Πρωτοπρεσβυτέρου Ἰωάννου Φωτοπούλου
ἐφημερίου Ἱ. Ναοῦ Ἁγίας Παρασκευῆς Ἀττικῆς

“Ἀνάθεμα Διοσκόρῳ καί τοῖς φιλοῦσιν αὐτόν”
(Πράξις Δ´ τῆς ἐν Χαλκηδόνι Δ´ Οἰκουμ. Συνόδου).

 Ἀγαπητέ κ. Διευθυντά,

Ὡς ἱερεύς,  θά ἤθελα νά καταθέσω κάποιες σκέψεις σάν τοποθέτηση - ἀναίρεση ὅσων ἔγραψε στόν “Ο. Τ.”  (18 - 10 - 02) ὁ καθηγητής  κ. Μαρτζέλος. Κι αὐτό γιατί μέ τήν ἐπιστολή του δηλητηριάζει  τή συνείδηση τῶν χριστιανῶν προσπαθώντας νά ἐμφανίσει ὡς ὀρθόδοξο - Κύριε ἐλέησον! - τόν ἀναθεματισμένο ἀπό τήν Δ´ Οἰκουμενική Σύνοδο Διόσκορο. Ἀπό τήν ἄλλη δέ μᾶς συγκινεῖ καθόλου ἡ διαρκής ἐπίκληση ἐκ μέρους ὄχι μόνο τοῦ κ. Μαρτζέλου ἀλλά καί ποικίλων ἄλλων καθηγητῶν δοκτόρων, λεκτόρων, “εἶμαι εἰδικός, οἱ ἄλλοι μή μιλᾶτε” καί τό κούνημα τοῦ δακτύλου. Οἱ ἰσχυρισμοί αὐτοί εἶναι ἀντορθόδοξοι, ἀντιδημοκρατικοί καί γεμάτοι φόβο γιά κάθε  κάθε πιθανό ἀντίλογο.

Τί μᾶς λέγει λοιπόν μεταξύ ἄλλων ὁ κ. Μαρτζέλος;  Λέει και ξαναλέει ὅτι “ὁ Διόσκορος στήν Δ´ Οἰκουμενική Σύνοδο δέν καταδικάστηκε ὡς αἱρετικός γιατί ἡ ληστρική Σύνοδος στήν ὁποία προήδρευε δέν θεωρήθηκε ἀπό τούς πατέρες τῆς Χαλκηδόνας ὡς αἱρετική”.

 

1.       Ἱστορικό τοῦ μονοφυσιτισμοῦ -  Ληστρική Σύνοδος τῆς Ἐφέσου.

Γιά τούς ἀναγνῶστες τοῦ “Ο.Τ.” ἕνα σύντομο ἱστορικό τῆς μονοφυσιτικῆς πλάνης εἶναι ἀπαραίτητο : Ὁ ἀρχιμανδρίτης Εὐτυχής διακήρυξε στήν Κωνσταντινούπολη τήν πλάνη ὅτι οἱ φύσεις τοῦ Χριστοῦ ἦσαν δύο πρό τῆς ἑνώσεως τους στό πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ, ἀλλά ἔγιναν  μ ί α  φύση μετά τήν ἕνωση. Δέ δεχόταν ὅτι ὁ Χριστός καί μετά τήν Σάρκωση εἶχε ὁμοούσιο μέ τήν Παρθένο Μαρία ἀνθρώπινη φύση, ἀλλά ὅτι τρόπον τινά ἀπερροφήθη ἡ ἀνθρώπινη ἀπό τή θεία φύση. Ἐπρόκειτο γιά μιά φοβερή πλάνη μέ τήν ὁποία ἀκυρώνεται τό Μυστήριο τῆς σωτηρίας τοῦ ἀνθρώπου. Γι’  αὐτή τήν πλάνη του, ἀφοῦ τοῦ ἐπισημάνθηκε ὅτι ἀντιβαίνει στή διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας καί τοῦ δόθηκε καιρός μετανοίας  καταδικάστηκε καί καθαιρέθηκε ἀπό ἐνδημοῦσα στήν Κωνσταντινούπολη Σύνοδο ὑπό τήν προεδρία τοῦ ἀρχιεπισκόπου Ἁγίου Φλαβιανοῦ. Ὁ Εὐτυχής ὅμως μέ τή βοήθεια τοῦ εὐνούχου Χρυσαφίου κατάφερε νά ἀκυρωθεῖ ἡ ἀπόφαση αὐτή καί νά συναθροισθεῖ μεγάλη Σύνοδος στήν Ἔφεσο ὑπό τήν προεδρία τοῦ Πατριάρχου Ἀλεξανδρείας Διοσκόρου. Ἡ Σύνοδος αὐτή ἀπό τά ἔκτροπα πού ἔγιναν ἐκεῖ ὀνομάστηκε Ληστρική(449). Σ’  αὐτήν ὁ “ὀρθόδοξος” Διόσκορος ἀνέδειξε ὅλα τά  “προσόντα “ του. (Ὅσα ακολουθοῦν προκύπτουν ἀπό τά Πρακτικά τῶν Οἰκουμ. Συνόδων ). 

α) Μετά τήν ὁμολογία τοῦ Εὐτυχοῦς “ὁμολογῶ ἐκ δύο φύσεων γεγενῆσθαι τόν Κύριον ἡμῶν πρό τῆς ἑνώσεως· μετά δέ τήν ἕνωσιν, μίαν φύσιν ὁμολογῶ”, ὁ Διόσκορος εἶπε: “συντιθέμεθα τούτοις καί ἡμεῖς πάντες”, δηλαδή “συμφωνοῦμε καί ἐμεῖς ὅλοι σ’  αὐτά”. Φάνηκε  λοιπόν σύμφωνος μέ τόν Εὐτυχῆ.

β) Αὐτή βέβαια ἡ φράση, γραμμένη στά Πρακτικά τῆς Ληστρικῆς Συνόδου, ἦταν ἀληθής μόνο ὅσον ἀφορᾶ τό Διόσκορο καί τήν παρέα του. Διότι οἱ πλεῖστοι Συνοδικοί ἐκβιάσθηκαν - ὄχι μέ λόγια μόνο - νά ὑπογράψουν τίς ἀποφάσεις τοῦ Διοσκόρου. Καί ὅταν κατά τίςπρῶτες συνεδρίες τῆς Δ´ οἰκουμενικῆς Συνόδου ὁ Διόσκορος τόλμησε νά ἰσχυρισθεῖ ὅτι στή Ληστρική Σύνοδο τῆς Ἐφέσου συνήνεσαν ἅπαντες, οἱ περισσότεροι ἐπίσκοποι πού εἶχαν συμμετάσχει σ’  αὐτήν ἄρχισαν νά φωνάζουν : “ Οὐδείς συνήνεσεν. Βίᾳ ἐγένετο, βίᾳ μετά πληγῶν· εἰς ἄγραφον χάρτην ὑπεγράψαμεν· καθαίρεσις ἡμῖν ἠπειλήθη. Ἐξορία ἡμῖν ἠπειλήθη. Στρατιῶται μετά βάκλων καί ξιφῶν ἐπέστησαν...Ὅπου  ξίφη καί βάκλα, ποία Σύνοδος;”. Δηλαδή : “  Κανείς δέν συμφώνησε. Μέ τή βία ἔγιναν ὅλα. Μέ τή βία καί τό ξύλο. Ὑπογράψαμε σέ ἀγραφο χαρτί! Μᾶς ἀπείλησαν μέ καθαίρεση καί ἐξορία! Μπῆκαν στό χῶρο τῆς Συνόδου στρατιῶτες μέ ξίφη καί ρόπαλα! Μποροῦμε νά μιλᾶμε γιά Σύνοδο μέ ξίφη καί ρόπαλα; “     

γ) Σ’ αὐτή τή Ληστρική Σύνοδο, ὁ Διόσκορος καθαίρεσε τόν ἀρχιεπίσκοπο Κωνσταντινουπόλεως ἅγιο Φλαβιανό καί στή συνέχεια μέ παρότρυνσή του ἤ τοῦ πρωτοπαλλήκαρου τοῦ ἀρχιμανδρίτη Βαρσουμᾶ, τόν κλώτσησαν κάποιοι στρατιῶτες καί τόν σκότωσαν! Γι’  αὐτό οἱ πατέρες κατά τή διάρκεια τῆς ἐν Χαλκηδόνι Δ´ οἰκουμενικῆς Συνόδου συχνά φώναζαν γιά τό Διόσκορο : “τόν φονέα ἔξω βάλε. Φλαβιανόν στρατιῶται καθεῖλον”, δηλαδή “βγάλτε ἔξω τό φονιᾶ. Τόν Φλαβιανό τόν σκότωσαν στρατιῶτες” ἐνῷ ἄλλη φορά ἀποκαλοῦσαν “σφαγέα” τό Βαρσουμᾶ. Εἶναι ἐπίσης χαρακτηριστικό ὅτι κάποιοι ἐπίσκοποι γνωρίζοντας τήν ἁγιότητα τοῦ Φλαβιανοῦ, τήν ὥρα πού διαβαζόταν τό “καθαιρετικό” τοῦ Ἁγίου, ἔπεσαν στά γόνατα τοῦ Διοσκόρου καί τόν παρακαλοῦσαν νά μή τόν καθαιρέσει. Καί ἐπειδή ἐπέμεναν, ὁ Διόσκοροςτούς εἶπε : “ Ἐπανάσταση μοῦ κάνετε; Φέρτε μέσα τούς στρατιῶτες”. Κι ἔτσι ἀναγκάστηκαν ὅλοι νά ὑπογράψουν.

δ) Ἐννοεῖται ὅτι ὁ Διόσκορος δέν ἐπέτρεψε σέ κανένα νά τηρεῖ Πρακτικά ἐκτός ἀπό τούς δικούς του γραμματεῖς. Κάποιων, οἱ ὁποῖοι προσπάθησαν νά κρατήσουν σημειώσεις, οἱ “νοτάριοι”, δηλ. οἱ γραμματεῖς τοῦ Διοσκόρου τούς ἔσβησαν τίς “δέλτους” καί παρά λίγο νά τούς σπάσουν τά δάχτυλα στήν προσπάθεια νά τούς πάρουν τά καλαμάρια!

ε) Ὁ Διόσκορος στή  Β´ Σύνοδο - “φιάσκο” τῆς Ἐφέσου δέν ἐπέτρεψε νά ἀναγνωσθεῖ ὁ Τόμος τοῦ πάπα Ρώμης Λέοντος, δηλ. μία  Ἐπιστολή δογματική ἀπευθυνόμενη στόν Πατριάρχη Φλαβιανό πού ἀπετέλεσε  τή βάση τοῦ Ὅρου τῆς Δ´ Οἰκουμ. Συνόδου καί ἡ ὁποία διετράνωνε τήν πίστη τῆς Ἐκκλησίας περί τῶν δύο φύσεων τοῦ Χριστοῦ.

Ἀναφέραμε τά παραπάνω ὄχι μόνο γιά νά ἀποδείξουμε τό ἦθος τοῦ Διοσκόρου(ἐξ ἄλλου δέν ἦσαν μόνον αὐτά τά....κατορθώματά του. Ὑπῆρχαν καί πολλές καταγγελίες ἀπό κληρικούς τῆς Ἀλεξανδρείας γιά ἄσεμνη ζωή, γιά ἁρπαγές, ἐμπρησμούς κ.λ.π.) ἀλλά γιά νά φανερώσουμε ὅτι ἔδειξε τό ...ἦθος του,  ὅλη αὐτή τή μανία του γιά νά ὑπερασπίσει τόν Εὐτυχῆ καί τήν πλάνη καί αἵρεση τῶν μονοφυσιτῶν. Συγκεφαλαιώνουμε : Διεκήρυξε ἐνώπιον ὅλων τή συμφωνία του μέ τόν Εὐτυχῆ, τόν ἀποκατέστησε στήν ἱερωσύνη καί τήν ἡγουμενία, καθαίρεσε καί φόνευσε τόν ἅγιο Φλαβιανό, ἐξεβίασε τούς πάντες νά ὑπογράψουν καί ἐμπόδισε τήν ἀνάγνωση τοῦ Τόμου τοῦ Ἁγίου Λέοντος. Πῶς λοιπόν δέν ἦταν αἱρετικός; Ὁ Διόσκορος γιά νά ὑπερασπίσει τόν Εὐτυχῆ ἐξήντλησε ὅλη τή “γκάμα” τῆς κακότητας καί τῆς φαυλότητας: τρομοκρατία, προπηλακισμοί, ἐκβιασμοί, φόνος. Τί ἄλλο πρέπει νά κάνει κάποιος γιά νά ἀποδείξει τήν αἵρεσή του;

Ὅσον ἀφορᾷ στή Ληστρική Σύνοδο τῆς Ἐφέσου τό γεγονός ὅτι ἡ Δ´ Οἰκουμ. Σύνοδος ἀκύρωσε καί ἀποκήρυξε τίς ἀποφάσεις της (τῆς Ληστρικῆς) περί ἀποδοχῆς τῆς αἱρετικῆς Ὁμολογίας τοῦ Εὐτυχοῦς, περί ἀποκαταστάσεως τοῦ Εὐτυχοῦς, περί καθαιρέσεως τοῦ Ἁγίου Φλαβιανοῦ ἀποδεικνύουν τήν καταδίκη τῆς Συνόδου αὐτῆς ὡς αἱρετικῆς.

 

2.       Γιά ποιό λόγο καθαιρέθηκε ὁ Διόσκορος; Τί γράφουν τά Πρακτικά ; 

Οἱ ἀναθεματισμοί τῶν Ἁγίων Πατέρων.

Γράφει ἐπίσης ὁ κ. Μαρτζέλος ὅτι ἡ Δ´ Οἰκ. Σύνοδος καθήρεσε τό Διόσκορο ὄχι γιά αἵρεση ἄλλα γιά “  κανονικούς λόγους”  δηλ. ἐπειδή ἐκλήθη τρεῖς φορές σύμφωνα μέ τούς ἱερούς Κανόνες νά ἀπολογηθεῖ γιά τά ἔκτροπα τῆς  Ληστρικῆς Συνόδου καί δέν προσῆλθε. Ἐπικαλεῖται πρός τοῦτο Ι)  τά Πρακτικά της καί ΙΙ) τή μαρτυρία τοῦ Ἁγίου Ἀνατολίου Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως καί προέδρου τῆς Δ´ Οἰκουμενικῆς Συνόδου.

Πράγματι στήν ἀπόφαση καθαιρέσεως, στό “καθαιρετικό”, ἔτσι φαίνεται ὅτι δηλαδή ὁ Διόσκορος καθαιρέθηκε “  διά τήν κατά τῶν θείων κανόνων ὑπεροψίαν”  καί “ διά τήν ἀπείθειάν” του στην Οἰκουμενική Σύνοδο (Σπυρίδωνος Μήλια,Τῶν Ἱερῶν Συνόδων Νέα καί δαψιλεστάτη Συλλογή τομ. 2, σ. 150). Γιατί ὅμως ἔπραξαν ἔτσι οἱ Ἅγιοι Πατέρες;  Ἐπειδή, ὡς ἀκριβοδίκαιοι, δέν ἤθελαν νά τόν καθαιρέσουν  ὡς αἱρετικό ἀφοῦ δέν προσῆλθε νά ἐξετασθεῖ καί νά ἀπολογηθεῖ. Ὑπάρχει ὅμως καί τό ἑξῆς ἐρώτημα. Ἄν προσερχόταν στή Σύνοδο δέν θά καταδικαζόταν γιά τήν αἵρεσή του; Ἀσφαλῶς, ναί. Καί τό ἤξερε. Αὐτός εἶναι καί ὁ λόγος πού δέν παρουσιάστηκε προφασιζόμενος πότε ὅτι ἐμποδίζεται ἀπό τήν κοσμική ἐξουσία, πότε ὅτι εἶναι ἄρρωστος κ.λ.π.   Ἡ καταδίκη τοῦ Διοσκόρου ὡς ἀπειθοῦς δέν σημαίνει ὅτι ἀπηλλάγη ἀπό τήν κατηγορία του ὡς αἱρετικοῦ.

Εἶναι ἐδῶ ἐνδιαφέρον νά δοῦμε ὅσα γράφει ὁ μοναχός Λεόντιος ὁ Ἱεροσολυμίτης ἀπαντώντας σέ παρόμοιο ἐρώτημα ὀπαδῶν τοῦ Διοσκούρου (Διοσκορίτες). Ἐρωτοῦν : “Πῶς οὖν....αὕτη ἡ Σύνοδος ἔφη Διόσκορον μή διά δόγμα καθελεῖν· ἀλλ’  ὅτι κληθείς οὐχ ὑπήκουσε;” Ἀπαντᾶ ὁ Λεόντιος : “Καί γάρ ὄντως ἐκλήθη μέν διά τήν τοῦ κακοῦ δόγματος Εὐτυχοῦς ὑποψίαν. Μή ὑπακούσας δέ...προϋποπέπτωκε καί ἑτέρῳ ἐγκλήματι, τῷ τῆς παρακοῆς, ὑπέρ οὗ καί τῆς κατά τούς κανόνας μερικῆς τέτυχεν ἀμοιβῆς ἐκβεβλημένος· πλήν οὐκ ἐν τῷδε τοῦ τῆς κακοδοξίας ἐλευθέρωται· οὐ γάρ εἴ τις ἐπί ἱεροσυλίᾳ ἐγκαλοῖτο, προτραπείς δέ εἰς τήν περί τοῦδε δίκην καί φυγοδικήσας, εἶτα εὐλόγως φυγοδικίᾳ κατακριθείς διά τῆς κουφοτέρας κατακρίσεως τῆς δε , περί τῆς ἱεροσυλίας τήν νικῶσαν ἀπενέγκοιτο· τοὐναντίον γάρ καί ἐπιβεβαιοῖ τήν ἔγκλησιν τῆς βασάνου τῆς ὑποθέσεως “( Ἔνθα ἀνωτ. σ. 250 ).

Μετάφραση : Ἐρώτηση τῶν ὁπαδῶν τοῦ Διοσκόρου : “Πῶς λοιπόν λέγει ἡ  Δ´ Οἰκ. Σύνοδος στήν ἀπόφασή της ὅτι δέν καθαίρεσε τόν Διόσκορο γιά δογματικό ζήτημα ἀλλά ἐπειδή ἐκλήθη καί δέν ὑπάκουσε;” (Φαίνεται ὅτι οἱ παλαιοί ἀντιχαλκηδόνιοι -Διοσκορίτες πρόλαβαν μέ τήν ἐπιχειρηματολογία τους τόν κ. Μαρτζέλο!)  Ἀπάντηση : “Πράγματι ἐκλήθη ὡς ὕποπτος τῆς κακοδοξίας τοῦ Εὐτυχοῦς. Ἀλλά ἐπειδή δέν ὑπάκουσε ὑπέπεσε καί σέ ἄλλο ἔγκλημα, αὐτό τῆς παρακοῆς. Καί γι’  αὐτό ἐξεβλήθη ἀπό τήν  Ἐκκλησία εἰσπράττοντας ἕνα μέρος τῶν ἐπιτιμίων σύμφωνα μέ τούς Ἱερούς Κανόνες. Αὐτό δέ σημαίνει ὅτι μέ τό ἐπιτίμιο αὐτό ἀπηλλάγη ἀπό τήν κατηγορία τῆς κακοδοξίας. Ἄς πάρουμε ἕνα παράδειγμα: Ἄν κάποιος ἐγκαλεῖται ἐπί ἱεροσυλίᾳ καί κληθεῖ σέ δίκη καί φυγοδικήσει εἶναι φυσικό νά καταδικασθεῖ ἐπί φυγοδικίᾳ. Αὐτό δέ σημαίνει ὅτι μέ αὐτή τήν ἐλαφρότερη καταδικαστική ἀπόφαση ὁ καταδικασθείς ἀπέσεισε τή βαρύτερη κατηγορία ἐπί ἱεροσυλίᾳ. Ἀντίθετα ἐπιβεβαιώνει τήν ἀνάγκη νά ἐξετασθεῖ ἡ ὑπόθεση γιά τήν ὁποία κατηγορεῖται”.

Αὐτή δέ ἡ κατηγορία κατά τοῦ Διοσκόρου, ὡς συμφρονοῦντος μέ τόν Εὐτυχῆ, ὡς αἱρετικοῦ δηλαδή, γίνεται οὐσιαστικά ἀποδεκτή ἀπό τά διαρκῆ ἀναθέματα τῶν Πατέρων ἐναντίον του κατά τή διάρκεια τῶν ἐργασιῶν τῆς Συνόδου. Πιό χαρακτηριστικά εἶναι ὅσα φώναξαν οἱ Πατέρες μετά  τήν ὑπογραφή τοῦ Ὅρου πρός τόν Αὐτοκράτορα Μαρκιανό : “  Διά σοῦ βεβαία ἡ πίστις ! τούς  α ἱ ρ ε τ ι κ ο ύ ς σύ ἐδίωξας ! Νεστορίῳ καί Εὐτυχεῖ ἀνάθεμα! ἀνάθεμα καί Διοσκόρῳ ! ....Νεστορίῳ καί Εὐτυχεῖ καί Διοσκόρῳ ἀνάθεμα ! ...τήν ὑμετέραν βασιλείαν ὁ Θεός φυλάξοι! τούς  α ἱ ρ ε τ ι κ ο ύς   ὑμεῖς ἐξεβάλετε · Νεστορίῳ καί Εὐτυχεῖ καί Διοσκόρῳ ἀνάθεμα ! Ἡ Τριάς τούς τρεῖς καθεῖλε · ἡ Τριάς τούς τρεῖς ἐξέβαλε ! “ (Ἔνθα ανωτ. σ. 185 ). Ἰδού λοιπόν τί προκύπτει ἀπό τή συνολική μελέτη τῶν Πρακτικῶν καί ὄχι ἀπό μιά περιωρισμένη, ἐπιλεκτική καί νομικίστικη θεώρησή τους.

Νά μᾶς συγχωροῦν οἱ ἀναγνῶστες οἱ ὁποῖοι ἐξ ἀγνοίας σκανδαλίζονται ἀπό τούς ἀναθεματισμούς τῶν Πατέρων. Ἀλλά οἱ Ἅγιοι Πατέρες σέ θέματα πίστεως δηλ. σωτηρίας τοῦ ἀνθρώπου δέν ἀστειεύονταν, ὅπως καί ὁ Ἀπόστολος Παῦλος ὁ ὁποῖος δυό φορές στό ἴδιο χωρίο διακηρύσσει : “  ἐάν ἡμεῖς ἤ ἄγγελος ἐξ οὐρανοῦ εὐαγγελίζηται ὑμῖν παρ’  ὅ εὐηγγελισάμην ὑμῖν, ἀ ν ά θ ε μ α  ἔστω. ὡς προειρήκαμεν, καί ἄρτι πάλιν λέγω · εἴ τις ὑμᾶς εὐαγγελίζεται παρ’  ὅ παρελάβετε,   ἀ ν ά θ ε μ α   ἔστω” (Γαλ. 8 - 9). Καί εἶναι φανερό ὅτι οἱ τρεῖς προαναφερθέντες αἱρετικοί ἐκήρυτταν   ἄ λ λ ο   ἀπό τήν Ἐκκλησία “εὐαγγέλιο”.

 

3.       Ἡ μαρτυρία τοῦ Ἁγίου Ἀνατολίου - Μιά “πικρή” λεπτομέρεια.

Ἄς δοῦμε τώρα καί τή μαρτυρία τοῦ Ἁγίου Ἀνατολίου. Ἐκεῖνο πού πρέπει νά εἰπωθεῖ εὐθύς ἐξ ἀρχῆς εἶναι ὅτι ὅσα εἶπε περί τῆς καθαιρέσεως τοῦ Διοσκόρου ὁ Ἅγιος Ἀνατόλιος δέν ἀποτελοῦν κάποια ἐπίσημη διακήρυξη, ἀλλά ἐλέχθησαν στά πλαίσια μιᾶς ζωηρῆς συζητήσεως μεταξύ τῶν Πατέρων τῆς Δ´ Οἰκουμ. Συνόδου πρό τῆς διατυπώσεως τοῦ περιφήμου Ὅρου της καί κατεγράφησαν στά Πρακτικά της. Κατά τή συζήτηση αὐτή ἠγέρθη μιά ἀμφισβήτηση ἄν ὁ Ὅρος πού εἶχε ἀρχικά διατυπωθεῖ, καί ὁ ὁποῖος τελικά ἀπερρίφθη ἀντικατασταθείς ἀπό ἄλλον, ἦταν σαφής καί πλήρης. Μεταξύ αὐτῶν πού διαφωνοῦσαν ἦσαν καί οἱ ἐκπρόσωποι τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ρώμης οἱ ὁποῖοι ἐπέμεναν ὅτι στό Ὅρο ἔπρεπε νά μνημονευθεῖ καί ὁ Τόμος τοῦ Πάπα Λέοντος. Πρίν ἀντιγράψουμε ἐδῶ τό σχετικό ἀπόσπασμα τῶν Πρακτικῶν πρέπει νά ποῦμε ὅτι μέσα στή Σύνοδο συμπαρίσταντο καί ἄρχοντες τῆς Συγκλήτου οἱ ὁποῖοι παρενέβαιναν διακριτικά, μέ ἕνα πνεῦμα “συναλληλίας” κατά τή διάρκεια τῶν ἐργασιῶν τῆς Συνόδου ὄχι ἐπί τῆς οὐσίας, ἄν καί ἔλεγαν πολλές φορές τή γνώμη τους, ὅσο ἐπί τῆς διαδικασίας, ὑποβοηθῶντας τήν πορεία τῶν ἐργασιῶν καί δίνοντας πρακτικές λύσεις.

Ἰδού λοιπόν τό σχετικό ἀπόσπασμα  πού φανερώνει τή ζωντάνια τῆς Συνόδου, τή συνεισφορά τοῦ ἀνθρωπίνου παράγοντος, καί μᾶς δείχνει τί στ’  ἀλήθεια σημαίνουν αὐτά πού διαβάζουμε στίς Πράξεις τῶν Ἀποστόλων “πολλῆς δέ συζητήσεως γενομένης” (Πραξ. 15, 7) καί “ἔδοξε τῷ Ἁγίῳ πνεύματι καί ἡμῖν”  (Πραξ. 15, 28 ):

 

- Ὁ  Ὅρος ἄρτι ὑπογραφῇ.

- Ὁ μή ὑπογράφων αἱρετικός ἐστι.

- Τούς αἱρετικούς ἔξω βάλε.

 - Ἡ Θεοτόκος Μαρία τῷ Ὅρῳ προστεθῇ

 

Οἱ μεγαλοπρεπέστατοι καί ἐνδοξότατοι ἄρχοντες εἶπον.

- Διόσκορος ἔλεγεν· ὅτι διά τοῦτο καθεῖλον Φλαβιανόν, ἐπειδή δύο φύσεις εἶπεν εἶναι · ὁ δέ Ὅρος ἐκ δύο φύσεων ἔχει.

 

Ἀνατόλιος ὁ εὐλαβέστατος ἀρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως εἶπε:

-  Διά τήν πίστιν οὐ καθῃρέθη Διόσκορος, ἀλλ’  ἐπειδή ἀκοινωνησίαν ἐποίησε τῷ κυρίῳ Λέοντι τῷ ἀρχιεπισκόπῳ · καί τρίτον ἐκλήθη καί οὐκ ἦλθεν · διά τοῦτο καθῃρέθη.        

 

Οἱ ἐνδοξότατοι ἄρχοντες εἶπον ·

-Τήν ἐπιστολήν τοῦ ἀρχιεπισκόπου Λέοντος καταδέχεσθε; Οἱ εὐλαβέστατοι ἐπίσκοποι ἐβόησαν ·

- Ναί ὑπεδεξάμεθα καί ὑπεγράψαμεν. (Πρακτικά, ἔνθα ἀνωτ. σ. 173)

 

Βλέπουμε λοιπόν καθαρά ὅτι στήν παρατήρηση τῶν ἀρχόντων σχετικά μέ τή δογματική στάση - γιά θέματα πίστεως - τοῦ Διοσκόρου, ὁ Ἅγιος Ἀνατόλιος λέγει τή γνώμη του, ἡ ὁποία φαίνεται νά περνᾶ ἀπαρατήρητη, καθώς ἡ συνοδική συζήτηση συνεχίζεται. Κανείς δέν ἐπιδοκιμάζει τά ὑπό τοῦ Ἁγίου Ἀνατολίου λεχθέντα.

Ὑπάρχει ἐπίσης, πρέπει νά ποῦμε στό σημεῖο αὐτό, μιά “πικρή” γιά τόν Ἅγιο Ἀνατόλιο λεπτομέρεια: Ἡ προσωπική του σχέση μέ τό Διόσκορο. Ἄς κάνουμε ἕνα μεγάλο ἅλμα 3 1/2 αἰώνων. Κατά τήν Ζ´ Οἰκουμ. Σύνοδο λοιπόν, (787) προκειμένου οἱ Πατέρες νά δεχθοῦν στήν Ἐκκλησία τούς ἐπισκόπους πού εἶχαν χειροτονηθεῖ ἀπό τούς αἱρετικούς εἰκονομάχους  χρησιμοποίησαν σάν παράδειγμα τήν περίπτωση τοῦ Ἁγίου Ἀνατολίου. Συγκεκριμένα  ἀνεγνώσθη τό ἀκόλουθο ἀπόσπασμα ἀπό τήν ἱστορία τοῦ Θεοδώρου τοῦ ἀναγνώστου σχετικά μέ τή χειροτονία τοῦ Ἁγίου Ἀνατολίου : “ Διόσκορος γάρ παρά τό τοῖς κανόσι δοκοῦν ἑαυτῷ τήν χειροτονίαν ἐπιτρέψας τῆς κατά Κωνσταντινούπολιν ἐπισκοπῆς, προχειρίζεται εἰς τήν ταύτης προεδρίαν Ἀνατόλιόν τινα τῶν τῆς Ἀλεξανδρέων ἐκκλησίας τάς ἀποκρίσεις ἐν Κωνσταντινουπόλει ποιούμενον, ἔχων παρευθύς καί Εὐτυχῆ συλλειτουργοῦντα. πρός ὅν Ἀνατόλιος χαριέντως ἔφη· τό γάρ μέλλον ἠγνόει· ὅπου περιπεπάτηκας, ἠγίακας” (Πρακτικά τομ. 3, σελ. 238 - 239). Μετάφραση: “Ὁ Διόσκορος σέ ἀντίθεση μέ τούς ἱερούς Κανόνες αὐθαίρετα ἀνέλαβε τή χειροτονία ἐπισκόπου γιά τήν Κων/ πολη καί προεχείρισε ἐπίσκοπό της κάποιον Ἀνατόλιο ἀπό τήν ἐκκλησία τῆς Ἀλεξανδρείας πού ἦταν ἀποκρισιάριος (δηλ. τρόπον τινά πρεσβευτής τοῦ Διοσκόρου) στή Κων/πολη ἔχοντας συλλειτουργοῦντα καί τόν Εὐτυχῆ. Πρός αὐτόν (δηλ. τόν Εὐτυχῆ) εἶπε χαριτολογῶντας ὁ Ἀνατόλιος -  ἀγνοοῦσε, βέβαια, τό μέλλον :  ὅπου περπάτησες, ἁγίασες (τόν τόπο)”.

Μετά τήν ἀνάγνωση ὁ Πατριάρχης Ταράσιος εἶπε πρός τούς Πατέρες τῆς Ζ´ Οἰκ. Συνόδου : “Τί λέτε γιά τόν Ἀνατόλιο; Δέν ἔγινε ἔξαρχος (πρόεδρος) τῆς Δ´ ἁγίας Συνόδου; Κι ὅμως εἶχε χειροτονηθεῖ ἀπό τό δυσσεβῆ Διόσκορο παρόντος καί τοῦ Εὐτυχοῦς. Κι ἐμεῖς λοιπόν ἄς δεχώμεθα τούς χειροτονηθέντας ἀπό τούς αἱρετικούς ὅπως ἔγινε δεκτός καί ὁ Ἀνατόλιος”. Ἀπό τά ἀνωτέρω συμπεραίνουμε :

α) ὅτι ὁ Ἅγιος Ἀνατόλιος ἔγινε κατ’  οἰκονομίαν δεκτός “  διά τήν εὐσέβειαν αὐτοῦ” (Πρακτικά 2, σ. 16).

β) ὅτι ὁ Διόσκορος καί ἡ περί αὐτόν ληστρική σύνοδος χαρακτηρίζονται ὡς  “αἱρετικοί”   ἀπό τόν Ἅγιο Ταράσιο καί τούς Πατερες τῆς Ζ´ Οἰκουμ. Συνόδου.

γ) ὅτι ὅσα εἶπε ὁ Ἅγιος Ἀνατόλιος περί τοῦ Διοσκόρου δέν ἦσαν ἀπηλλαγμένα κάποιας ἀνθρώπινης συμπάθειας πρός τόν Διόσκορο παρά τό γεγονός ὅτι συνήνεσε στην καθαίρεσή του καί τήν ὑπέγραψε. Γι’  αὐτό ὀρθῶς γράφει ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Νικοπόλεως κ. Μελέτιος στό σημαντικώτατο περί τῆς Ε´ Οἰκουμ. Συνόδου ἔργο του, “Μέ τόν ἀναθεματισμόν τοῦ Διοσκόρου ἡ [ Δ´ ] Σύνοδος ἀπέδειξεν, ὅτι ἡ κρίσις τοῦ Ἀνατολίου ὅτι  “Διόσκορος οὐ δι’ αἵρεσιν καθηρέθη”, ἦτο μία ἀστήρικτος ἐσφαλμένη προσωπική ἄποψις” (Μητροπ. Νικοπόλεως Μελετίου, Ἡ Πέμπτη Οἰκουμενική Σύνοδος, Ἀθῆναι 1985, σ. 79 ).

 

4.       Ἕνα  γενικό καί ὠφέλιμο γιά ὅλους μας συμπέρασμα.

Ὑπάρχει κι ἕνα γενικώτερο συμπέρασμα ἐξαγόμενο ἀπό τή συνολική στάση τοῦ Ἁγίου Ἀνατολίου ἔναντι τοῦ Διοσκόρου, τόν ὁποῖο ὁ Ἀνατόλιος ἀναθεμάτισε. Ὁ Πατριάρχης Ἀνατόλιος πρόσεξε νά μή παρασυρθεῖ ἀπό ἀτομικά κίνητρα καί ταυτισθεῖ μέ τόν Διόσκορο, ἀλλά