Πρεσβυτέρου Σταύρου Τρικαλιώτη

Τό "σύνδρομον ἀλλαγῶν" εἰς τήν ᾿Εκκλησίαν μας
(᾿Ορθόδοξος τύπος, 15 Μαρτίου 2002)

 

Στήν Καθημερινή τῆς Κυριακῆς 26 Μαρτίου 2000, δημοσιεύθηκε ἄρθρο τοῦ κ. Σταύρου Ζουμπουλάκη  μέ τίτλο: "῾Ο φόβος καί ἡ ἐχθρότητα πρός τή σκέψη" καί μέ ὑπότιτλο: "Εἴκοσι δύο ἱερεῖς παίρνουν μέρος σέ μιά συζήτηση χωρίς νά συζητοῦν ἀπολύτως τίποτε, καταφεύγοντας στήν πνευματική τρομοκράτηση".

Στό ὡς ἄνω ἄρθρο ὁ κ. Ζουμπουλάκης σχολιάζει τήν κριτική πού ἔκαναν οἱ εἴκοσι δύο ἱερεῖς στό τεῦχος 71 ᾿Ιούλιος-Σεπτέμβριος τοῦ περιοδικοῦ "Σύναξη", πού εἶχε γενικότερο θέμα:"Λειτουργική ἀναγέννηση, ἀνάγκη ἤ πολυτέλεια;". ῾Ο ἀρθρογράφος κατηγορεῖ ἄδικα καί μέ ἐμφανῆ ἐμπάθεια γιά ἔλλειψη παιδείας διαλόγου, γιά παρανάγνωση καί παραποίηση τῶν γραφομένων στό ὡς ἄνω τεῦχος, γιά φόβο καί ἐχθρότητα πρός τή σκέψη, γιά ἐμμονή στούς Πατέρες, γιά ἀντιευρωπαϊσμό, γιά ἔλλειψη κριτικῆς σκέψης καί ἄλλες ἐπιμέρους ἀστήρικτες κατηγορίες.

 

᾿Απάντηση

῾Ο κ. Ζουμπουλάκης ξεκινᾶ τό "εὐγενικό" ἄρθρο του μέ μία τοποθέτηση πού μᾶς ἄφησε ἄναυδους γιά τά αἰσθήματα τιμῆς καί ἀγάπης πού τρέφει πρός τόν ὀρθόδοξο κλῆρο καί λαό. Σημειώνει λοιπόν:

"Νά πού καί οἱ χριστιανοί καί μάλιστα ἱερεῖς, λές μέ τό νοῦ σου καί χαίρεσαι, οἱ ὁποῖοι δέν ἔχουν παιδεία διαλόγου, πού δέν εἶναι μαθημένοι νά συζητοῦν, διαλέγονται ἐπιτέλους μεταξύ τους γιά θέματα πού τούς ἀπασχολοῦν".

῾Ο κ. Ζουμπουλάκης τοποθετεῖται ἀπό τή ἀρχή δογματικά, χωρίς νά θεμελιώνει πουθενά  τήν ταπεινωτική ἰδέα πού ἔχει γιά τούς χριστιανούς καί μάλιστα γιά τούς ἱερεῖς. Διερωτᾶται κάποιος ἀπό τά λεγόμενά του μήπως καί ὁ ἴδιος δέν εἶναι χριστιανός ἤ συγκαταλέγει τόν ἑαυτό του μεταξύ "τῶν ἐκλεκτῶν ἐκείνων κουλτουριάρηδων χριστιανῶν" πού εἶναι ἄριστοι γνῶστες τοῦ "διαλέγεσθαι" καί τῆς ἐλεύθερης σκέψεως.

῎Αν κάποιος σήμερα μπορεῖ καί μιλᾶ ἐλεύθερα, εἶναι οἱ δέκα χιλιάδες ἱερεῖς τῆς πατρίδας μας, πού μέ μπροστάρηδες τούς σεβασμιωτάτους  ἐπισκόπους τους στέκονται στό πλευρό τοῦ λαοῦ, ἀφουγκράζονται τόν πόνο καί τίς ἀγωνίες του καί εἶναι ἕτοιμοι νά θυσιασθοῦν ἀκόμη γιά τό λογικό ποίμνιο τοῦ Χριστοῦ. ῾Η ἑλληνική ἱστορία εἶναι κατάσπαρτη ἀπό ἡρωϊκά παραδείγματα κληρικῶν. Τό ράσο τοῦ κληρικοῦ εἶναι βαμμένο μέ τό αἷμα τῆς θυσίας "γιά τοῦ Χριστοῦ τήν πίστη τήν ἁγία καί γιά τῆς πατρίδος τήν ἐλευθερία", ὅπως διακήρυττε ὁ Θεόδωρος Κολοκοτρώνης.

῎Αν κάποιοι ἔχουν "παιδεία διαλόγου", αὐτοί εἶναι οἱ χριστιανοί καί μάλιστα οἱ ἱερεῖς, οἱ ὁποῖοι διαλέγονται ἔχοντας ὑπόψη τους τά ὑψηλά μέτρα πού προϋποθέτει ἕνας ἀληθινός διάλογος ποιοτικά ἀνεβασμένος. ῾Ο λόγος τοῦ χριστιανοῦ δέν εἶναι λόγος ἀχαλίνωτος καί ἐμπαθής. ῾Ο χριστιανός κάνει ἀγῶνα νά νικήσει τήν φιλαργυρία, τήν κενοδοξία καί τῆν ἡδονή, τά τρία αὐτά πάθη "διά τῶν ὁποίων ἐκτυφλοῦται ὁ νοῦς"( Φιλοκαλία, τ. Α, σ. 102, ἔκδ. ᾿Αστέρος)  καί νά διαλεχθεῖ μέ νοῦ φωτισμένο ἀπό τό Πανάγιο Πνεῦμα: "Νοῦς πεφωτισμένος, λόγους προφέρει σοφίας. Καί ψυχή καθαρά, λογισμούς γεωργεῖ θείους". (Φιλοκαλία, τ. Β, σ. 221, ἔκδ. ᾿Αστέρος). Γιά τόν χριστιανό ἰσχύει τό "καιρός παντί πράγματι".(᾿Εκκλ. 3,1) Οἱ ἱερεῖς-ποιμένες διαλέγονται  μόνον ὅταν ὑπάρχει ἀνάγκη καί ὅταν ἡ ἱερατική τους συνείδηση τό ὑπαγορεύει καί ὄχι γιά νά δείξουν ὅτι διαθέτουν "παιδεία διαλόγου". Γι᾿αὐτούς ἰσχύει τό τοῦ Μεγάλου Βασιλείου: "Μή ἔσο περίεργος μηδέ πάντα βλέπειν θέλε, ἵνα μή ἰχῶρας παθῶν τῇ  διανοίᾳ σου κατάσχῃς. Χρειωδῶς ὅρα, χρειωδῶς ἄκουε, χρειωδῶς λάλει, χρειωδῶς ἀποκρίνου". (Ε.Π.Ε.,τ.8, σ.116)  Σκοπός τῶν εἴκοσι δύο ἱερέων εἶναι ἡ ἀναζήτηση ἀλλά καί ἡ διαφύλαξη τῆς ἀλήθειας σύμφωνα μέ τό λόγο τοῦ Κυρίου μας: "Γνώσεσθε τήν ἀλήθειαν καί ἡ ἀλήθεια ἐλευθερώσει ὑμᾶς" (᾿Ιω. 8,32) καί ὄχι ἡ "ἡ πνευματική τρομοκράτηση διά τῆς ἐπικλήσεως τῆς αὐθεντίας τῶν Πατέρων καί τῶν ἁγίων", ὅπως πολύ "εὐγενικά" -σύμφωνα μέ τά δυτικά πρότυπα- μᾶς ἀπαντᾶ ὁ κ. Ζουμπουλάκης. Φαίνεται ἡ μέθοδος τῆς λάσπης εἶναι πολύ προσφιλής στούς διαθέτοντες "παιδεία διαλόγου" ἐπικριτές μας.

Θά εὐχόμασταν νά εἴχαμε πέσει πράγματι στό σφάλμα τῆς "παρανάγνωσης" καί τῆς "παραποιήσης" πού μᾶς προσάπτει ὁ κ. Ζουμπουλάκης, ἀλλά δόξα τῷ Θεῷ μερικά γραμματάκια μάθαμε, καί κρίση διαθέτουμε καί ἐπιχειρήματα ἐκφέρουμε καί τήν ὑποβόσκουσα πλάνη μποροῦμε νά διακρίνουμε. ῎Εχουμε μάθει νά λέμε τά πράγματα μέ τό ὄνομά τους, τό ναί ναί καί τό οὐ οὐ, χωρίς διγλωσσίες καί διπλωματικούς ἑλιγμούς, χωρίς περιστροφές καί σάλτσες. ῎Εχουμε τό  θάρρος νά κοιτάμε τόν συνομιλητή μας στά μάτιακαί νά μήν τοῦ ρίχνουμε στό δρόμο του περίτεχνες μπανανόφλουδες γαρνιρισμένες μέ μπόλικη κριτική σκέψη. Δέν φοβόμαστε οὔτε μισοῦμε τή σκέψη-πώς εἶναι δυνατόν, ἀφοῦ εἶναι δῶρο τοῦ Θεοῦ- ἀλλά ἀκολουθοῦμε τό δρόμο πού ὑπερβαίνει τήν πεπερασμένη γνώση καί ὁδηγεῖ στήν ἀληθινή γνώση γιά τά πράγματα καί πού τελικά εἶναι δῶρο τοῦ Θεοῦ, διότι "πᾶσα δόσις ἀγαθή, καί πᾶν δώρημα τέλειον ἄνωθέν ἐστι καταβαῖνον ἀπό τοῦ πατρός τῶν φώτων,..." (᾿Ιακ. 1, 17) Δέν ἀπορρίπτουμε οὔτε καί ἀπολυτοποιοῦμε τά ἐξ Εὑρώπης φῶτα, ἀλλ᾿ ἐπιθυμοῦμε διακαῶς νά γίνουμε υἱοί φωτός καί ἡμέρας (Α τιμ. 5,5), παίρνοντας φῶς ἀπό τήν Πηγή τοῦ ἀληθινοῦ φωτός, πού εἶναι ὁ Θεός. Δέν εἴμαστε ἀντιευρωπαϊστές- μέ τήν ἔννοια πού θέλει νά μᾶς προσδώσει ὀ κ. Ζουμπουλάκης- δηλαδή ἀρνητές τῆς τεχνολογικῆς προόδου καί τῶν πνευματικῶν ἀγαθῶν τῆς Εὑρώπης. Δέν μποροῦμε ὅμως νά μήν διαπιστώσουμε ὅτι: "Σοβαρότατο σύμπτωμα τῆς παθολογίας τοῦ Νεωτέρου ῾Ελληνισμοῦ εἶναι ἡ δουλική στροφή πρός τή Δύση, ἡ μανία τοῦ ἐκδυτικισμοῦ" (πρωτ/ρου Γ. Δ. Μεταλληνοῦ, "Παράδοση καί ἀλλοτρίωση", σελ. 259, ἐκδ. Δόμος).

῾Η εὐλαβική προσέγγιση τῶν Πατέρων τῆς ᾿Εκκλησίας γίνεται ἀπό ἐμᾶς διότι πιστεύουμε ὅτι μόνον οἱ ἅγιοι εἶναι  οἱ αὐθεντικοί φορεῖς τῆς ἁγιοπνευματικῆς παραδόσεως καί ζωῆς καί ἄρα οἱ ἔμπειροι ὁδοδεῖκτες τῆς πνευματικῆς πορείας κάθε χριστιανοῦ. Εἶναι ἀξιοσημείωτα τά ὅσα μᾶς ἀναφέρει σχετικά ὁ Γέροντας Σωφρόνιος Σαχάρωφ: " ῾Ο Θεός, ῞Οστις ἐν τῇ οὐσίᾳ Αὐτοῦ εἶναι ἐπέκεινα πάσης ἐννοίας, παντός ὀνόματος ἤ εἰκόνος, γνωρίζεται ἐν τῇ αἰωνοβίῳ πείρα τῆς ᾿Εκκλησίας τοῦ Χριστοῦ. Καί οἱ Πατέρες ἡμῶν διά τῆς ὑπερτάτης ἐφικτῆς εἰς τόν ἄνθρωπον ἐμπειρίας ἐγένεντο μέτοχοι αὐτῆς τῆς γνώσεως, τήν ὁποίαν παρέδωκαν εἰς ἡμᾶς ὡς πολύτιμον καί ἀναφαίρετον κληρονομίαν". (᾿Αρχ/του Σωφρονίου Σαχάρωφ, "᾿Οψόμεθα τόν Θεόν καθώς ἐστί" , σ. 136). ῾Επομένως ἡ προσέγγιση τῶν Πατέρων δέν πρέπει νά γίνεται μόνο μέ τή δική μας νοησιαρχική ἑρμηνεία (ὑπογραμμμίζουμε τό μόνο, διότι δέν ἀπορρίπτουμε τήν σκέψη) ἀλλά μέ σύνολες τίς δυνάμεις τῆς ψυχῆς μας ἐνταγμένες ἁρμονικά στά αὐστηρά καί ἀπαραβίαστα ὅρια τῆς δογματικῆς διδασκαλίας τῆς ὀρθοδόξου ᾿Εκκλησίας. Παράλληλα πρέπει νά συνυπάρχει τό βίωμα, ἐνταγμένο κι αὐτό στήν ὀρθόδοξη ἀσκητική ζωή. Μόνο μέ αὐτές τίς προϋποθέσεις τά πατερικά κείμενα θά μιλοῦν μέ τή δική μας φωνή καί ἑρμηνεία καί ὄχι παρερμηνεία καί διαστρέβλωση.

῾Ως πρός  "τή μάχη τῆς παρουσίας τῆς ᾿Ορθοδόξου ᾿Εκκλησίας στό σύγχρονο κόσμο", πού ἀκούγεται τόσο ἑλκυστικά, νομίζουμε ὅτι αὐτή θά πρέπει νά εἶναι μάχη ἐνάντια στήν ἁμαρτία καί τά πάθη, μιά διαχρονική δηλαδή προσπάθεια πού κάνει ἡ ᾿Εκκλησία μας- κάτι πού ἐπιτυγχάνεται μέ τή βαθμιαία ἁγιότητα τῶν μελῶν της καί ὄχι μέ ἐξωτερικές φανφάρες, βαρύγδουπους ἐκκλησιαστικούς βερμπαλισμούς καί τάσεις γιά κοσμική δύναμη καί ἐξουσία, κάτι πού θυμίζει ρωμαιοκαθολικές τακτικές, ξένες μέ τό ἦθος τῆς ᾿Ορθόδοξης ᾿Εκκλησίας. ᾿Εκεῖνο πού σήμερα ἑλκύει τούς ξένους εἶναι ἡ μυστική ζωή τῆς ὀρθόδοξης ᾿Εκκλησίας καί ὁ ζωντανός λατρευτικός της πλοῦτος. ῎Οχι λοιπόν ἰσοπέδωση τῶν πάντων. ῎Οχι ὑποβάθμιση τῆς γλώσσας μας καί τοῦ ἀνεκτίμητου λειτουργικοῦ μας πλούτου. Ἄς ἐπιδιώξουμε ἀναβάθμιση τῆς γλωσσικῆς παιδείας καί ὄχι ἔκπτωση σέ ρηχές μεταφράσεις, πού μποροῦν νά χρησιμοποιηθοῦν_καί χρησιμοποιοῦνται γιά ἰδιωτική μόνο ἀνάγνωση- καί ὄχι γιά ἐπίσημη λειτουργική χρήση.

Τέλος, μᾶς κάνει ἐντύπωση ἡ ἐμμονή τοῦ κ. Ζουμπουλάκη γιά ἀλλαγές, "ὅσων μποροῦν νά ἀλλάξουν στήν ᾿Εκκλησία". Τόν κ. Ζουμπουλάκη διακατέχει, ὅπως καί κάποιους ἄλλους, ἕνα ἀνεξήγητο  "σύνδρομο ἀλλαγῶν". Τό ἀληθινό "δημοκρατικό ἦθος" εἶναι ἀπόρροια προσωπικῆς ἐσωτερικῆς ἀναγεννήσεως καί ὄχι τόσο ὑποκριτικῶν ἐξωτερικῶν συμπεριφορῶν.

Πιστεύουμε κ. Ζουμπουλάκη νά μήν σᾶς "τρομοκρατήσαμε πνευματικά". Νά μᾶς συγχωρεῖτε ἄν δέν μιλήσαμε "καθ᾿  ὑπερόχήν λόγου ἤ σοφίας". ᾿Αλλά ὁ λόγος ἡμῶν "οὔκ ἐν πειθοῖς σοφίας λόγοις ἀλλ᾿  ἐν ἀποδείξει πνεύματος καί δυνάμεως".( Α΄ Κορ. 2, 1 & 4).