᾿Απάντηση στό "῾Υπόμνημα Περί τῆς θείας Λατρείας"
(᾿Επισκόπου Σερβίων καί Κοζάνης Κυροῦ Διονυσίου)

Σεβασμιώτατε Μητροπολῖτα Καρπενησίου κ. Νικόλαε.

᾿Ασπάζομαι εὐσεβάστως τή δεξιά Σας

Σᾶς εὐχαριστῶ υἱκῶς γιατί μοῦ στείλατε τό "῾Υπόμνημα Περί τῆς θείας Λατρείας"  τοῦ ᾿Επισκόπου Σερβίων καί Κοζάνης Κυροῦ Διονυσίου μέ τήν παράκλησή Σας νά κάνω ἐλεύθερα κάποιο σχολιασμό.

Μολονότι αἰσθάνομαι, Σεβασμιώτατε, τόν ἑαυτό μου τελείως ἀνάξιο καί ἔσχατο τῶν αἰδεσιμολογιωτάτων πρεσβυτέρων τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος, ὅμως μέ τίς ἅγιες εὐχές Σας θά προσπαθήσω νά ἀνταποκριθῶ χωρίς φόβο καί πάθος, μετά αἰδοῦς καί εὐλαβείας ὅσης διαθέτω.

Τριάντα χρόνια κληρικός τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος καί ἄλλα τόσα πρίν ἀπό αὐτά, ποτέ δέ διανοήθηκα ὅτι ἡ ᾿Ορθόδοξη λατρεία μας ἐμπεριέχει ἔστω κάποια συμβατικότητα, ἡ ὁποία πρέπει νά θεραπευθεῖ. Οὔτε στά χρόνια αὐτά τῆς "ἀπείρῳ ἐλέει Θεοῦ" ἱερατικῆς διακονίας  μου μέσα  σέ μιά πολυάνθρωπη ἀστική ἐνορία, οὔτε μέσα στό χῶρο τῶν ἱεροσπουδαστῶν τῶν ἱερατικῶν σχολῶν διαπίστωσα ὅτι ἡ δομή τῆς Λατρείας μας, ἡ μορφή της ἤ τό περιεχόμενό της  δυσκολεύουν τούς ἀνθρώπους στήν ἐν Χριστῷ τελείωσή τους. Οὔτε ἐπίσης διατυπώθηκε ποτέ ἀπό τούς σοφούς κοσμικούς καθηγητές τῆς Φιλοσοφικῆς Σχολῆς τοῦ Πανεπιστημίου ᾿Αθηνῶν, κλασσικοῦ τμήματος, τῶν ὁποίων τίς φιλολογικές καί αἰσθητικές ἀναλύσεις τῶν ἀριστουργηματικῶν Λειτουργικῶν κειμένων σπούδασα, ὅτι χρειάζεται ἐκσυγχρονισμός τῆς δομῆς ἤ τῆς γλωσσικῆς μορφῆς ἤ τοῦ Θεολογικοϊδεολογικοῦ καί ἀνθρωπολογικοῦ περιεχομένου τῆς Λειτουργικῆς μας Παραδόσεως.

Δυστυχῶς μόνο ἀπό τήν ὀλιγαρχία τῶν κουλτουριάρηδων θεολόγων καί κληρικῶν ἀκοῦμε μονότονα τά περί ἐκσυγχρονισμοῦ τῆς Λατρείας μας κηρύγματά τους.

Ταπεινή μας ἄποψη εἶναι ὅτι δέ θά ἔπρεπε νά ἀνασύρεται ἀπό τά χρονο-ντούλαπα τοῦ 1985 τό ὑπόμνημα τοῦ μακαριστοῦ Μητροπολίτου Σερβίων καί Κοζάνης Κυροῦ Διονυσίου, τό ὁποῖο δέν προσθέτει  κάποια θετική πρόταση στά περί τῆς θείας Λατρείας, ἀλλά μόνο ἀρνητική κριτική περιλαμβάνει.

Σέ ὅλες τίς σελίδες τοῦ ῾Υπομνήματος φαίνεται ὁλοκάθαρα ἕνα παθογενές σύνδρομο. ῾Ο Σεβ. συγγραφέας δέν μπορεῖ νά ἐννοήσει ὅτι οἱ πιστοί μας, οἱ ῞Ελληνες ᾿Ορθόδοξοι χριστιανοί εἶναι ἐλεύθερες προσωπικότητες καί ἔχουν τό δικαίωμα νά παρακολουθοῦν ἤ ὁλόκληρη τή Λατρεία μας ἤ μέρη της. Ποτέ ἡ ᾿Ορθόδοξη ᾿Εκκλησία μας δέν αἰσθάνθηκε μειονεκτική, ἐπειδή τά παιδιά της δέν εἶναι πάντοτε καί ὁλοκληρωτικά μαζί της καί ποτέ δέ σκέφτηκε νά ἀλλάξει τή μορφή ἤ τό περιεχόμενο τῆς θείας Λατρείας μέ τή σκοπιμότητα τοῦ πλήθους. Οἱ ἑτερόδοξοι κυρίως διακατέχονται ἀπό τήν κοσμική ἀγωνία τῆς σωτηρίας τοῦ πλήθους, ἐπειδή στερεῖται ἡ Λατρεία τους τοῦ μυστικοῦ ῾Αγιοπνευματικοῦ βάθους, πού ἐμπνέει τόσο στό Λειτουργό ὅσο καί στό χριστεπώνυμο πλήρωμα μιά ζωντανή ὑπερχρονική καί ὑπερτοπική οἰκουμενικότητα.

Στόν πρόλογο, στήν πρώτη σελίδα μιλάει ὁ Σεβ. γιά ἕνα "πλησιασμό τῶν πιστῶν." Αὐτό τό πλησίασμα θά ἐπιτευχθεῖ μέ ἀλλαγή τῆς δομῆς τῆς Λατρείας μας ἤ ὅταν οἱ ποιμένες βρίσκονται πιό κοντά στό ποίμνιο; Πάντως ἐμεῖς οἱ ᾿Ορθόδοξοι κληρικοί ἔχουμε τό μεγάλο χάρισμα καί τή μεγίστη δυνατότητα κατανοήσεως, ἀλλά καί ἐπικοινωνίας μέ τούς πιστούς μας. ῾Η ῾Αγία ᾿Ορθοδοξία μας μέ τήν εὐλογία τοῦ Μυστηρίου τοῦ Γάμου μᾶς καθιστᾷ οἰκογενειάρχες καί ἔτσι μποροῦμε, ἐμεῖς οἱ ἱερεῖς, ἰσότιμα καί πραγματικά νά κατανοοῦμε τά μύρια προβλήματα τῶν κοσμικῶν οἰκογενειῶν καί μέσῳ τῆς ἐπικοινωνίας μέ τή δική μας οἰκογένεια πού λειτουργεῖ ὡς ἀρχέτυπο, ἀλλά καί μέσῳ τῆς Χαρισματικῆς μας ῾Ιερωσύνης, οἱ πιστοί μας οἰκοδομοῦνται καί ὠφελοῦνται.

Στή δεύτερη σελίδα, στίς δύο πρῶτες παραγράφους μιλάει θετικά γιά τή Λειτουργική μας Παράδοση. Ξαφνικά στήν τρίτη παράγραφο διαβάζουμε· "᾿Επάνω στή Λατρεία τῆς ᾿Εκκλησίας οἱ αἰῶνες κόλλησαν πολλή σκουριά...", "αὐτή ἡ παράδοση εἶναι μιά πολύ μεγάλη κακοτοπιά γιά τήν ᾿Εκκλησία...", "ὅχι ἁπλῶς γιά νά συγχρονισθῆ ἡ θεία λατρεία... ἀλλά γιά νά ξανάβρη τό ἀληθινό περιεχόμενό της καί τή σεμνή ἐκκλησιαστική της μορφή."  Δέ μᾶς διευκρινίζει ὅμως ὁ συγγραφέας ποιά εἶναι ἡ σκουριά;  ποιά ἡ  κακοτοπιά; Μέ τίς φράσεις "περιεχόμενο καί μορφή" ἀμφισβητεῖ ὁλόκληρη τή δομή τῆς Θείας Λατρείας μας. ῾Επομένως προτείνει ἀναδόμηση ὅπως καί οἱ σύγχρονοι "ἀνανεωτές"

Στήν τρίτη σελίδα φαίνεται σοκαρισμένος ὁ Σεβ.  ἀπό τόν ἀκτιβισμό (ὅπως ὑπονοεῖ) τῶν θρησκευτικῶν ὀργανώσεων. ῾Η ᾿Ορθόδοξη ᾿Εκκλησία μας ποτέ δέ φοβήθηκε τή δράση, οὔτε ποτέ τή δράση τήν ὀνόμασε αἵρεση. ῎Αν ζοῦσε σήμερα ὁ συγγραφέας Σεβ. θά διαπίστωνε γιά πολλοστή φορά τήν πνευματική δραστικότητα τῆς "ἄνευ σκουριᾶς" Θείας Λατρείας μας πού κατάφερε νά μεταβάλει τήν "αἵρεση τῆς δράσης" σέ φιλανθρωπική πρόνοια χωρίς ἐπιβαρύνσεις στήν ᾿Ορθόδοξη Πνευματικότητα.

Στήν ἴδια σελίδα γράφει "ἡ Θεία Λατρεία οὔτε μᾶς διδάσκει οὔτε μᾶς μυσταγωγεῖ"  Γιαυτό προτείνει ἀόριστα βέβαια μεταρρυθμίσεις, ὄχι γιά νά τήν "καταστρέψουμε ἀλλά γιά νά τήν ἀνακαινίσουμε". Ποιός ἀπό τούς ἁγίους τῆς ᾿Εκκλησίας μας  εἶχε αὐτό  τό φρόνημα; Τόλμησε ὁ ῞Αγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, ὁ τόσο ἁπλός καί λαϊκός ἱεροκήρυκας καί ᾿Εθναπόστολος νά ζητήσει ὑπεροπτικά μεταρρυθμίσεις γιά ἁπλούστευση τῆς Λατρείας μας, ὥστε νά τήν καταλαβαίνουν οἱ ἁπλοϊκοί; ῞Ολοι οἱ ῞Αγιοί μας ἦταν διδακτικοί ἀλλά ὄχι μεταρ-ρυθμιστές. Παιδαγωγοί ἀλλά ὄχι ἀνακαινιστές τῆς Λατρείας. Διέθεταν λίγη ἔστω αἰδώ καί εὐλάβεια, γιαυτό καί διεποίμαιναν χριστοποιητικά τό ὀρθόδοξο ποίμνιό τους ἑλκύοντάς το στόν τέλειο Λειτουργικό χῶρο καί χρόνο τῆς ῾Αγίας ᾿Εκκλησίας μας.

Στήν ἴδια ἐπίσης σελίδα καί στήν πρώτη παράγραφο δείχνει ὅτι φοβᾶται τήν πρόκληση καί δέν ἀντέχει στήν κατηγορία "ὅτι εἴμαστε πολύ καλογερικοί καί μουχλιασμένοι." ᾿Επειδή κάποιοι μποροῦν νά λένε ὅτι εἴμαστε καλογερικοί καί μουχλιασμένοι, πρέπει ἐμεῖς νά τό πιστέψουμε γιά τούς ἑαυτούς μας;  Πῶς ἐξισώνει ὁ Σεβασμιώτατος τό καλογερικοί μέ τό μουχλιασμένοι; Τέτοια ἐκτίμηση ἔχει γιά τόν ᾿Ορθόδοξο μοναχισμό, ὥστε νά βγαίνει ἀπό τά χείλη του αὐτή ἡ ἐξίσωση· καλογερικοί=μουχλιασμένοι (ὅπως εἶπε κάποιος!)

Στό τέλος τῆς τρίτης σελίδας γράφει κάτι γριφῶδες· "τό ἐνδιαφέρον μας αὐτό δέν εἶναι λειτουργικό καί θεολογικό, ἀλλά πρακτικό καί ποιμαντικό." ᾿Αμέσως μετέπειτα μιλάει γιά ἀνακαινισμό τῆς Θείας Λατρείας, ἐπειδή "εἴμαστε ξένοι (σελίδα 4) στόν ἀγώνα καί στίς ἀγωνίες τῶν ἀνθρώπων."

Μπερδεύει ὁ συγγραφέας τίς ἔννοιες· λειτουργικό, Θεολογικό, ποιμαντικό, πρακτικό, ἀγώνας, ἀγωνίες. Γιά τίς ἀγωνίες τῶν ἀνθρώπων φταίει ἡ λατρεία μας μέ τίς "μακρές καί μοναστηριακές" ᾿Ακολουθίες;

Στή σελίδα 4 μιλάει πολύ ὑποτιμητικά γιά τίς ἱερές ἀκολουθίες τῆς Μ. Τεσσαρακοστῆς· "ἀτέλειωτες, ἐξαντλητικές, μαζεμένες ἡ μία ἐπάνω στήν ἄλλη, μετατοπισμένες ἀφύσικα καί παράλογα." Συμπληρώνει τήν ἀπαρέσκειά του κατά τῆς Θείας Λατρείας λέγοντας ὅτι "δέν εἶναι πιά προσευχή αὐτό πού γίνεται" καί ὅτι αὐτό πού γίνεται εἶναι βαρειά ἀγγαρεία γιά τούς ἱερεῖς, πού πολύ λίγοι μποροῦν νά ἐκτελέσουν ἀγόγγυστα καί ἄπταιστα. ῎Αν ὁ Σεβασμιώτατος εἶχε ὑπηρετήσει ὡς ἐφημέριος σέ μιά ἁγία ἐνορία τῆς ᾿Εκκλησίας μας φυσικά καί δέ θά τά θεωροῦσε ὅλα αὐτά ἀφύσικα καί παράλογα, γιατί ἐν τῇ ἐκτελέσει τοῦ ἱεροῦ καθήκοντος θά τόν εἶχε φωτίσει ὁ Θεός νά μή λέγει αὐτά τά βλάσφημα κατά τῆς θείας λατρείας καί τοῦ ἱεροῦ κλήρου, ἀλλά θά τά ἔβλεπε ὅλα, τά πάντα καλά λίαν, μέσα στήν ῾Αγία Λατρεία μας, θά τόν καταξίωνε ὁ Χριστός νά δεῖ τή Θεία Λατρεία μας ἀρχετυπικά.

῾Η Θεία Λατρεία μας ἀνοίγει ἀρχοντικά τή χαρισματική ἀγκαλιά της κατά τίς ἅγιες αὐτές ἡμέρες τῆς Μ. Τεσσαρακοστῆς προσπαθώντας νά μᾶς μεταγγίσει τήν ἀδιάλειπτη προσευχή, τό φρόνημα τῆς μετανοίας, τήν ἐπίγνωση ὅτι εἴμαστε εἰκόνες δικές Του, δημιουργημένες ἀπό τήν προσωπική δημιουργική βουλή Του καί ὅτι πρέπει νά ἀγωνισθοῦμε γιά τό "καθ᾿ ὁμοίωσίν" Του. ῞Ολα τά παραπάνω σφυρηλατοῦνται χαρισματικά μέσῳ τῶν ἀπανωτῶν ἱερῶν ἀκολουθιῶν, τίς ὁποῖες βλέπει μέ περιφρονητικό μάτι ὁ Σεβασμιώτατος.

Στήν πέμπτη  καί ἕκτη σελίδες ὁ Σεβ. κάνει εὔστοχες παρατηρήσεις γιά τήν τέλεση τῆς Θείας Λειτουργίας πού εἶναι ὅμως  συντονισμένες πάνω στό γνωστό τυπικό τῆς Θείας Λειτουργίας καί ὄχι κάτι ἐκτός αὐτοῦ.

῞Οσον ἀφορᾷ στή γλώσσα τῆς λατρείας μας φαίνεται καθαρά ἡ γλωσσική παιδεία τοῦ Σεβ., διότι ὑποστηρίζει ὅτι δέν εἶναι δυνατόν νά μεταφρασθοῦν χωρίς νά καταστραφοῦν. Ταπεινῶς φρονοῦμε ὅμως ὅτι ἀδικεῖ τό λαό μας ὅταν τόν χαρακτηρίζει "ὀκνηρό καί ἀφιλότιμο". Αὐτοί πού φωνάζουν ὅτι δέν καταλαβαίνουν τά λειτουργικά κείμενα εἶναι ἤ ἐντελῶς ἄσχετοι μέ τό λειτουργικό χῶρο ἤ οἱ βαλτοί κουλτουριάρηδες θεολόγοι πού ἄγονται καί φέρονται ἀπό τό νεοεποχίτικο παγκοσμιοποιητικό θρησκευτικό συγκρητισμό. Οἱ σελίδες 8 καί 9 ἀποτελοῦν τό πιό σταθερό ἔδαφος πάνω στό ὁποῖο θά μποροῦσαν νά δώσουν βάση οἱ σύγχρονοι "ἀνανεωτές" τῆς λατρείας.

᾿Αξιοπρόσεκτα εἶναι ὅσα περί θ. κηρύγματος ἀναφέρονται στίς σελίδες 9,10,11. Κάθε ἱεροκήρυκας ὠφελεῖται ἀπό τις πεπειραμένες παρατηρήσεις τοῦ Σεβ. ῞Ομως δέν εἶναι ἐφικτό ἀλλά οὔτε καί νοητό ἀπό τούς ἐνορῖτες μας ὁ ἐφημέριος ἱεροκήρυκας νά ἔχει γραπτό κήρυγμα καί νά μή μιλάει στά πνευματικά του παιδιά φυσικά καί ζωντανά. ῾Ο Λόγος τοῦ Θεοῦ οὐ δέδεται. Δέν μπορῶ νά φαντασθῶ τούς πνευματοφόρους ἁγίους ᾿Αποστόλους νά κρατοῦν γραπτό κείμενο-κήρυγμα καί μέ αὐτό νά παρακινοῦν τούς ἐθνικούς σέ μετάνοια καί σέ ἐπιστροφή πρός τό Σωτήρα Χριστό.

᾿Επαναστατεῖ καί πάλι, Σεβασμιώτατε, ἡ ἱερατική μου συνείδηση - ὅση βέβαια διαθέτω - ὅταν διαβάζω στή σελίδα 11 ὅτι βασίζεται ὁ Σεβ. στόν αἱρετικό ᾿Απόστολο Μακράκη γιά νά κατηγορήσει καί πάλι τον ᾿Ορθόδοξα βαπτισμένο καί μυρωμένο ῾Ελληνικό λαό μας ὡς τόν "πιό ἀδίδακτο καί ἀκατήχητο λαό". ῾Η σημερινή πραγματικότητα πάντως μέ τούς γεμάτους ἱερούς ναούς, μέ τό ζωηρό ἐνδιαφέρον γιά τά μοναστήρια μας, μέ τίς λαοσυνάξεις καί τό ὑψηλό χριστιανικό ἦθος τους δηλώνουν τά ἐντελῶς ἀντίθετα.

᾿Από τή σελίδα 12 μέχρι τήν 20ή περίπου σελίδα διαφωνοῦμε ριζικότατα μέ τό Σεβασμιώτατο. Δυστυχῶς ἐνῶ, ὅπως διαδίδεται, ἦταν μουσικός ἐγκρατέστατος, ὅσα γράφει γιά τήν ἐκκλησιαστική μας μουσική, γιά τούς ἱεροψάλτες  καί γιά  τούς  ἱερεῖς  μας εἶναι ὑποτιμητικά καί ἄσχετα μέ τή μακρά μουσική μας Παράδοση. Ζητήσαμε καί τήν ἄποψη πεπειραμένων και μαχίμων ἱεροψαλτῶν καί καταλήξαμε στίς παρακάτω θέσεις·

Εἶναι τῆς μόδας στίς μέρες μας νά ξεχωρίζουν ἀπό τό Σῶμα τῆς Λατρείας μας τίς μελωδίες ἀπό τά δόγματα τῆς πίστεως κάποιοι πού ἀσχολοῦνται μέ τά θέματα τῆς θείας Λατρείας. Μέ αὐτούς συντάσσεται καί ὁ Σεβασμιώτατος προτείνοντας μιά "σύγχρονη μουσική ἀντίληψη... σέ μιά μορφή πού ἀπαιτεῖ τό μουσικό αἴσθημα τοῦ καιροῦ μας", χωρίς βέβαια νά παρουσιάζει κάποιο συγκεκριμένο καί ὑπεύθυνο μουσικό ἄκουσμα. Ξεχνάει ὅμως ὁ συγγραφέας ὅτι τά πάντα μέσα στήν ἐκκλησία μας, πού διακρίνεται γιά τό συνοδικό της καί δημοκρατικό της πολίτευμα, λειτουργοῦν συνολικά. ῾Η Βυζαντινή, ἡ ἐκκλησιαστική μας Μουσική εἶναι ἐκλεκτό προϊόν τῆς ἐπίνοιας τοῦ ῾Αγίου Πνεύ-ματος καί τῆς συνολικῆς λαϊκῆς χριστοδημιουργίας. Προσπαθεῖ νά τεκμηριώσει τήν παραπάνω ἄποψή του μέ προτεστανικοῦ εἴδους ἐπιχειρήματα σάν τό· "Θά εἴμαστε πολύ ἀφελεῖς νά ποῦμε ὅτι οἱ ῞Αγιοι ᾿Απόστολοι ἔψαλλαν στήν ᾿Εκκλησία ὅσα ἐμεῖς ψάλλομε καί ὅπως τά ψάλλομε σήμερα". Μά, οἱ ῞Αγιοι ᾿Απόστολοι οὔτε κἄν ἱερούς Ναούς εἶχαν! Εἶναι λογική αὐτή; Καί εἶναι ἐπίσης λογική σπουδασμένου μουσικολόγου νά μειώνει τήν ἀξία "τῶν ἀναριθμήτων Χερουβικῶν καί Κοινωνικῶν καί ῎Αξιον ἐστίν" πού ἐκφράζουν τίς πλούσιες ἀπό τήν χάρη τοῦ ῾Αγίου Πνεύματος ψυχές τῶν ᾿Ορθοδόξων καί πού ἀκόμη περισσότερο τίς χριστοπαιδαγωγοῦν; Ποιές εἶναι ἐκεῖνες οἱ "ἀνακαινισμένες παραδοσιακές βάσεις πού θά ἀνακαινίσουν τή Θεία Λατρεία" κατά τήν ἀόριστη γνώμη τοῦ Σεβ. πού ἀκόμη κανείς δέν τίς ἔχει βρεῖ; Πῶς ἐξηγεῖται ἕνας μουσικολόγος τῆς περιωπῆς τοῦ Σεβ. νά παρομοιάζει τό "Ἅγιος ὁ Θεός" τοῦ "Δύναμις" "ὡς τούρκικο ἀμανέ;" Πῶς ἐπίσης ἐξηγεῖται τό ὅτι προτείνει τή μεταγραφή τῆς Βυζαντινῆς ἤ ἀγκιστροειδοῦς μουσικῆς γραφῆς στό πεντάγραμμο; Δέν ξέρει ὅτι αὐτό εἶναι ἀδύνατο, παρά μόνο ἄν ἀκρωτηριασθεῖ ἡ βυζατινή μουσική;

Γιατί πάλι τά βάζει μέ τούς ψάλτες καί τούς κατηγορεῖ "ὅτι ἔκαναν πολλή ζημιά στήν ᾿Εκκλησία;  "Πῶς καταφέρνει νά μπερδεύει τό ἦθος μέ τό θεσμό; Μήπως (ἄλλωστε) ἔχει μιά ἀριστοκρατική ἀντίληψη γιά τούς ψάλτες (ὅπως φυσικά και γιά τούς ἱερεῖς καί γιά τό λαό μας) καί ὡς τελειομανής ἐπιδιώκει ἄμεσα μιά ἰδανική ἐκκλησιαστική κοινωνία; Οἱ ἱερεῖς καί οἱ ψάλτες προέρχονται ἀπό τόν ἴδιο λαό πρός τόν ὁποῖο ἀπευθύνονται καί τόν ὁποῖο διακονοῦν. Τούς ἱερεῖς πάντως καί τούς ἱεροψάλτες οἱ ᾿Επίσκοποι διορίζουν. ῾Επομένως αὐτοί ἔχουν τήν εὐθύνη τῶν καλῶν ἤ καλλιφώνων ἤ μή ἱερέων καί ψαλτῶν.

᾿Αναφέρει ὁ Σεβ. συχνά ὅτι τό "ὑγιές σύγχρονο κοινωνικό πνεῦμα"  μᾶς ἀναγκάζει νά ἐκσυγχρονισθοῦμε καί μεῖς γιά νά μή ξεχνᾶμε καί νά μήν ἀγνοοῦμε τήν ἐποχή πού ζοῦμε. Κόμπλεξ ἐκσυγχρονισμοῦ διακατέχει ὅλους τούς "ἀνανεωτές" χωρίς ὅμως "σύγχρονες" ἐκκλησιολογικές προτάσεις γιά τή θεία Λατρεία

Πολλά ὑποτιμητικά στή συνέχεια διατυπώνει  γιά  τή  βυζαντινή  μουσική  μας  γενικά, γιά τούς ἱεροψάλτες, γιά τούς ἱερεῖς ὡς ψάλτες, γιά τό λαό μας ὡς μέλη τοῦ λειτουργικοῦ σώματος, γιά τίς Συνοδικές ᾿Επιτροπές ᾿Εκκλησιαστικῆς Τέχνης καί Μουσικῆς. ῞Ολα τοῦ φταῖνε. Γιατί ἄραγε δέν μπορεῖ νά δεῖ ὁ Σεβ. καί τήν καλή πλευρά ὅλων αὐτῶν, ἀλλά ὅλα τοῦ φαίνονται στραβά καί ἀνάποδα;

Βέβαια ὑπάρχουν καί σοβαρές ὑποδείξεις κυρίως σέ θέματα ἤθους, ὅμως σέ θεσμικά θέματα τῆς Λατρείας μας ὑπάρχει συνεχής διγλωσσία μέ ἔκδηλη μειονεξία γιατί ἀκόμα δέν ἔχουμε ἐκσυγχρονισθεῖ Λειτουργικά.

Στίς σελίδες 21, 22 καί 23 γίνεται λόγος γιά τά ἱερατικά ἄμφια. Θά ἔπρεπε νά εἶναι πιό ἀκριβής ὁ ὅρος. Θά ἔπρεπε ὁ Σεβ. νά γράψει "ἀρχιερατικά ἄμφια". Αὐτά εἶναι πανάκριβα καί ὄχι τά ἱερατικά. Οἱ ἔγγαμοι ἱερεῖς οἰκογενειάρχες ἀντιμετωπίζουμε τόσες καί τόσες οἰκονομικές ὑποχρεώσεις γιά τήν οἰκογένεια πού μᾶς ἐμπιστεύθηκε ὁ Χριστός, ὥστε ἐκ τῶν πραγμάτων, καί νά θέλουμε, δέν μποροῦμε νά ἀγοράσουμε ἀκριβά ἄμφια. Τό θέμα εἶναι πολύ ἁπλό· Οἱ ἑβδο-μήντα ἀρχιερεῖς τῆς πατρίδος μας σέ μιά συνεδρία τῆς Σεπτῆς ῾Ιεραρχίας μποροῦν νά συζητήσουν τό θέμα τῶν ἀμφίων τους καί ἄν θεωροῦν σκανδαλισμό τῶν πιστῶν τά πανάκριβα ἄμφιά τους, μποροῦν νά τά ἁπλοποιήσουν πρός ἀποφυγή τοῦ σκανδαλισμοῦ τῶν πιστῶν. ῞Ομως δέ νομίζω ὅτι ὁ λαός μας ἔχει τέτοιες ἔγνοιες, τή στιγμή κατά τήν ὁποία πολύ πιό φοβερά διαπλεκόμενα κομματικά σκάνδαλα καταταλαιπωροῦν τή δημόσια ζωή τοῦ τόπου μας και ὄχι τά ἀρχιερατικά ἄμφια. Οἱ ἄκρως ταπεινοί καί ἀσκητικοί οἰκουμενικοί διδάσκαλοι καί ῾Αγιώτατοι Πατέρες μας ἀνενδοίαστα και χωρίς ἀναστολές φόρεσαν τά πολυτελῆ ἄμφια καί λειτουργοῦσαν μέ αὐτά.

Πουθενά ὅμως ὁ Σεβ. δέ βλέπει οὔτε ἕνα ἁπλό καί ταπεινό ῾Ιερομόναχο ἤ ἕνα ἁπλό καί ταπεινό οἰκογενειάρχη πρεσβύτερο νά ἐπιτελοῦν μέ ἐπιμέλεια τά ἱερατικά τους καθήκοντα. Δόξα τῷ ἐν Τριάδι Θεῷ, γιατί στήν ᾿Ορθόδοξη πατρίδα μας ὑπάρχουν μέχρι σήμερα ταπεινοί ἱερομόναχοι, οἱ ὁποῖοι λάμπουν ὄχι μέ τίς ἀκριβές στολές τους ἀλλά μέ τό εὐῶδες παρθενικό χάρισμά τους, μέ τήν πτωχεία τους καί μέ τήν ὁμολογιακή ὑπακοή τους. Σ᾿ αὐτούς τρέχει ὁ λαός μας καί ξεδιψᾶ. ᾿Αντίστοιχοι ἔντιμοι ἔγγαμοι πρεσβύτεροι διακονοῦν ταπεινά χωρίς ἀκριβές στολές, ἀλλά μέ τά μικρά χαρισματάκια τῆς φιλοθεΐας καί τῆς φιλανθρωπίας πού ἐκδηλώνονται καί ἁπλώνονται σ᾿ ὅλες τίς ἐγκόσμιες κοινω-νικές δομές.

Πενήντα χρόνια κληρικός (τά τριάντα  πέντε ἐπίσκοπος) μόνο τά στραβά καί τά ἀνάποδα τῶν συναδέλφων του κληρικῶν ἔβλεπε; Δέν κατάφερε μέ τήν ἄκτιστη μεθεκτή Χάρη τῶν ἀχράντων καί  Ζωοποιῶν φρικτῶν Μυστηρίων νά ὑποψιασθεῖ καί τήν ἄλλη ὄψη τῆς ᾿Εκκλησίας μας καί τῶν ἀγωνιζομένων σκληρά κληρικῶν της; Ποῦ εἶσαι ῞Αγιε τῆς Λογοτεχνίας μας, κοσμοκαλόγερε Κυρ ᾿Αλέξανδρε Παπαδιαμάντη; Πόση ἀγάπη καί πόση κατανόηση διέθετες γιά τούς ἀγράμματους, ἀλλά καλοκάγαθους κληρικούς καί λαϊκούς τῆς Πατρίδος μας! Πῶς κατάφερες νά διεισδύεις στήν ψυχολογία τῶν ἀγωνιστῶν κληρικῶν καί τῶν φτωχῶν λαϊκῶν καί νά μήν παρασύρεσαι ἀπό τά κοσμικά ἤ πειρασμικά συμβεβηκότα! Πῶς ἀνακάλυπτες τά μαργαριτάρια τῆς ἀφομοι-ωμένης Χάριτος καί τά ἔφερνες στό φῶς τῶν τόσο χαριτωμένων μυθιστορη-μάτων σου ἀπό τά μυστικά βάθη τῶν ἀνθρωπίνων ψυχῶν;

῞Οσα γράφονται στή σελίδα 24 εἶναι πιά τελείως ξεπερασμένα. ῎Αν ζοῦσε κοντά μας ὁ Σεβ. καί ἔβλεπε τό γενικό ξεπούλημα τῆς φιλτάτης πατρίδος μας, φυσικά καί δέ θά θεωροῦσε κακή κληρονομιά τό σφιχτό δέσιμο ἔθνους καί ᾿Εκκλησίας. Σήμερα ὅλα τά μεγάλα ἀλλά καί τά μικρά εὐρωπαϊκά κράτη μπροστά στόν ἐπικείμενο ὑπαρκτό παγκοσμιοποιητικό κίνδυνο τοῦ ἐθνικοῦ ἀποχρωματισμοῦ τους ἀναπτύσσουν πρωτοφανεῖς σοβινιστικούς ἀμυντικούς μηχανισμούς, τούς ὁποίους ἐμεῖς ὡς ἔθνος ἀρνούμαστε ἀκόμα καί νά κατονομάσουμε. Εἶναι τοῖς πᾶσι γνωστό ὅτι μόνο ἡ ῾Ελληνική καί ᾿Ορθόδοξη Χριστιανική πατρίδα μας φιλοξενεῖ πάνω ἀπό τά δύο ἑκατομύρια ξένους, ἐνῷ οἱ γείτο-νες Εὐρωπαῖοι τούς πέταξαν στή θάλασσα.

῞Οσα γράφονται στή σελίδα 25 τοῦ ὑπομνήματος περί βιβλίου τοῦ Σεβασμιωτάτου 450 σελίδων εἶναι πράγματι ἀξιοθαύμαστα καί δηλώνουν τή συγγραφική φιλοπονία του τήν ὁποία μακάρι νά μιμοῦνται εἰ δυνατόν ὅλοι οἱ σεπτοί ῾Ιεράρχες μας.

 

Συμπεράσματα

᾿Επειδή τό ῾Υπόμνημα περί θείας Λατρείας τοῦ Μητροπολίτου Σερβίων καί Κοζάνης Διονυσίου Ψαριανοῦ χρησιμοποιεῖται ὡς λόγιο ἄλλοθι ἀπό τούς "ἀνανεωτές τῆς Θείας Λατρείας"  ἐπιτρέψατέ μας μέ τόν υἱϊκό σεβασμό πού τρέφουμε πρός τή Σεβασμιότητά Σας νά διατυπώσουμε τά παρακάτω συμπεράσματα·

῾Ο ὅρος "Λειτουργική ἀνανέωση" εἶναι ἀτυχής καί ὀξύμωρος. Γιατί δέν εἶναι δυνατό νά πιστεύουμε, ὅπως πιστεύουμε ἐμεῖς οἱ ᾿Ορθόδοξοι, στή Θεο-πνευστία καί χριστοχαρισματικότητα τῆς Λατρείας μας καί ἀπό τήν ἄλλη νά συζητᾶμε γιά ἀνανέωση. ᾿Ανανέωση χρειάζονται τά πεπαλαιωμένα, τά μπαγιάτικα, ὅλα τά μεταπτωτικά.

Εἶναι προφανέστατο τό ἀνθρωπάρεσκο σύνδρομο τῶν ἀνανεωτῶν. Κενοδοξία ὑπερμεγέθης παρακινεῖ τούς ἀνανεωτές νά μεταβάλουν τήν ἁπλῆ, ταπεινή καί πνευματική Λατρεία μας σέ κοσμικό σόου μέ τή δύναμη τῶν μεγαφώνων τῶν δυνατῶν τηλεοπτικῶν προβολέων καί μέ αὐθαίρετες λειτουργικές μεταρρυθμίσεις.

῎Ανετα καλύπτεται ἡ ἀμάθεια ἤ ἡμιμάθεια τῶν ἀνανεωτῶν κάτω ἀπό τά ἀνανεωτικά πυροτεχνήματά τους. ᾿Αμάθεια τῆς ῾Ελληνικῆς γλώσσης μας καί τοῦ (μή παγανιστικοῦ) πολιτισμοῦ μας, ἀμάθεια τοῦ θεολογικότατου Τυπικοῦ μας, πού ἀλληλοπεριχωρεῖται μέ ἀπίστευτη καί διακριτικότατη φιλανθρωπία.

Εἰδικά αὐτήν τή χρονική περίοδο, δέ θά ἔπρεπε νά τίθεται πρός συζήτηση ἕνα τέτοιο θέμα τό ὁποῖο συνταυτίζεται μέ τά κυβερνητικά ἐκσυγχρονιστικά μηνύματα. ᾿Ακόμα καί οἱ καλοπροαίρετοι ἄνθρωποι ἀρχίζουν νά ὑποψιάζονται ὅτι ὑπάρχει ἄτυπη, ὅμως ὑπαρκτή, συνεργασία γιά γενικό ἐκσυγχρονισμό ἤ ἀνανεωτισμό, τόν ὁποῖο ἐπιβάλλουν οἱ Παγκοσμιοποιητικοί μηχανισμοί τῆς Νέας ᾿Εποχῆς.

῎Αν χρησιμοποιήσουμε συμβατικά τόν ὅρο "Λειτουργική ἀνανέωση", αὐτός ὁ ὅρος πρέπει ἰδιαιτέρως νά προσεχθεῖ ἀπό τούς Σεβασμιωτάτους ῾Ιεράρχες μας. ῞Οταν λειτουργοῦν ᾿Αρχιερεῖς σέ ἐνοριακούς ἱερούς Ναούς, πάντοτε ὁ χρόνος τῆς Θείας Λατρείας κατά πολύ ἐπιμηκύνεται, ἐνῶ ὅταν λειτουργοῦμε οἱ ἐφημέριοι στίς ἐνορίες μας φροντίζουμε νά οἰκονομοῦμε τό χρόνο τῆς θ. Λειτουργίας ἔτσι ὥστε οἱ πιστοί μας νά μή κατακουράζονται. Διοργανώνουμε καί ἄλλες εὐκαιρίες π.χ. ἱερές ᾿Αγρυπνίες, κατά τίς ὁποῖες ἡ ἄνεση τοῦ χρόνου καί ἡ ἡσυχία τῆς νύκτας βοηθοῦν ὅλους σέ κατανυκτικότερη συμμετοχή στή θεία Λατρεία μας.

῎Εχουμε παρατηρήσει ὅτι οἱ "ἀνανεωτές" δέ διακρίνονται γιά τό σεβασμό τους στούς ἀδελφούς συλλειτουργούς τους, τούς ὁποίους κατηγοροῦν ὡς ἀπαίδευτους, ἀναχρονιστές ἤ ἀδιάφορους γιά τό ποιμαντικό ἔργο. ᾿Επίσης δριμύτατα κατηγοροῦν τό λαό μας ὡς προελέχθη. Τά δύο παραπάνω γνωρίσματα φανερώνουν τήν ἔλλειψη ᾿Ορθοδόξου ἐκκλησιαστικοῦ φρονήματος. ᾿Εκκλησιαστικό φρόνημα διαθέτουν οἱ ταπεινοί ἄνθρωποι μαζί μέ φιλοθεΐα καί ἀρχοντική φιλανθρωπία.

Τελειώνοντας  αὐτόν τό σχολιασμό ἐπιθυμῶ νά καταστήσω σαφές ὅτι ἡ κριτική πού προηγήθηκε ἔχει καθαρά θεσμικό χαρακτήρα. Τό πρόσωπο τοῦ μακαριστοῦ ῾Ιεράρχου δέν τό γνωρίζαμε ἄμεσα, ἀπό κοντά. ῎Αν βρισκόταν κοντά μας, καί πάλι μέ τόν προσήκοντα σεβασμό θά διατυπώναμε τίς ἀπόψεις μας, ὅπως τίς ἐκθέσαμε στό συνέδριο τοῦ Βόλου πού ἀσχολήθηκε μέ τήν ὀνομαζόμενη Λειτουργική ἀνανέωση.

 

῾Ο ὡς ἄνω σχολιασμός ἀποτελεῖ μικρό φόρο τιμῆς στούς ἀμύθητους θησαυρούς τῆς Λειτουργικῆς μας παραδόσεως, τούς ὁποίους δέν ἐτόλμησαν νά θίξουν χιλιάδες καί χιλιάδες ταπεινῶν ἀλλά χριστομορφωμένων κληρικῶν, οἱ ὁποῖοι ἁγιάστηκαν βαπτισμένοι μέσα σ᾿ αὐτήν τή Λειτουργική Παράδοση ἀλλά καί διεποίμαναν τά ἐν Χριστῷ ποίμνιά τους βαπτίζοντάς τα μέσα σ᾿ αὐτήν τή θεανθρώπινη μοναδική πολιτιστική μας κληρονομιά.

 

῾Η χαρακτηριστική διγλωσσία τοῦ Σεβασμιωτάτου καί ἡ ἄκαιρη χρήση της ἀπό τούς δίγλωσσους "ἀνανεωτές" μᾶς ἐξανάγκασαν νά προβοῦμε σ᾿ αὐτόν τόν σχολιασμό ἐλπίζοντας,  ὅτι ἡ ἀμφισβήτηση τοῦ κύρους τῆς θείας Λατρείας μας θά εἶναι παροδική καί "τάχιον παρελεύσεται" μέ τίς πολλές πρεσβεῖες τῆς Κυρίας Θεοτόκου, πάντων τῶν ῾Αγίων μας καί τίς δικές Σας  Σεπτές εὐχές, Σεβασμιώτατε, καί τίς εὐχές τῆς συντριπτικῆς πλειοψηφίας τῶν αἰδεσιμολο-γιωτάτων ἐφημερίων τῆς φιλτάτης πατρίδος μας, οἱ ὁποῖοι ἴσως ὄχι "ἄπταιστα" ὅμως, σᾶς διαβεβαιῶ, "ἀγόγγυστα" τελοῦν τίς ἱερές ᾿Ακολουθίες. ῎Εστω καί ὡς "βαρειά καθημερινή ἀγγαρεία" ἀναμεμειγμένη μέ τόν κόπο μας καί τήν ἁμαρτωλότητά μας, προσφέρουμε τή Λατρεία μας στόν ἐν Τριάδι Θεῷ ἐλπίζοντας στό ἄπειρο ἔλεος Του καί στήν ἀπορρέουσα ἀπό τή θυσιαστική προσφορά Του πρός τήν ἐλαχιστότητά μας Θεία ᾿Αγάπη Του.