ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΣΤΑΥΡΙΑΝΙΔΗ
Πρωτοδίκου Διοικητικῶν Δικαστηρίων, κάτοχος
μεταπτυχιακῶν διπλωμάτων στο Δημόσιο Δίκαιο καί στήν Φιλοσοφία τοῦ Δικαίου

ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΚΑΙ ΝΟΜΟΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ

῾Ο νόμος τοῦ Θεοῦ ἀποτελεῖ δῶρον τοῦ Θεοῦ πρός τόν λαόν του, καί εἶναι ἔκφρασις τῆς Πατρικῆς σχέσεως καί κοινωνίας μετ᾿ Αὐτοῦ (π. Γεώργιος Καψάνης, ῾Η Ποιμαντική Διακονία κατά τούς ῾Ιερούς Κανόνας, ἐκδόσεις ῎Αθως- Πειραιεύς, 1975, σελ. 20-21). ᾿Αντιστοίχως, δυνάμεθα νά εἴπωμεν, ὁ δίκαιος ἀνθρώπινος νόμος ἀποτελεῖ δῶρον τοῦ Θεοῦ πρός τόν ἄνθρωπον, καί ἔκφρασιν τῆς παρά τοῦ Θεοῦ προερχομένης καί ἀπό τόν ἄνθρωπον ἀποδεκτῆς γενομένης, κλήσεως τοῦ ἀνθρώπου πρός ἐπάνοδον εἰς τήν ἀδελφικήν σχέσιν μετά τῶν συνανθρώπων του, καί, περαιτέρω, πρός ἀποκατάστασιν τῆς μετά τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ Πατρικῆς σχέσεως καί κοινωνίας (κατά τό ῾῾εἰ ἑνί τούτων τῶν ἐλαχίστων ἀδελφῶν ὑμῶν ἐποιήσατε, ᾿Εμοί ἐποιήσατε᾿᾿).

᾿Εξ ἀντιθέτου, ὁ ἄδικος ἀνθρώπινος νόμος ἀποτελεῖ ἔκφρασιν τῆς ἀρνήσεως τοῦ ἀνθρώπου ὅπως ἀπαντήσῃ θετικῶς εἰς τήν ἐν λόγῳ κλῆσιν ἀπό τόν Θεόν, καί τῆς βουλήσεως τοῦ ἀνθρώπου ὅπως, αὐτονομούμενος, ἀποστασιοποιηθῇ ἀπό τόν Θεόν ἤ καί διαρρήξῃ πλήρως τήν μετά τοῦ Θεοῦ Πατρικήν σχέσιν καί κοινωνίαν. Τοῦτο δέ, ἀποστρεφόμενος καί τήν μετά τῶν συνανθρώπων του ἀδελφικήν σχέσιν καί ἀληθῆ κοινωνίαν (῾῾εἰ γάρ ἑνί τούτων τῶν ἐλαχίστων ἀδελφῶν ὑμῶν οὐκ ἐποιήσατε, οὐδέ ᾿Εμοί ἐποιήσατε᾿᾿).

 

Δίκαιος, βεβαίως, εἶναι ὁ ἀνθρώπινος νόμος ὅταν βαίνῃ συμφώνως πρός τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, τό ὁποῖον ἐκφράζεται εἰς τάς ἐντολάς τοῦ Χριστοῦ καθώς καί διά τῶν ῾Ιερῶν Κανόνων τῆς ᾿Εκκλησίας, καί ἄδικος ὅταν ἀντιστρατεύεται τό θέλημα τοῦτο.

 

῾Υπάρχει ἐν τούτοις καί ἀνθρώπινος νόμος ὁ ὁποῖος, καθ᾿ ἑαυτός, δέν εἶναι οὔτε δἰκαιος οὔτε ἄδικος. ῞Οπως συμβαίνει, ὅταν ὁρίζεται, τό πρῶτον, ἄν τά αὐτοκίνητα θά βαίνουν δεξιά ἤ ἀριστερά ἐπί τοῦ ὁδοστρώματος, ἤ ὅπως ὅταν ἀποφασίζεται ἄν προτιμώτερον εἶναι 3% ἀνεργίας μετά μερίμνης ὑπέρ τῶν ἀνέργων, καί ρυθμοῦ οἰκονομικῆς ἀναπτύξεως 5%, ἤ ἀντιθέτως ποσοστόν 1% ἀνεργίας μετά μερίμνης ὑπέρ τῶν διά τοῦτο ἀπόρων οἰκογενειῶν καί μετά ρυθμοῦ οἰκονομικῆς ἀναπτύξεως μόνον 1%. 

Αὐτός μόνον ὁ ἀνθρώπινος νόμος, καθ᾿ ὅ δηλαδή δέν ἅπτεται τοῦ δικαίου καί τοῦ ἀδίκου (ἐν ὅλῳ ἤ ἐν μέρει κατά τά προαναφερθέντα παραδείγματα), ἔχει παραχωρηθῆ ἀπό τόν Θεόν εἰς τήν ἐξουσίαν τοῦ Καίσαρος (ἄς ἐνθυμηθῶμεν ἐδῶ τόν λόγον τοῦ Κυρίου ἡμῶν ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ πρός τόν Πιλᾶτον, ὅταν ὁ τελευταῖος Τόν ἀπείλησε λέγοντάς του ὅτι εἶχε ἐξουσίαν νά τόν φονεύσῃ, καί ὁ Κύριος τοῦ ἀπήντησε ῾῾οὐ γάρ ἄν εἶχες ἐξουσίαν, εἰ μή ἦν σοι δεδομένη ἄνωθεν᾿᾿). 

῾Υπάρχει δηλαδή εἰς τοιαύτας περιπτώσεις χῶρος νομικο-πολιτικῶν ἐπιλογῶν, παραχωρηθείς εἰς τόν Καίσαρα ἀπό τόν Θεόν. ᾿Εν τούτοις καί ἡ παραχώρησις αὕτη δέν εἶναι παραχώρησις ἀπολύτου ἐξουσίας. 

Καθ᾿ ὅσον, ἡ σχετική ἐπιλογή πρέπει καί πάλιν νά ἔχῃ ἀναφορά εἰς τόν Θεόν (κατά τό ῾῾γίνεσθε οὖν οἰκτίρμονες ὡς καί ὁ πατήρ ῾Υμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς οἰκτίρμων ἐστί᾿᾿, καί κατά τό ψαλμικόν  ῾῾δικαιοσύνην μάθετε οἱ κατοικοῦντες ἐπί τῆς γῆς᾿᾿).

Παραδείγματος χάριν, εἰς μίαν χώραν εἰς τήν ὁποίαν ἐπί πολλά ἔτη κυκλοφοροῦν τά αὐτοκίνητα εἰς τό δεξιόν τμῆμα τῆς ὁδοῦ, εἶναι ἄδικος ὁ νόμος ὁ ὁποῖος ἐπιβάλλει τήν κίνησιν αὐτῶν εἰς τό ἀριστερόν μέρος τοῦ ὁδοστρώματος ὄχι πρός τό συμφέρον τῶν πολιτῶν τῆς ἐν λόγῳ χώρας, ἀλλά μόνον ἤ κυρίως διά νά αὐξηθοῦν αἱ πωλήσεις αὐτοκινήτων ἀπό ἐπιχειρήσεις ἄλλης χώρας, αἱ ὁποῖαι παράγουν αὐτοκίνητα προσηρμοσμένα εἰς τοιαύτην κίνησιν τῶν αὐτοκινήτων.

῞Οπως ἄδικος εἶναι καί ὁ νόμος, ὁ ὁποῖος χάριν ἐνός εὐκταίου ρυθμοῦ, ἔστω ἀναγκαίου, οἰκονομικῆς ἀναπτύξεως, οὐδόλως ἤ εἰκονικῶς μόνον ἀσχολεῖται μέ τά ἐντεῦθεν προκύποντα ἄμεσα οἰκονομικά προβλήματα εἰς τούς ἀσθενεστέρους.

 

᾿Αλλά ὁ ἄνθρωπος, ἀλλοιώνει τήν περί τοῦ Νόμου τοῦ Θεοῦ ἀντίληψίν του, καί ἀντί νά ἴδῃ εἰς τόν νόμον τοῦ Θεοῦ ὅτι ἐν αὐτῷ τοῦ προσφέρεται ἡ μετ᾿ αὐτοῦ τοῦ Θεοῦ σχέσις καί προσωπική κοινωνία, μετατρέπει τόν Νόμον τοῦ Θεοῦ εἰς τύπον, εἰς ἐργαλεῖον χρήσιμον διά τήν ἐπιτέλεσιν εἴτε τοῦ ἰδίου πράγματι θελήματος, εἴτε διά τήν αὐτοδικαίωσίν του. Τότε, ὁ Νόμος τοῦ Θεοῦ, ἀπό εὐλογία γίνεται κατάρα (βλ. π. Γ. Καψάνη, ὡς ἄνω).

᾿Αντιστοίχως τότε, ὁ ἄνθρωπος θεωρεῖ τόν ἀνθρώπινον νόμον ἐργαλεῖον συμφέροντος, καί δή τοῦ ἰδικοῦ του ἤ τοῦ ἰσχυροτέρου, μέσον ἐν ἄλλοις λόγοις διά τήν ἐπί τῆς γῆς ἐπιβίωσιν καί καλλιτέραν διαβίωσιν αὐτοῦ ὡς ἀτομικοῦ ὄντος, μέ ἀποτέλεσμα τήν προσκόλλησιν εἰς τό γράμμα ὄχι μόνον τοῦ Θείου ἀλλά καί τοῦ ἀνθρωπίνου νόμου.

Παρατηρεῖται τότε τό παράδοξον, νά ἀναπτύσσεται φρόνημα δουλείας εἰς τό γράμμα τοῦ ἀνθρωπίνου νόμου, ἤ, ἔτι χεῖρον, δουλοπρέπεια πρός ἰσχυρούς πλήν ἀδίκως φερομένους ἀνθρώπους, καί τοῦτο νά ἐπικαλύπτεται μέ διακηρύξεις σεβασμοῦ τῆς ἀτομικῆς ἐλευθερίας τοῦ ῾῾καθενός᾿᾿. Καί ἐνῶ καλλιεργεῖται ὑποταγή εἰς ἀνθρώπινα κελεύσματα ὁσονδήποτε ἄδικα, καθώς καί ἀσυδοσία τοῦ ἀνθρώπου ἐφ᾿ ὅσον ἐπιτυγχάνῃ νά φαίνεται νομιμοφανής ἡ συμπεροφορά του, συγχρόνως διακηρύσσεται ἡ ἐλευθερία τοῦ καθενός νά (δια)πράττῃ πᾶν ὅ,τι θέλῃ.

᾿Εξ αἰτίας αὐτῆς τῆς τάσεως πρός ἀσυδοσίαν, φαίνεται τότε εἰς τόν ἄνθρωπον τόν ἔχοντα τό προαναφερθέν φρόνημα δουλείας, ὅτι εἶναι ζήτημα ζωῆς καί θανάτου ἡ συμπόρευσίς του μέ τόν ἰσχυρόν πού ἀδικεῖ. Καί ὅσον περισσότερον ἐκεῖνος ἀδικεῖ, τόσον περισσότερον αὐτός αἰσθάνεται δέσμιος νά ἀκολουθήσῃ καί προαγάγῃ τήν αὐτήν ἀδικίαν διά νά παραμένῃ ἀσύδοτος εἰς τό διηνεκές. Καθίσταται, οὕτως, ἀκόμη καί ῾῾βασιλικώτερος τοῦ βασιλέως᾿᾿. 

῾Ως ὄργανον Διοικήσεως, ὡς δικαστής, ὁ τοιουτοτρόπως δουλόφρων, εἶναι ἀληθής κίνδυνος διά τήν κοινωνίαν. Εὐρίσκει εὐχαρίστησιν ὅταν τό γράμμα τοῦ νόμου τοῦ παρέχει τήν δυνατότητα, εὐστόχων λογικῶς, ἀδικιῶν. ᾿Απέχει τοῦ νά κρίνῃ δικαίως ἀφοῦ προηγουμένως ἔχει ἀπόσχει ἐκουσίως τοῦ νά ἴδῃ τήν φύσιν τῶν ὄντων. ῾Η τελευταία τοῦ εἶναι ἀδιάφορος. Μόνον τό γράμμα τοῦ νόμου τόν ἐνδιαφέρει, ἤ, ἀκόμη χειρότερα, τόν ἐνδιαφέρει καί τό λεγόμενον πνεῦμα τοῦ νόμου, πλήν ὄχι τό ἀληθές, ἀλλά τό διαστρεβλούμενον ἀπό τήν βούλησιν ἤ τό αὐτονόητον ὑλικόν συμφέρον ἤ συμφέρον ἐξουσίας τοῦ ἰσχυρωτέρου, ἀπό τήν ἐξυπηρέτησιν τοῦ ὁποίου αὐτός ἀναμένει ἀνάδειξιν ἤ καλοπέρασιν ἤ ἀμφότερα.

Γίνεται τότε ῾῾κρατιστής᾿᾿, ἤ ὀπαδός τοῦ νομικοῦ ἀτομοκεντρισμοῦ (῾῾φιλελευθερισμοῦ᾿᾿), κ.ο.κ.. Καί περιβάλλει τάς ὅποιας ἀδίκους νομικάς κρίσεις του, τάς ἀπορρεούσας ἐκ τῆς ἀνωτέρω ψυχικῆς ἔναντι τοῦ Θεοῦ, τοῦ νόμου Του, καί τοῦ ἀνθρωπίνου νόμου στάσεώς του, ἐκ τῆς δουλοπρεποῦς ἔναντι τῶν καί ἀδικούντων ἀκόμη  ἰσχυρῶν στάσεώς του, μέ μανδύαν εὐπρεπείας, αὐτόν τῆς ἰδεολογικῆς ἐλευθερίας του καί τῆς ἐλευθερίας τῆς συνειδήσεώς του. 

 

῾Η ἄσκησις δημοσίων καθηκόντων εἶναι διακονία τῆς κοινωνίας καί διακονία τοῦ κάθε συγκεκριμένου ἀνθρώπου, μέ τήν χάριν τήν ὁποίαν ὁ δούς πᾶσαν ἐπί τῆς γῆς ἐξουσίαν Θεός περιβάλλει πάντα μετέχοντα τῆς ἐξουσίας αὐτῆς, ἔστω καί ἀδίκως ἀναρριχηθέντα εἰς θέσιν ἐξουσίας.

Μετατρέπεται ὅμως ἡ ἄσκησις δημοσίων καθηκόντων ἀπό τούς κατά τά προαναφερθέντα δουλόφρονας, εἰς εἰκονικήν διακονίαν τοῦ ῾῾καθενός᾿᾿, δηλαδή εἰς τυραννικήν ἐξουσίαν διά τῆς χρήσεως τοῦ γράμματος τοῦ νόμου ἐπί παντός συγκεκριμένου ἀνθρώπου, καί εἰς προστασίαν ἀληθῆ μόνον τῶν ἀδικούντων ἰσχυρῶν καί τῶν μετ᾿ αὐτῶν συμπορευομένων ἐν τῇ ἀδικίᾳ. 

Κατ᾿ αὐτόν τόν τρόπον, μία συνήθης κρίσις φθορᾶς τοῦ κατέχοντος δημοσίαν ἐξουσίαν ἐπί μακρόν, ἤ μία κρίσις εἰς ἐπίπεδον πολιτικόν, μεταφέρεται εἰς ὅλην τήν κοινωνίαν καί διαβιβρώσκει, ὡς κρίσις κοινωνική, θεσμική, ἐθνική, ἤ ἀκόμη, ὀλίγον κατ᾿ ὀλίγον, καί ὡς ἐστία δημοσίας διαφθορᾶς, πᾶν θεμέλιον κοινωνικῆς συμβιώσεως καί ἐθνικῆς ἐπιβιώσεως. Συγχρόνως δέ, τό γράμμα τοῦ (ἀνθρωπίνου) νόμου φαίνεται νά τηρῆται ἀπαρεγκλίτως.

 

῾Ο νόμος τοῦ Θεοῦ δέν εἶναι κάποια ὠφέλιμος ἀνθρωπίνη ἐπινόησις ἀλλά ἐκφράζει τό θέλημα τοῦ Θεοῦ (π. Γεώργιος Καψάνης ὡς ἄνω, σελ. 33). ῾Ο ἀνθρωπινος νόμος ἔχει ἕν μέρος του, τό ὁποῖον εἶναι κάποια ὠφέλιμος ἀνθρωπίνη ἐπινόησις (αὐτό τό μέρος τό ὁποῖον, ὡς προανεφέρθη, ἀνετέθη ἀπό τόν Θεόν εἰς τόν Καίσαρα), ἀλλά τό θεμελιῶδες μέρος τοῦ δικαίου (τό Συνταγματικόν δίκαιον σχεδόν καθ᾿ ὁλοκληρίαν, αἱ βασικαί διατάξεις καί κατευθύνσεις εἰς πάντα κλάδον τοῦ δικαίου) συνιστᾶ ἔκφρασιν καί τοῦτο τοῦ θελήματος τοῦ Θεοῦ, ἤ, ἀντιθέτως, ἔκφρασιν τοῦ δισταγμοῦ ἤ καί τῆς ἀρνήσεως τοῦ ἀνθρώπου νά προσαρμόζῃ τό θέλημά του εἰς τό θέλημα τοῦ Θεοῦ. Εἰς τάς ἐντολάς δηλαδή τοῦ Χριστοῦ, καί εἰς τούς ἱερούς Κανόνας τῆς ᾿Εκκλησίας.

᾿Από τήν ἄποψιν αὐτήν, τό δίκαιον τῆς ᾿Εκκλησίας πρέπει νά εἶναι καί δίκαιον τοῦ κράτους, ὡς κυρίως περιεχόμενον τῆς θρησκευτικῆς ἤ καί τῆς καθόλου ἐλευθερίας. Καί αἱ ἐντολαί τοῦ Χριστοῦ, καίτοι ὑπέρ κόσμον καί κατατείνουσαι εἰς τήν πραγμάτωσιν τῆς ἐντολῆς τῆς ἀγάπης, μή λαμβανόμεναι μέ νομικίστικον τρόπον, ἀποτελοῦν τάς ἀληθεῖς βάσεις ἑρμηνείας τοῦ δικαίου καί τούς ὁδοδείκτας διά τόν νομοθέτην, ἄλλως τό δίκαιον καθίσταται ἄδικον.

 

“Δέν ἔγινεν ὁ ἄνθρωπος διά τό Σάββατον, ἀλλά τό Σάββατον διά τόν ἄνθρωπον”: ῾Ο λόγος οὗτος τοῦ Κυρίου ἡμῶν ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ, συγκλονίζει ἤ καί ἐλέγχει τήν ψυχήν παντός φαρισαΐζοντος νομικοῦ. ῞Απας νομικός θετικισμός ἠττᾶται, πᾶσα ἀπολυτοποίησις τοῦ γράμματος τοῦ νόμου πρός βλάβην  ἤ περιθωριοποίησιν συγκεκριμένου ἀνθρωπίνου προσώπου σβέννυται, ἐνώπιον τοιαύτης θεανθρωπίνης ρήσεως.

Εἰς μάτην ἀναμένει τούς τόκους ὁ δυσσεβής τοκογλύφος, ἀρκεῖ ὁ δικαστής νά μένῃ χριστιανός κατά τό φρόνημα. Δέν παράγουν τά χρήματα καρπούς, ἐργαλεῖα ἁπλᾶ εἶναι εἰς τήν ὑπηρεσίαν τοῦ ἀνθρώπου. Δέν ἔγινεν ὁ ἄνθρωπος διά τήν πληρωμήν κεφαλαίου καί τόκων, ἀλλά τά χρήματα ἔγιναν διά τόν ἄνθρωπον.

Διά νά δίδονται πρός ἐλεημοσύνην, διά τήν ἱκανοποίησιν ἀδηρρίτων ἀναγκῶν, διά τήν ἀφιλοκερδῆ ἀλληλεγγύην μεταξύ φίλων, συγγενῶν, ὁμοφύλων, διά τήν ἀγάπην πρός τόν περιπεσόντα εἰς ληστάς.

᾿Ελεεῖ ὁ πλησίον τόν ἐνδεῆ καί τετραυματισμένον καί διά τῶν χρημάτων. Μέ αὐτά πληρώνει τόν ξενοδόχον.

Σώζεται δέ ὁ μετανοῶν τελώνης διά τῶν χρημάτων πού ἐπιστρέφει εἰς τό πολλαπλάσιον εἰς ἐκείνους τούς ὁποίους ἠδίκησε.   

῾Ο δίκαιος κριτής δέν δικαιώνει ἐκεῖνον ὁ ὁποῖος ἀπαιτεῖ ἀπό τόν ὀφειλέτην του τήν ὀφειλήν ἀδιαφορῶν διά τάς συνεπείας εἰς τό πρόσωπον, τήν ὑγείαν, ἤ καί αὐτήν τήν ζωήν τοῦ ὀφειλέτου του. Πρότυπον τοῦ χριστιανοῦ νομικοῦ δέν ἀποτελεῖ ἡ λεγομένη ἀσφάλεια τοῦ δικαίου ἀλλά ὁ σεβασμός τοῦ ἀνθρωπίνου προσώπου. ῾Η ὑποχρέωσις σεβασμοῦ τῶν ἐλευθέρως διδομένων ὑποσχέσεων, πολύ ὀλιγώτερον τῶν κατ᾿ἔμμεσον καταγκασμός ἤ καί ἑτερονόμως θεσπιζομένων ὑποχρεώσεων, δέν ἐξικνεῖται μέχρι τοῦ σημείου νά ὁδηγῆ εἰς τήν ἀπεμπόλησιν τῆς ἐλευθερίας, οὔτε εἰς τήν ἀποστέρησιν τῶν στοιχειωδῶν διά τήν ἐπιβίωσιν καί τήν ὑγείαν τοῦ συγκεκριμένου προσώπου.

῾Η λεγομένη ἀσφάλεια τοῦ δικαίου εἶναι τό Σάββατον τοῦ πλεονέκτου καί φιλαργύρου, διά τό ὁποῖον αὐτός νομίζει ὅτι ἐπλάσθη.

᾿Αντιθέτως, ὁ σεβασμός τοῦ ἄλλου, ἡ ἔμπρακτος ἀγάπη καί ἀλληλεγγύη πρός αὐτόν, εἶναι τό Σάββατον τοῦ Κυρίου, τό ὁποῖον ᾿Εκεῖνος ὅρισε διά τόν ἄνθρωπον. Διά νά ἀναπαύεται καί διά νά ἀναπαύῃ τόν ἀδελφόν του, τόν ξένον, ἀκόμη καί τόν ἐχθρόν του, ἐφ᾿ ὅσον δέν κινδυνεύῃ ὁ ἴδιος.

“Δέν ἔγινεν ὁ ἄνθρωπος διά τό Σάββατον, ἀλλά τό Σάββατον διά τόν ἄνθρωπον”: Καί ἐγένετο φῶς εἰς τό ἀνθρώπινον δίκαιον, ἔλαμψεν ὡς φάρος ὁ Χριστός, ἡ ὄντως Δικαιοσύνη, εἰς τά ἀνθρώπινα τά φθαρτά καί θνητά, καί κατέστησαν ταῦτα προτύπωσις αἰωνιότητος.

Πάσχει ὁ ἄνθρωπος; Δέν ἐπιδοκιμάζεται ἀπό τόν Πανάγιον Θεόν μας ἡ πρόταξις τοῦ “Σαββάτου”, τό σκληρόν καί φραγκικόν “δικονομικόν ἀπαράδεκτον”, τό διαβολικόν “ dura lex sed lex”, τό τῶν φαρισαίων καί τοῦ ἀκολουθοῦντος αὐτοῖς ὄχλου “κατέβα ἀπό τόν σταυρόν ἄν ἠμπορῇς”.

῾Υπάρχει Θεός καί βλέπει, καί κρίνει, καί ἐκεῖνον μέν τόν ἄνθρωπον τόν πάσχοντα ἀπό τήν τυπικήν δικαιοσύνην, ἀπό τόν σταυρόν θά τόν καταβιβάσῃ διά νά τόν ἀναβιβάσῃ εἰς τούς οὐρανούς, “μετ᾿αὐτοῦ ἐν τῷ Παραδείσῳ”, τόν δέ σκληρόν δικαστήν, πολιτικόν, διοικητικόν ὑπάλληλον, θά τόν δικάσῃ μέ τήν σκληρότητα τοῦ νόμου τήν ὁποίαν ἐχρησιμοποίησε ὅταν ὁ ἴδιος ἔκρινεν τούς συνανθρώπους του ἀνηλεῶς, καί ὡς μωράν παρθένον θά τόν ἀποκλείσῃ τοῦ Παραδείσου ἐλέγχων ὡς ἀπαράδεκτον τήν εἰκονικήν μόνον εὐσέβειαν αὐτοῦ καί ὠμοτάτην σκληροκαρδίαν του.

 

Πᾶσα κρίσις, πρᾶξις, ἐνέργεια τοῦ δικαίου δικαστοῦ, τοῦ δικαίου διοικητικοῦ ὑπαλλήλου, τοῦ πράγματι ὡρίμου νομικοῦ, τοῦ καλοῦ καί ἄρα σώφρονος καί δικαίου πολιτικοῦ, εἶναι Θείου τε καί ἀνθρωπίνου δικαίου κοινωνία.

Δέν νοεῖται ὀρθή πολιτική - τοῦτο ὁρᾶται μακροπροθέσμως - ἄνευ δικαιοσύνης. Οὔτε δικαιοσύνη πάλιν, ἄνευ πολιτείας κατά Χριστόν.

Δέν εἶναι ὀρθή δέ ἡ ἑρμηνεία τοῦ δικαίου, ἡ ἐπιρρίπτουσα εἰς τόν νομοθέτην τάς εὐθύνας διά τάς ἀδικίας πού προξενοῦν αἱ ἀβλεψίαι του. Τά σφάλματα τοῦ ἀδελφοῦ μας πρέπει νά καλύπτωμεν καί τόν ἀδελφόν μας πρέπει νά μή στενοχωρῶμεν. Καί θά ἀφίσωμεν ἐκτεθειμένον τόν νομοθέτην τῆς πατρίδος μας, εἰς τήν κριτικήν ὅτι ἠδίκησεν, ὅτι ἠστόχησεν εἰς τά περί τό δίκαιον καί ὅτι ἄρα ἐμπαίζεται ἀπό ἰδιοτελεῖς βαρβαροκρατίας, καταλιπών τόν Θεόν καί ἐγκαταλειφθείς ὑπ᾿ αὐτοῦ; ῎Η πάλιν θά ἀδικήσωμεν φαρισαΐζοντες τόν ἀδελφόν μας καί θά τόν στενοχωρήσωμεν ἐπί πλέον, λέγοντές του, ἄλλους νά αἰτιᾶται;

Οἱ ἐφαρμοσταί τοῦ νόμου, οἱ νομικοί, εἶναι καί ἁρμοσταί τοῦ νόμου, ταιριάζουν τόν νόμον εἰς τήν συγκεκριμένην πραγματικότητα εἰς τά συγκεκριμένα πρόσωπα καί καταστάσεις. ᾿Αλλίμονον δέ ὅταν μετατρέπονται εἰς ἁπλούς “ἐκτελεστάς” τῶν νόμων, δίκην δημίων τοῦ λευκοῦ κολλάρου.

Τά κενά καί ἐν γένει αἱ ἀτέλειαι τοῦ δικαίου, εἶναι κατ᾿ οὐσίαν πειρασμός καί δοκιμασία διά τόν ἐφαρμοστήν τοῦ δικαίου. ῎Εχομεν τήν εὐθυκρισίαν τήν ὁποίαν  παρέχει ὁ Κύριος εἰς πάντα ἀσκοῦντα (ὄχι ἔχοντα ὡς ἰδικήν του) ἐξουσίαν ἐπί τῆς γῆς. ῎Εχομεν δηλαδή τήν συνείδησίν μας, καί τήν συναίσθησιν τῆς ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ εὐθύνης μας. Δι᾿ αὐτῶν ἑπομένως ὀφείλομεν νά καλύπτωμεν τά λεγόμενα κενά τοῦ δικαίου καί τάς λοιπάς ἀτελείας αὐτοῦ.

Τοῦτο δέ, κατόπιν προσευχῆς ἤ, ὅπερ τό αὐτόν, διά προσευχητικῆς ψυχικῆς στάσεως κατά τήν ἐργασίαν μας (“οὐ μή γάρ ἄν εἶχες ἐξουσίαν, εἰ μή ἦν σοι δεδομένη ἄνωθεν”). ῎Αλλως, σχεδόν μετά μαθηματικῆς βεβαιότητος, θά σταυρώσωμεν τόν ἤδη ἀδικούμενον. Καί τά κενά τοῦ δικαίου θά καταστοῦν ἰδικά μας κενά. Εἰς τήν ψυχήν μας. Καί θά τήν βαραίνουν ἀνυπόφορα, ὅταν θά εὑρεθῶμεν κατά τήν δευτέραν παρουσίαν τοῦ Κυρίου ἡμῶν ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ, ἐνώπιόν Του.

Τότε, θά σταθῶμεν καί θά νά δικασθῶμεν ἀπό ὅσους ἠδικήσαμεν καί δέν ἠμπόρεσαν νά μᾶς τό συγχωρήσουν. Καί κατηγοροῦσα ἀρχή, θά εἶναι αὐτή αὕτη ἡ άμετανόητος συνείδησίς μας. Μέ τά κενά της καί τάς ἰδιοτελείας μας. Μή ἔχοντες δέ τί νά ἀπολογηθῶμεν τότε, κανέν γράμμα τοῦ ἀνθρωπίνου νόμου, οὐδεμία γνωριμία ἀνθρώπων, ἀπό αὐτάς πού κατασκευάζουν ἤ εὐνοοῦν ἡγέτας, δέν θά ἀρκέσῃ διά νά μᾶς βοηθήσῃ. Μόνον ἡ ἔγκαιρος καί ἔμπρακτος μετάνοια χρειάζεται.

Γεννήματα ἐχιδνῶν, ἀπεκάλεσεν ὁ ῞Αγιος ᾿Ιωάννης ὁ Πρόδρομος τούς δημοσίους ὑπαλλήλους, στρατιῶτας κ.λ.π. τῆς ἐποχῆς του, οἱ ὁποῖοι ἐχρηματίζοντο διά νά κρίνουν ἀδίκως ἤ διά νά εὐνοήσουν ἀδίκως. Τούς ἐκάλεσε δέ, εἰς μετάνοιαν.

᾿Αλλά δέν εἶναι ἔμμεσος χρηματισμός ἡ  ἀπόλαυσις τῶν ὠφελημάτων ἀπό τήν ἄσκησιν δημοσίων καθηκόντων ὅπως ὁ πολύ καλός, ἐν σχέσει πρός τόν μέσον ὅρον, μισθός, ἤ ἡ ἀπόλαυσις συνεδρίων καί τιμῶν, ὅταν συνοδεύονται ἀπό ἀδιαφορίαν διά τόν ἀδικούμενον ἤ ἀπό παραμερισμόν τοῦ ἀληθοῦς δημοσίου καί κοινωνικοῦ συμφέροντος προκειμένου νά μή δυσαρεστῶμεν τόν ἑκάστοτε ἰσχυρόν;

῾Η εὐθύνη ἑκάστου ἐξ ἡμῶν εἶναι ἀπό τήν φύσιν της προσωπική καί ἐνώπιον τοῦ δικαιοκρίτου Θεοῦ. Δέν φέρομεν μόνον συλλογικήν εὐθύνην, προσωπικήν δέ, μόνον ὅταν ἐκκλίνωμεν ἀπό τό γράμμα τοῦ νόμου ἤ ἀπό τά εἰωθότα τῆς ὑπηρεσίας μας. Φέρωμεν προσωπικήν εὐθύνην διά τά πάντα, καί διά τό γιῶτα ἕν ὅπερ ἠλλάξαμεν ἐν τῄ πράξει ἡμῶν εἰς τάς ἐντολάς τοῦ Χριστοῦ .

Διότι, ὑπάρχει Θεός καί βλέπει, ὅπως λέγει ὁ λαός. Βλέπει ὅτι διστάζωμεν νά ἀναλάβωμεν τήν εὐθύνην μιᾶς προσωπικῆς συγκρούσεως πρός τούς δίδοντας τό προβάδισμα εἰς τό γράμμα τοῦ νόμου καί εἰς τήν δουλόφρονα ἐξυπηρέτησιν τοῦ ἰσχυροῦ. Βλέπει, πιστεύω μετά μεγάλης θλίψεως, αὐτούς πού ἐκάλεσε νά γίνουν, κατά χάριν βεβαίως, τέκνα του, νά θεωροῦν ἑαυτούς πρῶτα ὡς δούλους ἀνθρώπων, καί ὕστερα ὡς δούλους Θεοῦ.

Συχνά, πρῶτα θέτωμεν ὅ,τι εἰπῇ ὁ ἀνώτερός μας εἰς τό κράτος ἤ εἰς τήν ἐπιχείρησιν (προκειμένου περί ἀσκήσεως οἰκονομικῆς ἐξουσίας ἐν τῇ κοινωνίᾳ) καί ὕστερα τήν ἐπιτέλεσιν τῶν ἐντολῶν τοῦ Χριστοῦ. ῎Η, ἀκόμη χειρότερα, εἰς πρώτην μοῖραν θέτωμαν ἄλλας ἐντολάς καί προτροπάς, ἀνθρωπίνης προελεύσεως, ἤ καί δαιμονικῆς προελεύσεως.

Τότε, οἱ ἑαυτούς σῶσαι μή δυνάμενοι, οἱ ὁδηγούμενοι εἰς αἰωνίαν ἀπώλειαν καθ᾿ ὅ,τι στρέφωμεν μακράν τοῦ Θεοῦ τά πρόσωπά μας, φρεναπατώμεθα νομίζοντες ὅτι εἶναι δυνατόν νά διασφαλίσωμεν ἀληθῶς τά ἀνθρώπινα δικαιώματα ἄλλων προσώπων.

Διασφαλίζωμεν ἐκεῖνα τά δικαιώματα, τά ὁποῖα ἀνταποκρίνονται εἰς τήν περί ἀνθρώπου εἰκόνα τήν ὁποίαν ὑπηρετῶμεν ἐμπράκτως καί ἐκ βάθους καρδίας. ῎Αν ἡ εἰκών αὕτη, εἶναι αὐτός οὗτος ὁ Κύριος ἡμῶν ᾿Ιησούς Χριστός, τότε ὑπηρετῶμεν τόν συνάνθρωπον καί διασφαλίζωμεν (σώζωμεν) αὐτόν καί τά δικαιώματά του, πού εἶναι συγχρόνως καί δικαιώματα τοῦ Χριστοῦ, τοῦ Θεοῦ. ῎Αλλως, ὑπηρετῶμεν τήν κτίσιν, κτίσματα, ἰδέας μας περί ἀνθρώπου, εἴδωλα, καί τόν συγκεκριμένον ἄνθρωπον θέτωμεν εἰς τήν προκρουστείαν κλίνην τῶν ψευδοθεοτήτων τούτων, καί τόν ἀκρωτηριάζωμεν.

῞Οσοι πάλιν εἶναι πιστοί μονοθεΐας, ἀπορρίπτοντες τήν Τριαδικότητα τοῦ Θεοῦ, τήν ῾Αγίαν Τριάδα, συγχρόνως ἀπορρίπτουν καί τό δόγμα ὅτι ὁ Θεός ᾿Αγάπη ἐστί. ᾿Ακόμη καί ἄν δεχθοῦν ὅτι ὁ Θεός ἔχει ἀγάπη (ἁπλῶς), ἀντιλαμβάνονται τήν ἀγάπην ἐσφαλμένως, ὡς συναισθηματικήν κατάστασιν ἤ ὡς ἐξωτερικήν ἰδιότητα συμπεριφορᾶς τοῦ Θεοῦ. Διά τοῦτο, ὡς ἐκ τῆς μονοθεϊκῆς πίστεώς των αὐτῆς, ἀποδέχονται τήν ἐπί γῆς ἄνευ ἀληθοῦς ἀγάπης ἄσκησιν ἐξουσίας, δηλαδή τήν ἄσκησιν ἐξουσίας αὐθαιρέτως καί δυναστικῶς. Πρόκειται διά τούς μουσουλμάνους καί τούς ἰουδαίους, διά τούς ἀποδεχομένους τόν πάπαν ὡς ἀλάθητον “ρωμαιοκαθολικούς”, ἀλλά καί διά τούς μή ἔχοντας ἀληθῆ πνευματικήν ζωήν ὀρθοδόξους χριστιανούς. ῞Ολοι αὐτοί ὑποστηρίζουν τήν δημοκρατίαν κατ᾿ ἐπίφασιν, ὡς τρόπον διακυβερνήσεως, ὡς πολίτευμα τοῦ κράτους, ὄχι ὡς καθημερινόν φρόνημα ὅλων, ὄχι ὡς τρόπον κοινωνικῆς συμβιώσεως. Διά τοῦτο διαστέλλουν τό κράτος τό ὁποῖον θέλουν ἤ δέν θέλουν μέ δημοκρατικούς θεσμούς, ἀπό τήν κοινωνίαν καί τούς λεγομένους θεσμούς της (π.χ. γάμον). Δέν ἐννοοῦν τήν κοινωνίαν ὡς ὀντολογικήν βάσιν τοῦ κράτους καί τῆς δημοκρατίας, ἀλλά τήν ἐννοοῦν ὡς κάτι οὐσιωδῶς διάφορον ἀμφοτέρων τούτων, ὡς διακυβερνωμένην ἀπό τό κράτος καί ὡς ἔχουσαν ἰδίαν ὕπαρξιν ἔναντι τοῦ κράτους καί τῆς δημοκρατίας “του”. ᾿Αντιθέτως, οἱ ᾿Ορθόδοξοι χριστιανοί ἀντιλαμβανόμεθα τό κράτος ὡς ἐν τῷ χρόνῳ ἔκφρασιν τῆς κοινωνίας μας, ὡς πολιτικήν διάστασιν αὐτῆς ταύτης τῆς κοινωνικῆς ὑπάρξεώς μας. Μᾶς εἶναι ἀδιανόητον νά ἔχωμεν ἄλλην ἠθικήν πρός τό ἐξωτερικόν (π.χ. ἀποικιοκρατίαν, ἤ οἰκονομικήν ἐκμετάλλευσιν ἄλλων ἀνθρώπων, ἤ δουλείαν) καί ἄλλην εἰς τήν κοινωνίαν μας.

῾Η ἐπερχομένη παγκόσμιος βαρβαρότης, χαρακτήρισεν θρασύτατα ὡς δυσκολοκυβερνήτους τούς ᾿Ορθοδόξους ῞Ελληνας. Αἰῶνες μίσους κατά τοῦ προσώπου τοῦ Κυρίου ἡμῶν ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ, συναιροῦνται εἰς ἐντολήν ἐξαφανίσεως πάσης ᾿Ορθοδοξίας ἐπί τῆς γῆς, μαζί μέ τόν ῾Ελληνισμόν ὁ ὁποῖος διά τῆς ἑλληνικῆς γλώσσης καί τῆς καθόλου ἑλληνικῆς παιδείας, ἀληθῶς δώρων τοῦ Θεοῦ, ὑπεστήριξεν καί ὑποστηρίζει τήν δυνατότητα τοῦ ἀνθρώπου νά κατανοῇ  τάς ἐντολάς τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ.

Ναί, εἴμεθα δυσκολοκυβέρνητοι ὅταν θέλουν νά μᾶς κυβερνοῦν βάρβαροι, τείνωμεν νά ἐξεγειρώμεθα κατά τῶν ἀδικούντων, θέλωμε ὅμως τήν ἐλευθερίαν καί σεβόμεθα τήν ἐλευθερίαν τῶν ἄλλων, θέλωμεν δικαιοσύνην καί ἀγωνιζόμεθα διά τήν δικαιοσύνην, πολεμοῦμε δι᾿ αὐτά ἄν χρειασθῇ, ἀλλά, τό καί σπουδαιότερον: γινόμεθα ὑπήκοοι εἰς τάς ἐντολάς τοῦ Χριστοῦ ἀκόμη καί μέχρι θανάτου.

Μέ ἕνα λόγον, ὡς ὀρθόδοξοι χριστιανοί, δέν δεχόμεθα, ὅτι ἄλλο εἶναι ὁ Νόμος τοῦ Θεοῦ, καί ἄλλο ὁ Νόμος τῶν ἀνθρώπων. ᾿Αποδίδομεν εἰς τόν Καίσαρα μόνο ὅ,τι ὁ Θεός τοῦ ἐπιτρέπει νά ἀπαιτῇ ἀπό ἐμᾶς (“τά τοῦ Καίσαρος”). Τά ὑπόλοιπα, τά κρατοῦμε δι᾿ ἡμᾶς καί διά τόν ἄγιον Θεό μας, ὅσον καί ἄν αὐτό ἐνοχλῇ ὅσους ἐπιδιώκουν νά ἀσκοῦν ἀπόλυτον καί τυραννικήν ἐξουσίαν ἐπί τῶν ἄνθρώπων.

Μᾶς βλέπουν δέ διά δυσκολοκυβερνήτους, διότι ἐπιδιώκουν ἄνομον καί ἀντίθεον διακυβέρνησιν. Εἶναι ἴσως “ἔξυπνοι”, ἀλλά δέν ἀντιλαμβάνονται ὅτι ἡ προοπτική των εἶναι δαιμονική καί βραχυπρόθεσμος, ὅτι ἡ περί ἀνθρώπου, κοινωνίας καί δικαίου ἀντίληψίς των εἶναι καταδικασμένη νά λειτουργῇ μόνον μέ τήν ὠμήν βίαν, εἰς τήν ὁποίαν κυρίως ἐναποθέτουν τάς ὅποιας ἐλπίδας των διά τήν ἐπί γῆς εἰρήνην, πράγματι δέ ἐξουδένωσιν παντός ἀντιφρονοῦντος. Διά τοῦτο καί θά ἐγκαταλείψουν πλήρως τήν περί ἐλευθερίας ρητορείαν των, καθισταμένην ἤδη ὁλοέν περισσότερον κίβδηλον, εὐθύς ὡς δέν θά τήν χρειάζονται πλέον.

῎Ας ἐπαναλαμβάνωμεν καί ἡμεῖς, προσευχητικῶς καί ἐν ταπεινώσει, τό: “Στῶμεν καλῶς!”, καί ὁ Κύριος δέν θά μᾶς ἀφίσῃ ἄνευ παρηγορίας καί ἐνισχύσεως, οὕτως ὥστε θά φθάσωμεν νά εἴπωμεν καί ἡμεῖς εἰς τά ἰδικά μας βεβαίως καί κατά πολύ ταπεινώτερα τῶν τοῦ ᾿Αποστόλου Παύλου μέτρα, “τόν ἀγῶνα τόν καλόν ἠγώνισμαι…”.