖ πόνο καί θλίψη, τό ὁποῖο ὅμως δίνει ὁ Θεός πρός ὡφέλεια τῆς ψυχῆς καί πρός σωτηρίαν - ὅπως εἶναι οἱ διάφορες ἀρρώστιες καί οἱ πειρασμοί.

Ὁ Θεός, λοιπόν, εἶναι σάν τό γιατρό πού χρειάζεται πολλές φορές νά πονέσει τόν ἀσθενή γιά νά τόν θεραπεύσει καί μάλιστα ἐπί πληρωμῇ.  Δέν εἶναι ὑπεύθυνος ὁ γιατρός γιά τόν πόνο πού προκαλεῖ ἡ θεραπεία, ὅπως δέν εἶναι ὑπεύθυνος ὁ Θεός γιά τίς σκληρές τιμωρίες πού ἐπέρχονται σέ ὁλόκληρες πόλεις προκειμένου νά παραδειγματισθοῦν οἱ ἐπιζῶντες.  Τό ἴδιο συνέβη καί μέ τά Σόδομα, ἀλλά τό ἴδιο καί μέ τή ΝΑ Ἀσία, τήν πρωτεύουσα τῆς παιδεραστίας, ὅπως εἶναι τοῖς πᾶσι γνωστό.  Πόσο θά μποροῦσε νά ἀνεχθεῖ ὁ Θεός μιά τέτοια κατάσταση ὅταν χιλιάδες ἀθώων παιδιῶν μαρτυροῦσαν καθημερινά καί ἐξευτελίζονταν καί ὅταν ἑκατομμύρια ἀνθρώπων ἀπ' ὅλον τόν κόσμο ἔσπευδαν στήν περιοχή γιά νά ἱκανοποιήσουν τό φοβερό πάθος τους ἤ καί γιά νά ἐμπορευθοῦν τό πάθος τῶν ἄλλων;  Ποιά ὡφέλεια θά ὑπῆρχε ἄν ὁ Θεός συνέχιζε νά ἀνέχεται ἀφοῦ δέν ὑπῆρχε μετάνοια;  Ἀπολύτως καμία.

Συνεπῶς, τό κυρίως κακό εἶναι μόνον ἡ ἁμαρτία ἡ ὁποία ἐξαρτᾶται ἀπό τήν βούληση μας καί τήν κακή ἤ καλή χρήση τοῦ αὐτεξουσίου μέ τό ὁποῖο μᾶς προίκισε ὁ Θεός καί γιά τήν ὁποία οὐδεμία εὐθύνη φέρει ὁ Θεός..  Ἀπό τά ὑπόλοιπα δέ "κακά", ἀπό τούς πειρασμούς δηλαδή, πού ὁ Θεός ἐπιτρέπει νά ἔρθουν στή ζωή μας, ἄλλα δίδονται γιά νά μᾶς δοκιμάζουν καί νά μας δυναμώνουν, ὅπως συνέβη μέ τόν πολύαθλο Ἰώβ, ἄλλα γιά νά θεραπευθοῦν οἱ ἁμαρτίες, ὅπως συνέβη στόν Δαυίδ πού ἐρημώθη ὁ βασιλικός οἶκος, καί ἄλλα γιά σωφρονισμό κυρίως τῶν "πρός ἁμαρτίαν εὐολισθήτων", ὅπως συνέβη μέ τούς Δαθάν καί Ἀβειρών ἡ τιμωρία τῶν ὁποίων παραδειγμάτισε τούς ὑπολοίπους.  Συμπερασματικά, λοιπόν, κακό εἶναι ἡ ἁμαρτία πού ὁδηγεῖ στήν αἰώνια κόλαση, στήν πραγματική καταστροφή, ἐνῶ ὅσα θεωροῦμε κακά διότι μᾶς πονοῦν ἔχουν "ἀγαθοῦ δύναμιν".

Στή συνέχεια ὁ ἅγιος πατήρ "κορυφώνει" τήν ὁμιλία του διατυπώνοντας τήν Πίστη τῆς Ἐκκλησίας ὅτι ὁ Θεός δέν εἶναι δημιουργός τοῦ κακοῦ ἀφοῦ τό κακό εἶναι ἀνύπαρκτο.  "Στέρησις γάρ ἀγαθοῦ ἐστι τό κακό", λέγει ὁ ἅγιος πατήρ, ἐπεξηγώντας ὅτι μέ τό κακό συμβαίνει ὅτι καί μέ τήν τύφλωση.  Ἐνῶ, δηλαδή, ὑπάρχει τό μάτι ἀπό κάποια αἰτία ἀρρωσταίνει καί παύει νά θεωρεῖ τό φῶς.  Τό ἴδιο συμβαίνει καί μέ τήν ἁμαρτία: εἶναι μιά ἀναπηρία τῆς ψυχῆς, δέν εἶναι ὑγιής κατάσταση.  Ἄρα τό κακό δέν εἶναι ὑπαρκτό ἀλλά δημιουργεῖται ὅταν ὑποχωρήσει τό ἀγαθό ὅπως ἀκριβῶς τό σκοτάδι εἶναι ἡ ἔλλειψις τοῦ φωτός καί εἶναι ἄνευ ἰδίας οὐσίας.   Τό κακό δέν δημιουργήθηκε μαζί μέ τα ἄλλα ποιήματα ἀφοῦ δέ θά μποροῦσε ἄλλωστε ἡ Ἀγαθότητα νά γεννήσει κακία.

Παρά ταῦτα τό κακό ὑπάρχει μέσα στόν κόσμο καί τό ἀντιλαμβανόμαστε ἔντονα. Κανείς δέ μπορεῖ νά ἀρνηθεῖ τήν ἀλήθεια αὐτή.  Ἀπό ποῦ ὅμως καί πῶς ὑπάρχει τό κακό; Καί ὁ Μέγας Βασίλειος πολύ σοφά ἀπαντᾶ στό ρητορικό ἐρώτημα πού ὁ ἴδιος θέτει, ὅτι γι’ αὐτό πρέπει νά ἀναρωτηθοῦν  ὅσοι λένε ὅτι ὁ Θεός εἶναι αἴτιος τῶν κακῶν ἐπειδή ὑπάρχουν ἀρρώστιες καί δυστυχίες.  Ὁ Θεός ἔπλασε τά πάντα "καλά λίαν", τέλεια καί ἀρτιμελῆ καί ἔχασαν τήν ὑγεία τους "ἤ διά πονηράν δίαιταν ἤ δι' ἡσδηποτοῦν νοσοποιοῦ αἰτίας", δηλαδή εἴτε λόγῳ κακῆς διατροφῆς ἤ λόγῳ ὁποιασδήποτε ἄλλης νοσοποιοῦ αἰτίας.  Ἔτσι ὁ Θεός ἔπλασε σῶμα ὑγιές καί ὄχι ἄρρωστο.  Παρομοίως ὁ Θεός ἔπλασε τόν ἄνθρωπο γιά νά παραμείνει ἀθάνατος καί ἀγαθός, τοῦ ἔδωσε ὅμως καί τήν ἐλευθερία νά ἐπιλέξει, καί ἀκριβῶς ἡ κακή χρήση τῆς ἐλευθερίας καί ἡ κακή ἐπιλογή ὁδήγησε στό θάνατο πού δέν εἶναι παρά ἡ στέρησις τῆς ζωῆς.  Μά, θά πεῖ κάποιος, (καί ὄντως τό ἀκοῦμε καθημερινῶς) γιατί ὁ Θεός δέν μᾶς ἔπλασε ἀναμαρτήτους κατά τήν φύση ὥστε νά μή μποροῦμε νά ἁμαρτήσουμε;  Διότι, ἀπαντᾶ ὁ ἅγιος Βασίλειος, ὅπως καί ἐσύ θεωρεῖς φίλους σου τούς δούλους σου ὄχι ὅταν τούς κρατᾶς δεσμίους ἀλλ' ὅταν ἑκουσίως ἐκτελοῦν τίς ἐντολές  σου ἔτσι καί ὁ Θεός "οὐ τό ἠναγκασμένον φίλον ἀλλά τό ἐξ' ἀρετῆς κατορθούμενον.  Ἀρετή δέ ἐκ προαιρέσεως καί οὐκ ἐξ' ἀνάγκης γίνεται".

Καί ὁ Διάβολος ἀπό ποῦ προέρχεται;  Δέν εἶναι δημιούργημα τοῦ Θεοῦ; Δέν εἶναι ὁ Διάβολος κακός;  Ναί, ἀλλά ἀπό τήν ἴδια του τήν προαίρεση μετεβλήθη ὁ Ἑωσφόρος, ὁ λαμπρός Ἄγγελος, σέ Διάβολο.  Ὁ Θεός, δηλαδή, ἔπλασε τούς Ἀγγέλους ὅπως καί τούς ἀνθρώπους, δηλαδή ἐλεύθερους. Ὁ Σατανᾶς, λοιπόν, ἐπαναστάτησε κατά τοῦ Θεοῦ, ἀπεμακρύνθη ἀπό τό Θεό καί ἄρα ἔγινε κακός ὅπως μιά ἐλάχιστη περιστροφή τοῦ ματιοῦ μᾶς κάνει εἴτε νά βλέπουμε τό φῶς εἴτε τή δική μας σκιά.  Καί ὁ Γαβριήλ ἦταν Ἄγγελος παρεστέκετο ὅμως ἀενάως κοντά στόν Θεό.  Καί ὁ ἕνας θά μποροῦσε νά μή πέσει καί ὁ ἄλλος νά πέσει ὅμως ἡ κακή χρήση τῆς ἐλευθερίας ἔριξε τό τάγμα τοῦ Ἐωσφόρου.  Γιατί, ὅμως, μᾶς πολεμᾶ ὁ Διάβολος; Ὁ Διάβολος μᾶς πολεμᾶ ἀπ' ἀρχῆς " ὅτι δοχεῖον ὤν πάσης κακίας ἐδέξατο καί τοῦ φθόνου τήν νόσον καί ἐβάσκηνεν ἡμῖν τῆς τιμῆς", διότι φθόνησε, δηλαδή, τήν τιμή πού ὁ Θεός ἔκανε στόν ἄνθρωπο καί δέν μποροῦσε ἀπό το φθόνο νά ὑποφέρει "τήν ἄλυπο ζωήν τήν ἐν παραδείσῳ".  Δέ μποροῦσε ἀκόμα ὁ Διάβολος πού ἐξέπεσε ἀπό τήν τιμή καί ἀξία τῶν Ἀγγέλων, νά βλέπει τό γήινο πλάσμα, τόν ἄνθρωπο, νά ἀνυψώνεται σ' αὐτήν τήν τιμή.

Σατανᾶς, λοιπόν λέγεται καί διάβολος διότι μᾶς διαβάλλει καί μᾶς πολεμᾶ προκειμένου νά ἀπομακρυνθοῦμε ἀπό τό ἀγαθό καί νά ὑπακούσουμε σ' αὐτόν καί διότι χαίρεται μέ τήν καταστροφή μας.  Εἶναι δέ ὁ Διάβολος πνεῦμα καί αὐτό κάνει τόν ἀγώνα μας ἐναντίον του δυσκολότερο.  Ὁ  τόπος δέ πού ἐξουσιάζει εἶναι ὁ ἀέρας γιαυτό ἐξουσιάζει τή γῆ πού περιβάλλεται ὅλη ἀπό ἀέρα.  Ὁ Σατανᾶς, ὅμως, ἔπεσε, κατά τά λόγια τοῦ Κυρίου "ὡς ἀστραπή ἐκ τοῦ οὐρανοῦ" ἔχασε, δηλαδή, τήν ἐξουσία του ἐπί τοῦ ἀέρος ὅταν ὁ ἀέρας καθηγιάσθη ἀπό τόν Ἐσταυρωμένο Κύριο ὁ ὁποῖος μᾶς ἔδωσε τήν ἐξουσία τοῦ "πατεῖν ἐπάνω ὄφεων καί σκορπίων καί ἐπί πάσαν τή δύναμη τοῦ ἐχθροῦ".  Ἄρα, λοιπόν, καμία ἐξουσία δέν ἔχει πάνω στούς ἀνθρώπους ἐάν οἱ ἴδιοι δέν τοῦ τήν παραχωρήσουν ἤ ὁ Θεός δέν ἐπιτρέψει.  Ἄν δηλαδή οἱ ἄνθρωποι δέν ἀπομακρυνθοῦν ἀπό τό Ἀγαθό δέν ὑποκύπτουν στό κακό πού εἶναι ἀνύπαρκτο.

Νά, λοιπόν, ποιά εἶναι ἡ ἀπάντηση τῶν Ἁγίων Πατέρων σέ ὅσους εὐκαίρως - ἀκαίρως χρησιμοποιοῦν τό κακό γιά νά μᾶς ἀποδείξουν δῆθεν ὅτι δέν ὑπάρχει Θεός ἤ ὅτι ὁ Θεός δέν εἶναι Ἀγαθός.  Νά ποιά εἶναι ἡ ὀρθόδοξη θεώρηση τοῦ κακοῦ, τῶν πειρασμῶν καί τοῦ θανάτου καί  νά πώς πρέπει νά ἀπαντοῦμε στήν ἐρώτηση γιατί ὁ Θεός μᾶς ἄφησε νά ἁμαρτήσουμε ἤ γιατί ἔβαλε τό δένδρο τῆς ζωῆς στόν παράδεισο ἀφοῦ προγνώριζε τήν ἔκβαση καί τήν πτώση, ἐρώτηση συχνή καί συχνά κακοπροαίρετη.  Τέλος αὐτός εἶναι ὁ τρόπος  πού πρέπει νά θεωροῦμε τίς "Θεομηνίες" καί ὁ τρόπος πού πρέπει στήν καθημερινή μας ζωή νά βλέπουμε τούς πειρασμούς γιά νά τούς ὑπομένουμε εὐκολώτερα ἔχοντας τήν βεβαία πίστη ὅτι ἔτσι ὁ Θεός μᾶς κάνει καλύτερους.  Εὐχόμαστε  νά μᾶς ἐνδυναμώνει ὁ Θεός ὥστε νά δεχόμαστε ἀγόγγυστα τό νομιζόμενο κακό καί νά ἀποφεύγουμε , συνεργοῦντος τοῦ Θεοῦ, τό μονό κακό, τήν ἁμαρτία γιά νά εὐοδωθοῦν καί οἱ εὐχές τοῦ Μεγάλου Βασιλείου καί νά ἀπολαύσουμε τήν Βασιλεία τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. ΑΜΗΝ!