Πρεσβύτερου Στέφανου Στεφόπουλου
Ἐφημέριου Ι.Ν. Ἁγίου Δημητρίου Ἀμπελοκήπων.

Περὶ  Πνευματικῶν Ἀδελφῶν καί Ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου.

Θεολογική καί κανονική ἑρμηνεία τοῦ πνευματικοῦ δεσμοῦ πού δημιουργεῖται μεταξύ δύο βαπτισθέντων πού ἔχουν κοινό ἀνάδοχο.Τό κείμενο ἀποτελεῖ ἀπάντηση σέ Ἐγκύκλιο τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς Ἀθηνῶν πού μεταξύ ἄλλων ἀρνεῖται τόν πνευματικό αὐτό δεσμό.

Ἀπορίας ἄξιο εἶναι τὸ γεγονὸς ὅτι ἡ ἐγκύκλιος στηρίζεται στὸ "νόημα" τοῦ Νγ'  Κανόνος τῆς ΣΤ' Οἰκουμενικῆς Συνόδου! Ἀντίθετα,  ὁ Νγ' κανὼν ἀναφέρει πὼς εἶναι "μείζων ἡ  κατὰ τὸ πνεῦμα οἰκειότης τῆς τῶν σωμάτων συναφείας"  (Πηδάλιον, Κανὼν ΝΓ', σελ. 268). 

Στὴν ἑρμηνεία τοῦ κανόνος αὐτοῦ, στὴ σελ. 269, διαβάζουμε: "… ἐπειδὴ ἡ κατὰ τὸ πνεῦμα συγγένεια αὔτη, καθ' ἢν  ἀδελφοὶ γίνονται πνευματικοί…", καθὼς καὶ ὅτι ἡ ἐκ τοῦ βαπτίσματος τοιαύτη συγγένεια φθάνει "μέχρι γὰρ τρίτου βαθμοῦ κατὰ βάθος…", ἐνῶ στὴ σελίδα 752 τοῦ Πηδαλίου (κεφ. Η') διευκρινίζεται ὅτι: " ὁ γὰρ τοῦτο ἀναδεχόμενος, πνευματικόν του υἱὸν τοῦτο ποιεῖ καὶ πλέον κοντήτερος καὶ οἰκειότερος συγγενὴς καὶ πατὴρ γίνεται μὲ αὐτό, παρὰ ὅπου εἶναι ὁ σαρκικός του πατήρ, ἐπειδὴ ὅσον εἶναι ἀνώτερον τό πνεῦμα ἀπὸ τὸ σῶμα, τόσον οἰκειοτέρα εἶναι καὶ ἡ συγγένεια τοῦ πνεύματος ἀπὸ τῆς σαρκός".

Ἀκολούθως, στὴ σελ. 753, περίπτωση 1η τῶν ἐμποδισμένων, γράφει:" Δὲν δύναται νά πάρη…ὁ σαρκικός του υἱός (τοῦ ἀναδόχου) τὴν ἀναδεκτήν του, διατὶ αὕτη πρός…δὲ τὸν υἱὸν του εἶναι ἀδελφὴ πνευματική, καὶ ἀκολούθως β' βαθμοῦ".

Πιὸ κάτω, στὴν 4η περίπτωση τῶν ἀνεμποδίστων, ἀναφέρει: "δυὸ πνευματικὰ ἀδέλφια ἔχοντα ἕνα ἀνάδοχον, παίρνουν δυὸ σαρκικὰς ἀδελφάς." Τέλος, στὴν ἴδια σελίδα διαβάζουμε: "ἀνίσως δὲ δυὸ παιδιὰ ἀρσενικὸν καὶ θηλυκόν, μὴ ἔχοντα συγγένειαν σαρκική, βαπτισθοῦν ἀπὸ  ἕνα ἀνάδοχον, ταῦτα δὲν παίρνονται, διὰ τί εἶναι ἀδελφοὶ πνευματικοί, κατὰ τὸν ἁγιώτατον Σισίννιον καὶ β'  βαθμοῦ". Θαυμάζει δὲ ὁ συγγραφέας τοῦ Πηδαλίου τὴν διάφορον γνώμην ὁρισμένων πατριαρχῶν καὶ ὑπενθυμίζει ὅτι στὴν περίπτωσιν τῆς ἁγνοίας, δὲν ἐφαρμόζεται οἰκονομία. Τονίζει δὲ ὅτι τὰ ἐξ ἑνὸς ἀναδόχου ἀδέλφια πνευματικὰ δὲν παντρεύονται οὔτε ἀρραβωνιάζονται ὡς "βεβαιοῖ καὶ ὁ Λέων καὶ Κωνσταντῖνος οἱ Βασιλεῖς. " (Ἐκλογ. τῶν νόμων τίτλ. Ιβ'  σελ. 102 τοῦ β'  βιβλ. τῆς  Γιοὺρ Γραικορωμ.) Τὸ "Πηδάλιον" τοῦ Ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου καθιστᾶ σαφὲς τὸ γεγονὸς ὅτι δύο παιδιὰ μὲ κοινὸ ἀνάδοχο εἶναι πνευματικὰ ἀδέλφια!!! Πῷς λοιπὸν συνάγεται τὸ συμπέρασμα -σύμφωνα μὲ  τὴν ἐγκύκλιο- ὅτι κατὰ τὸ "νόημα" τοῦ ΝΓ'  κανόνος τῆς ΣΤ'  Συνόδου δὲν εἶναι πνευματικὰ ἀδέλφια οἱ ἔχοντες κοινὸ ἀνάδοχο; Μήπως πρέπει νά διευκρινιστεῖ ἂν ἡ ἐγκύκλιος ἀναφέρεται σὲ μεμονωμένες περιπτώσεις ἐκκλησιαστικῇς οἰκονομίας; Καὶ ὑπὸ ποιὲς προϋποθέσεις; Διότι, σύμφωνα μέ τή διδασκαλία τοῦ Ἁγ. Θεοφυλάκτου Βουλγαρίας: " Ὁ κατ' οἰκονομίαν ποιῶν τί, οὐχ ὡς ἁπλῶς καλὸν τοῦτο ποιεῖ, ἀλλ' ὡς πρὸς καιρὸν χρειῶδες" (ἑρμηνεία εἰς τὸ Γαλ. ε'11).Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος παραπονεῖται διὰ τὴν συκοφαντίαν τῶν Ἰουδαίων ὅτι ἐκήρυττε τὴν περιτομὴν μὲ ἀφορμὴ τὴν περιτομὴν τοῦ Τιμοθέου. Ὁ Ζιγαβηνὸς τονίζει πὼς "εἰ καὶ τὸν Τιμόθεον οἰκονομικῶς περιέτεμεν, ἀλλ' οὐκ ἐκήρυξε διὰ τούτου περιτομήν" καὶ ὁ Θεόδωρος Μοψουεστίας παρατηρεῖ σχετικὰ "μὴ γὰρ μοι τὴν πρόσκαιρον οἰκονομίαν εἰς δογμάτων λάβης βεβαίωσιν". Ἂν λοιπὸν "οἰκονομικῶς" καταλύονται οἱ Ἱεροὶ Κανόνες ἀπὸ τὴν ἐγκύκλιο, πρέπει νά διευκρινιστεῖ ὁ συγκεκριμένος λόγος καὶ ὄχι νὰ "δογματίζουμε'', παρερμηνεύοντας τό νόημα τοῦ ΝΓ'  Κανόνος τῆς ΣΤ'  Οἰκουμενικῆς Συνόδου.

Μήπως ὁ Μακαριώτατος Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν καί πάσης Ἑλλάδος θά ἔπρεπε νά πάρει θέση σέ ἕνα τόσο σοβαρό θέμα πού ἀφορᾶ στήν καθημερινή σχέση τῶν πιστῶν μεταξύ των καί μεταξύ κληρικῶν καί λαϊκῶν;

Τίθεται ὅμως καὶ ἕνα ἄλλο μεγάλο θέμα- αὐτό τῆς ἀμφισβητήσεως καὶ ἀπορρίψεως τῆς ἑκάστοτε πατερικῆς ἑρμηνείας, κατὰ τὸ ἀτομικὸ συμφέρον! Συγκεκριμένα, στὴν προαναφερθεῖσα ραδιοφωνικὴ ἐκπομπή τοῦ σταθμοῦ τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλᾶδος ὁ σεβαστὸς π. Κύριλλος διετύπωσε τὴν ἄποψη (προσωπική, ἄρα ὑποκειμενική!) ὅτι ὁ Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης ἔκανε λάθος στὶς ἐκτιμήσεις του καὶ ὅτι ἡ ἄποψή του εἶναι ὑποκειμενικὴ -ἀφοῦ εἶναι προσωπικὴ ἑρμηνεία- καὶ ὅτι "ἡ Ἐκκλησία τὴν ἀπορρίπτει". Ποιὰ "Ἐκκλησία" ἐκπροσωπεῖ ἄραγε ὁ π. Κύριλλος ἐξ ὀνόματος τῆς ὁποίας ἀπορρίπτει ,κατὰ τὴν προσωπικὴ του ἐκτίμηση, ἁγιοπατερική ἑρμηνεία τὴν ὁποία μάλιστα ἔχει ἐνστερνισθεῖ ἕνας ὁλόκληρος ὀρθόδοξος λαὸς στὴν καθημερινή του ζωή;  Ἂς ρωτήσει ὁ π. Κύριλλος τὸν ἁπλὸ ἀλλά συνειδητό ὀρθόδοξο πιστὸ πῶς ἀντιλαμβάνεται τό θέμα αὐτὸ καὶ τὶς γιαγιᾶδες μας ποὺ σοφὰ ἔψαχναν μέχρι καὶ 7ης γενεᾶς γιὰ νὰ βεβαιωθοῦν ὅτι δὲν ὑπῆρχε καμιὰ πνευματικὴ ἐκ τοῦ ἱεροῦ Βαπτίσματος συγγένεια! Ἁπλότης; Ἀνοησία; Ὑπερβολή; Ἐμεῖς λέμε εὐλαβικὴ τήρηση τῶν παραδεδομένων τῆς πίστεώς μας! 

Αὐτό τό τελευταῖο μᾶς ὁδηγεῖ σὲ ἕνα ἄλλο μεγάλο πρόβλημα τῆς "σὺγχρονης" θεολογίας μας. Ὁ π. Κύριλλος ἀνέφερε στὴν ἐκπομπή του ὅτι γιὰ νὰ δεχθεῖ ἡ Ἐκκλησία τὶς προσωπικὲς ἀπόψεις τῶν ἁγίων, πρέπει αὐτὲς νά ἔχουν ἐπικυρωθεῖ ἀπὸ Οἰκουμενική ἤ τοπική Σύνοδο. Βλέπετε ὅτι ἡ "βαλίτσα πάει πολὺ μακρυά"  ἀφοῦ μπερδεύονται δογματικὲς καὶ θεολογούμενες ἀλήθειες. Τὰ ὅσα ὅμως ἰσχυρίζεται ὁ π. Κύριλλος μᾶς ὁδηγοῦν στὴν ἐπαναδιατύπωση (ὄχι ἐπαναδιαπραγμάτευση) τοῦ ὄρου "θεολογούμενον". Ὁ  Καθηγητής τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν κ. Νικόλαος Ξεξάκης γράφει σχετικὰ στὸ πανεπιστημιακὸ σύγγραμά του "Προλεγόμενα εἰς τὴν Ὀρθόδοξον Δογματικήν" (σελ. 176) : " Ὡς θεολογούμενον δύναται νά νοηθῆ ἄποψις ἑνὸς ἤ περισσοτέρων Πατέρων καὶ θεολόγων τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία σχετίζεται πρὸς θέματα πίστεως καὶ ἠθικῆς καὶ τὴν ὁποίαν εἶναι δυνατὸν νὰ ἀποδεχθεῖ ὁ πιστός, ὑπὸ τὴν προϋπόθεσιν ὅτι ἡ Ἐκκλησία δὲν ἔχει διατυπώσει διάφορον ἄποψιν, ἤ δὲν ἔχει εἰσέτι ἀποφανθῆ. Τὸ θεολογούμενον εἶναι δυνατὸν νὰ κυκλοῦται εἰς τὸν χῶρον τῆς Ὀρθοδόξου Δογματικῆς, ἐφ' ὅσον δὲν ἀντιφάσκει πρὸς δόγμα ἤ ἀκολουθίαν δόγματος…Ὡς θεολογούμενον ἐπὶ παραδείγματι θεωρεῖται ἡ ἄποψις, ἡ ἀναφερομένη εἰς τὴν φύσιν τῶν ἀγγέλων,…δὲν ὑπάρχει σαφὴς καὶ ρητὴ ἐπίσημος ἀπόφασις τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ ἐπικρατοῦσα ἄποψις εἰς τὴν ὀρθόδοξον θεολογίαν φέρεται διατυπουμένη ὑπὸ τοῦ Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ…". Μήπως εἶναι λίγα τὰ θεολογούμενα θέματα γιὰ τὰ ὁποῖα ἡ Ἐκκλησία μας δὲν ἔχει λάβει ἐπίσημη θέση καὶ ὅμως ἔχουν γίνει ἀποδεκτὰ ἀπὸ τὴν καθολικὴ ὀρθόδοξη συνείδηση καὶ πρακτική; Ἂς ἀφήσουμε τὴν Ἐκκλησία νὰ ἀποφανθεῖ ἐπίσημα γιὰ τὸ θέμα αὐτό, διαφορετικὰ (ἤ ὡς τότε) ἂς μὴν βγάζουμε ἀφοριστικὰ συμπεράσματα γιὰ τὶς γνῶμες τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μας ὅταν μάλιστα εἶναι γνωστὸ ὅτι :

Α- ἂν καὶ οἱ Πατέρες ὑπόκεινται, ὡς ἄνθρωποι, εἰς τὸ ἐνδεχόμενον πλάνης, ὅμως " δὲν διετύπωσαν εἰς τὰ συγγράματα αὐτῶν μόνον τὴν προσωπικήν των πίστιν, ἀλλὰ καὶ τὴν καθολικὴ συνείδηση  τῆς Ἐκκλησίας. Εἰς τὰ συγγράματα τῶν Πατέρων <<ἀντανακλᾶται ἡ ἐκκλησιαστικὴ συνείδησις καὶ τὸ βαθὺ αἴσθημα τῆς εὐθύνης ἔναντι τοῦ συνόλου τῆς Ἐκκλησίας…ἡ ἱερὰ Παράδοσις μεταδιδομένη ὡς ζωὴ ἀπὸ γενεᾶς εἰς γενεάν, φέρεται ἐν τοῖς ἔργοις τῶν Πατέρων>>. (ὡς ἄνω σύγγραμα σελ. 126-7) καὶ

Β- αὐτὸ ποὺ προϋποθέτει τὴν ἀσφαλῆ γνώση εἶναι ὁ φωτισμὸς ποὺ παρέχει τὸ Πανάγιον Πνεῦμα. Ἀκόμα καὶ Σύνοδος νὰ συνέλθει, ἂν δὲν εἶναι δεκτικά τά μέλη της στὸν φωτισμό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τότε αὐτὸ δὲν ἐπενεργεῖ καὶ ἄρα οἱ ἀποφάσεις της ἀπέχουν πολὺ ἀπὸ τὴν ἀλήθεια! Ἄλλωστε ἂν οἱ ἀποφάσεις αὐτὲς δὲν γίνουν ἀποδεκτὲς ὁμοφώνως ἀπὸ κλῆρο καὶ λαό, δηλαδὴ ἀπὸ τὴν καθολική, γνήσια συνείδηση τῆς Ἐκκλησίας, εἰς μάτην ὁ κόπος! (βλ. Τρεμπέλα, Δογματική, τόμ. Β', σελ. 401-408).

Κατόπιν ὅλων τούτων, ἄς μᾶς ἐπιτραπῆ ἡ εὔλογος ἐρώτησις. Γιατί νὰ ἀπορρίψουμε τὴν ἄποψη τοῦ θεοφόρου πατρὸς ἡμῶν Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου καὶ ὂχι αὐτὴν τοῦ π. Κυρίλλου, τὴν στιγμὴ μάλιστα ποὺ ἡ Ἐκκλησία δὲν ἔχει ἀκόμη πάρει ἐπίσημο θέση; Πάντως ἀνησυχοῦμε πολὺ γιατί καθὼς φαίνεται ἡ Ἐκκλησία μας μᾶλλον "βιάστηκε" νὰ ἁγιοποιήσει ἕναν Πατέρα καὶ Διδάσκαλο (ἤ μήπως δὲν εἶναι οὔτε διδάσκαλος τῆς Ἐκκλησίας;) ποὺ τόσα πολλὰ καὶ σημαντικὰ "λάθη" (λανθασμένες ἐκτιμήσεις) ἔκανε ἐπὶ θεολογουμένων θεμάτων! Ἀπαριθμοῦνται κατωτέρω ὅσα ἔπεσαν στὴν ἀντίληψή μας: (σέ παρένθεση οἱ-ἄς μοῦ ἐπιτραπεῖ ἡ λέξη- "ἀμφισβητίες") 

1-Λάθος ἐκτίμηση στὸ θέμα της συγγενείας ἐκ τοῦ ἱεροῦ Βαπτίσματος (π. Κύριλλος) 

2-Λάθος ἐκτίμηση στὸ θέμα τοῦ "ἐγκεφαλικοῦ θανάτου" (π. Νικόλαος Χατζηνικολάου στὴν ἡμερίδα Βιοηθικῆς 23-2-02 στὸ Ε.Ι.Ε.),

3-Λάθος ἐκτίμηση στὸ θέμα τῆς ψυχοσωματικῆς προετοιμασίας γιὰ συμμετοχὴ στὸ Μυστήριο τῆς Θείας Μεταλήψεως (ἐλλογ.κ. Γ. Φίλιας  καὶ κ.  Π. Βασιλειάδης, Περιοδικὸ "Σύναξη" τεῦχ. 61, σελ. 45-52 καὶ 29-43 ἀντιστοίχως),

4-Λάθος στὸ θέμα τῆς ἐγκυρότητος ἤ μὴ τοῦ Ρωμαιοκαθολικοῦ "Βαπτίσματος" (νεωτέρα γενιὰ θεολόγων),

5-Λάθος στὸ θέμα τοῦ ἂν οἱ Λατίνοι εἶναι αἱρετικοὶ ἤ ὄχι (ὡς ἀνωτέρω),

6-Λάθος στὴ διάκριση  μεταξὺ τῶν μεθόδων τῆς ἐκκλησιαστικῆς οἰκονομίας καὶ ἀκριβείας (ὡς ἀνωτέρω),

7-Λάθος στὸν καταρτισμὸ "λίστας" ἁμαρτημάτων. (βλ. "Ἐξομολογητάριον") Πρὸ  ἑτῶν εἶχαν κατηγορηθεῖ κληρικοί-ἐξομολόγοι, ποὺ εἶχαν σταλεῖ σὲ παραμεθόριες μητροπόλεις γιὰ νὰ ἐξομολογήσουν, ὅτι μοίρασαν στοὺς πιστοὺς σχετικὲς λίστες ἐνῶ καὶ ἡ Ἀποστολικὴ Διακονία χρησιμποποιεῖ ἀνάλογη βοηθητικὴ λίστα σὲ σχετικὸ φυλλάδιό της ποὺ κυκλοφορεῖ στὶς ἡμέρες μας! ("γιὰ μιὰ καλὴ ἐξομολόγηση", Κ.Α. 99.04.044, Ἀνατύπωση 1999),

8-Λάθος στὸ θέμα τῆς "φυλακῆς" τῶν αἰσθήσεων λ.χ. τῶν ὀφθαλμῶν (κ. Β. Ἀργυριάδης, περιοδικὸ "Τόλμη", τεῦχ. Νοεμβρίου 2001, σελ. 54- ἐδῶ ὑπῆρξε καὶ βάναυση παρερμηνεία τῶν λόγων τοῦ Ἁγίου Συμεών τοῦ Νέου Θεολόγου!)

καὶ πολλὰ ἄλλα "λάθη" ποὺ δὲν ἀνακαλοῦμε αὐτὴ τὴ στιγμή. Μετὰ ἀπὸ ὅλα αὐτὰ δὲν εἶναι εὔλογο νά ἀναρωτηθεῖ κανείς καὶ γιά τὴν αὐθεντία καὶ τὸ ἀλάθητο τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ποὺ φώτιζε τούς ἁγίους νὰ ὀρθοτομοῦν τούς λόγους τῆς τοῦ Χριστοῦ ἀληθείας ἤ μήπως αὐτὸ ἀποτελεῖ βλασφημία; Ἐν τοιαύτη περιπτώσει ὅμως, καὶ ἡ σχετικοποίηση -ὡς ἐπιλεκτική ἀποδοχή ἤ ἀπόρριψη- τοῦ ἁγιοπνευματικοῦ φωτισμοῦ τῶν ἁγίων δὲν εἶναι βλάσφημη; Ἐμεῖς πάντως προτιμοῦμε νὰ μὴ "πολυπραγμονοῦμε" ἀλλὰ νὰ "ἑπόμεθα τοῖς πεποιραμένοις" ἁγίοις ἡμῶν πατρᾶσι ὡς ὁ Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης καί ὁ Θεός νά μᾶς χαριτώνει ὥστε νά μιμούμαστε τούς ἁγίους μας κατά τό "μάλιστα μέν ἔργοις"!!! 

Μετὰ τιμῆς καί βαθυτάτου σεβασμοῦ,

Πρεσβύτερος Στέφανος Στεφόπουλος

Ἐφημέριος Ἱ. Ν. Ἁγ. Δημητρίου Ἀμπελοκήπων