Νικόλαος Γαζῆς, ἕνας ἀσυμβίβαστος διπλωμάτης, ἀληθινός δημοκράτης καί πατριώτης.

Ὅσα ἀκολουθοῦν ἀφοροῦν ἕνα τίμιον Ἕλληνα πού μπροστά στήν ἀγάπη πρός τήν πατρίδα καί τά συμφέροντά της, μπροστά στό δημοκρατικό αἴσθημα καί τό σεβασμό πρός κάθε ἄνθρωπο ὑπέτασσε κάθε σκέψη καί ἐνέργειά του. Ποῦ βρίσκονται σήμερα τέτοιοι ἄνθρωποι;

Αγαπητέ πατέρα ...,

Επιτρέψτε μου να σας πω δυο λόγια, πολύ επίκαιρα σήμερα, για τον αείμνηστο Νικόλαο Γαζή. Τούτο, όχι μόνο για να τα χρησιμοποιήσετε σε ομιλίες σας ή σε κάποια ιστοσελίδα, αλλά και για να τον μνημονεύετε στις προσευχές σας, αυτόν και την σύζυγό του Μαρία, καθώς και την μητέρα του και τον αδελφό του.

Τον Νικόλαο Γαζή τον εγνώρισα κατά την βραχεία περίοδο που ήμουν βοηθός του στην Ευρωβουλή, τέλος 1984 - αρχές 1985, και με τίμησε, μπορώ να πω, εμένα που ήμουν τότε απλώς και μόνο ένας νέος δικηγόρος που έκανε μεταπτυχιακές σπουδές, με την φιλία του. Είχα την φώτιση Θεού να εκτιμώ από νέος, πάρα πολύ, τους έχοντας πλούσια εμπειρία ζωής ανθρώπους, κρίνοντας την σπουδαιότητά τους από την κλασσική παιδεία τους αλλά και από το ανιδιοτελές και ειλικρινές της προσωπικότητάς τους - και όχι από τα τυχόν αξιώματα και τις τιμές του κόσμου.

Έτσι, συγκράτησα στην μνήμη μου ως εις κινηματογραφική ταινία όσα μου έλεγε, τα οποία ρουφούσα. Επρόκειτο μεν για κοσμική παιδεία αλλά με τί πλούσιο ορθόδοξο χριστιανικό και πατριωτικό υπόβαθρο! Ο Νικόλαος Γαζής έζησε σχεδόν καθ' όλον τον εικοστόν αιώνα, τον εγνώρισα δε υπερογδοηκοντούτη. Από όσα μου είπε διά ζώσης, σταχυολογώ ορισμένα αξιόλογα και επίκαιρα και σας τα παραθέτω κατωτέρω. Αλλά κρίνω σκόπιμο για την πληρότητα του λόγου, πρώτα να αναφερθώ, έστω δι' ολίγων, στην πολύ αξιόλογη προσωπικότητά του.

Ο Νικόλαος Γαζής είχε μία σπάνια προσωπικότητα ταπείνωσης και αγωνιστικότητας. Ήταν επί δεκαετίες δικηγόρος της Εθνικής Τραπέζης και εν συνεχεία εξελέγη βουλευτής της Ενώσεως Κέντρου, στην αρχή της μεταπολιτεύσεως του 1974. Προσωπικός φίλος του Καστελλοριζιώτη επιφανούς πολιτικού της Ενώσεως Κέντρου, Γεωργίου Μαύρου , εξελέγη μαζί του Ευρωβουλευτής στις ευρωεκλογές του 1984, τις πρώτες εκλογές στις οποίες εξελέγησαν τα μέλη του Ευρωκοινοβουλίου απ' ευθείας από τον λαό.

Είχε σπουδάσει νομικά στην Αθήνα, παρακολούθησε μαθήματα στην νομική του Παρισιού, όταν ήταν εκ μέρους της Ελλάδος μέλος της Επιτροπής για τις αποζημιώσεις του πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Β παγκόσμιος Πόλεμος τον βρήκε στις Η.Π.Α. διότι του είχε αναθέσει εκεί κάποιες εργασίες η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, στην Νομική Υπηρεσία της οποίας εργαζόταν. Στο μεταξύ είχε εγγραφεί σε μεγάλο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο και ετελείωσε, λόγω και του πολέμου, την Νομική Σχολή και εκεί. Ήταν από τους ελάχιστους νομικούς μας λοιπόν που εγνώριζαν τόσο καλά και το δίκαιο των Η.Π.Α. και ήσαν σε θέση να χειριστούν δύσκολα θέματα όχι ως επαρχιώτες ή ευρωλιγούρηδες «γραικύλοι» αλλά ως κοσμοπολίτες Ρωμηοί .

Διότι, ο Νικόλαος Γαζής, πέρασε μεγάλο μέρος των παιδικών του χρόνων στο Καρπενήσι, τον τόπο της μητέρας του, όπως είχαν συστήσει στην οικογένειά του οι γιατροί, λόγω της ασθενικής του κράσεως. Έτσι, απέκτησε και διέθετε διά βίου την ανεκτίμητης αξίας απλότητα και αποφασιστικότητα του Ρουμελιώτη.

Σημειωτέον ότι πρώτος εξάδελφός του εκ μητρός, ήταν ο γνωστός καθηγητής του Ρωμαϊκού Δικαίου του Πανεπιστημίου Αθηνών Τριανταφυλλόπουλος και αν ενθυμούμαι καλώς, δεύτερος εξάδελφός του είναι ο καθηγητής της Πολιτικής Δικονομίας και Ακαδημαϊκός Γεώργιος Μητσόπουλος. Ο Νικόλαος Γαζής, αντίθετα, λόγω ακριβώς της διαμονής του στο Καρπενήσι κατά τα παιδικά του χρόνια, δεν «δυτικοποιήθηκε», ούτε «εξευρωπαϊσθηκε». Δεν επηρεάσθηκε από τον δυτικο-ευρωπαϊκό τότε σχολαστικισμό και ήδη τεχνοκρατισμό των ευρωπαίων νομικών. Αλλά και ούτε «αμερικανοποιήθηκε». Διαπρεπής πρακτικός και με θεωρητική κατάρτιση νομικός, γνήσια Ρωμηός, και ειδικώτερα Ρουμελιώτης, αφομοίωνε το αλλότριο και δεν αλλοτριωνότανε.

Ουδέποτε τον άκουσα να μιλάει τα Ελληνικά ή και τα αγγλικά, με αμερικανική προφορά, και ας είχε κάνει τόσα χρόνια στις Η.Π.Α. Είχες την αίσθηση, ότι ποτέ του δεν «έμαθε» το να φαίνεται ευγενής, διότι η ευγένειά του επήγαζε από την Ρωμηοσύνη του φυσικά. Δηλαδή ήταν ευγενέστατος και προσπαθούσε να «αλληλο-περιχωρήσει» τον άλλο στην ύπαρξή του, τιμώντας τον αληθινά. Ως κατ' εικόνα του Θεού άνθρωπο, θέσει ίσο του ή θέσει ανώτερό του ή κατώτερό του. Αλλά όχι ως κατώτερο ή ανώτερό του ωσάν εκ φύσεως, όπως πράττουν πολλοί άλλοι.

Ήταν μέλος της Ελληνικής αντιπροσωπείας στην Ίδρυση του Ο.Η.Ε., τότε που ψηφίζανε και για την δεσμευτικότητα των αποφάσεων του ΟΗΕ, και σχεδόν όλοι οι αντιπρόσωποι θέλανε να βάλουνε μία νέα αρχή στις διεθνείς σχέσεις, μία δημοκρατική αρχή. Ο ίδιος ψήφισε ελεύθερα, ούτως ώστε να μην υπάρχει δικαίωμα των μεγάλων χωρών για Βέτο, αλλά πολλοί αντιπρόσωποι των Λατινοαμερικανικών χωρών, υποχρεώθηκαν μέσω των Κυβερνήσεών τους από Η.Π.Α. και Αγγλία να ψηφίσουνε υπέρ της θεσπίσεως δικαιώματος βέτο για τους ισχυρούς. Θυμόταν πώς άνθρωποι που ξιφουλκούσαν κατά του βέτο, με σκυμμένο το κεφάλι ψήφιζαν αντίθετα προς την ίδια τους την γνώμη, ο δε αντιπρόσωπος του Μεξικού σχεδόν έκλαιγε για την ψήφο του, έχοντας το κεφάλι πιό χαμηλά από όλους: «Ήτανε, να τον καταπιή η γη, να να τον λυπάσαι». Τότε, οι άνθρωποι ήσαν πιο ευσυνείδητοι, και όταν υποχρεώνονταν να ψηφίσουνε αντίθετα προς αυτό που πρέσβευαν, ντρεπόντουσαν.

Ο Νικόλαος Γαζής, ήταν αυτός που ζήτησε και έγινε δεκτό στο Σύνταγμα του 1975 να επιτρέπεται η δημοσιοποίηση της γνώμης της μειοψηφίας στις δικαστικές αποφάσεις. Πρότυπό του ήταν οι μειοψηφούσες γνώμες του δικαστού Holmes του Ανωτάτου Δικαστηρίου των Η.Π.Α. που επί δεκαετίες επαναλαμβάνονταν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Γιατί; Διότι ο δικαστής αυτός ανέλαβε το βάρος να αντιμετωπίσει αυτό που σήμερα ονομάζεται νεοφιλελευθερισμός και τότε ονομαζόταν «ελευθερία των συμβάσεων» με ασυδοσία των ισχυροτέρων και με το κράτος σε ρόλο θεατή.

Το Ανώτατο Δικαστήριο των Η.Π.Α. κήρυττε αντισυνταγματικό κάθε νόμο που προστάτευε τους αδυνάτους και εμπόδιζε οποιαδήποτε πολιτική κοινωνικής προστασίας τους. Με ψήφους 5 προς 4. Και στο 4 πρωταγωνιστούσε η μειοψηφία του δικαστού Holmes. Το 1935, ο Ρούζβελτ ανέτρεψε την κατάσταση αυτή, απειλώντας να διορίσει άλλους εννέα ανώτατους δικαστές. Από τότε, μέχρι τότε που γνώρισα τον Νικόλαο Γαζή, οι απόψεις του Holmes έγιναν η φωνή της πλειοψηφίας του Supreme Court. Αυτό ήταν και το πρότυπο του Νικολάου Γαζή. Ο νομικός και δή ο δικαστής που με την κοινωνικά και ηθικά δίκαια γνώμη του, που επίμονα την διατυπώνει, αντιστέκεται στην αδικία των ισχυροτέρων σε βάρος των ασθενεστέρων. Η αλήθεια και η δικαιοσύνη, εκφραζόμενες με επιμονή και εμβάθυνση, πάλι και πάλι, θριαμβεύουν εν τέλει επί του ψεύδους και επί της αδικίας. Το παν είναι να μην παύσει να πολεμά όποιος διαθέτει λόγο Αληθείας και Δικαιοσύνης. Να μη σιωπήσει.

Ήταν λοιπόν βαθύτατα δημοκράτης ο Νικόλαος Γαζής. Πνευματικώς δημοκράτης. Δημοκρατία γι' αυτόν σήμαινε σεβασμό της γνώμης και της υπάρξεως του άλλου. Ως αξιωματικός στον στρατό, απήλλασσε της περαιτέρω υπηρεσίας όποιον επιτελούσε το καθήκον του σε συντομώτερο χρόνο. Και έτσι όλοι εφιλοτιμούντο. Όχι μόνο να τελειώσουν ταχύτερα, αλλά και να τελειώσουν σωστά όσα τους διέτασσε. Διότι έτσι θα εφαίνοντο ότι ευσυνείδητα ανταποκρίνονται στο κλίμα συνεργασίας που ενέπνεε εργαζόμενος φιλότιμα πρώτα-πρώτα ο ίδιος.

Και ερχόμεθα τώρα στο πλέον επίκαιρο όσων μου είπε. Το θυμάμαι σχεδόν αυτολεξεί: «Όταν μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο με έστειλε η Εθνική Τράπεζα στο Λονδίνο να συζητήσω για το δημόσιο χρέος (τότε η Εθνική Τράπεζα είχε αρμοδιότητες που τώρα τις έχει η Τράπεζα της Ελλάδος), οι Άγγλοι είχαν ορίσει ως διαπραγματευτή ένα Λόρδο, έναν σκληρό και δύσκαμπτο άνθρωπο, που το πρώτο πράγμα που μου είπε, ήταν : "Βρισκόμαστε εδώ για να συζητήσουμε το πώς θα πληρώσετε„. Του απάντησα: "Μα αν βρίσκομαι εδώ, είναι ακριβώς για να συζητήσουμε το πώς ΔΕΝ θα πληρώσουμε„. Ύστερα, στις συζητήσεις δεν βρίσκαμε άκρη».

Τότε ρώτησα εγώ τον αείμνηστο Νικόλαο Γαζή: Και τελικά τι έγινε; Μού είπε: «Τελικά, τον άλλαξαν. Είδαν ότι με αυτόν πέρναγε ο καιρός και δεν είχαν να πάρουν τίποτα γιατί ήταν ανυποχώρητος. Με τον άλλο κάναμε κανονικά διαπραγματεύσεις. . .Κάποια στιγμή, σχημάτισα την εντύπωση ότι γνώριζαν τις κόκκινες γραμμές μας λες και κάποιος από τους δικούς μας τους τα είχε σφυρίξει (μου διευκρίνισε τι σήμαινε «κόκκινες γραμμές» που το άκουγα για πρώτη μου φορά και συνέχισε) Τότε εγώ, έκανα μια πρόταση πέρα από τις οδηγίες που είχα λάβει, και τους είδα που αναψοκοκκίνησαν, ίδρωσαν, κύτταζαν αμήχανα, και πρότειναν να το δούμε το θέμα αφού πρώτα διακόψουμε για λίγο. Βγήκανε πρώτοι. Εγώ, δεν πρόλαβα να βγω από την αίθουσα και μου λένε ότι με καλεί η Αθήνα. Με κατσάδιασαν : "Τι νομίζεις ότι κάνεις αυτού- πέρα;...„Τούς άφησα να πούνε και λέω: "Να τα αφήσετε αυτά. Είναι κάποιος εκεί που διαρρέει στους Άγγλους τις οδηγίες μας. Ξέρουν μέχρι πού έχω εντολή να υποχωρήσω και τι να προτείνω„...». Οϋτε τον ανακάλεσαν, ούτε τον «παραίτησαν», ούτε του είπαν να λέει σε όλα ναι. Έκανε διαπραγματεύσεις ως Έλληνας-Ρωμηός και όλοι τον είχαν σε εκτίμηση.

Πού όμως οφειλόταν αυτό το φρόνημα ανδρείας και σθένους σε έναν άνθρωπο άκρως ευαίσθητο, όπως ο Νικόλαος Γαζής ; Διότι, όπως μου είχε πεί, όταν ήταν στις Η.Π.Α. κατά την διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου, κάθε φορά που άκουγε ότι βυθίσθηκε κάποιο ελληνικό πλοίο, γινόταν «ράκος». Και τούτο, διότι στο Υποβρύχιο «Παπανικολής» υπηρετούσε ο αδελφός του, αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού. Τελικώς έμαθε ότι βυθίσθηκε το «Παπανικολής», και διατήρησε ελπίδα σκεπτόμενος ότι ίσως εκείνη την ημέρα να μην ήταν μέσα ο αδελφός του ή να υπηρετούσε αλλού. Μετά τον πόλεμο, έμαθε. . .Για τον αδελφό του μου είχε πεί το εξής: Όταν επρόκειτο να μπουν οι Γερμανοί στην Αθήνα, το 1941, το πλοίο του ετοιμαζόταν να αποπλεύσει για την Μέση Ανατολή. Τότε, τους είπαν, όσοι θέλουν να πάνε και όσοι έχουν κάποιο λόγο, ας μείνουν στην Ελλάδα. Πήγε λοιπόν και αυτός στην μητέρα τους και της λέγει: "Μάνα, αποφάσισα για να μην μείνεις μόνη, να μείνω στην Αθήνα. Ποιος θα σε κυττάζει;„ Και γυρίζει η μητέρα τους, και του λέει: "Να τα αφήσεις αυτά, και να πάς να κάνεις το καθήκον σου για την πατρίδα!„.

Τέτοια ήταν η μητέρα του Νικολάου Γαζή, το γένος Τριανταφυλλοπούλου, από το Καρπενήσι.

........Ἐφέτης Ἑλληνικῶν δικαστηρίων.