«Συνταγματικός σκοπός καί ὑποχρεωτικότητα τῆς σχολικῆς διδασκαλίας τῆς Ὀρθόδοξης Χριστιανικῆς Παραδόσεως»

Πρωτ. Βασίλειος Κοκολάκης
Θεολόγος, MSc Δογματικῆς,& φιλόλογος,
ἐφημέριος Ἱ.Ν. Ὑψώσεως Τιμίου Σταυροῦ Χολαργοῦ, ἐκπ/κός Β΄θμιας Ἐκπ/σεως

Εἰσήγησή του στήν Ἐπιστημονική Ἡμερίδα τῆς Πανελληνίου Ἑνώσεως Θεολόγων
πού διεξήχθη στίς 4 Μαρτίου 2023 στήν Αἴθουσα τῆς Ἑταιρείας τῶν Φίλων τοῦ Λαοῦ.

Σεβασμιώτατε ἅγιε Μητροπολῖτα Πειραιῶς κ. Σεραφείμ, σεβασμιώτατε ἅγιε Μητροπολῖτα Κερκύρας κ. Νεκτάριε, σεβαστοί πατέρες, κ. Πρόεδρε τῆς Πανελληνίου Ἑνώσεως Θεολόγων, μάχιμοι ἐν Χριστῷ θεολόγοι, ἀγαπητοί ἀδελφοί κι΄ ἀδελφές

Καλή Σαρακοστή!

Εὐχαριστῶ τήν Πανελλήνια Ἕνωση Θεολόγων γιά τήν ἰδιαίτερη τιμή πού μοῦ κάνει. Θά ἤθελα ὅμως νά μιλήσω ὄχι μέ ἐπιστημονική ἀκρίβεια ἀλλά ἀπό καρδιᾶς σάν μάχιμος ἐφημέριος καί σάν μάχιμος θεολόγος καθηγητής.

Ἡ αὐριανή Κυριακή τῆς Ὀρθοδοξίας ἀποτελεῖ κριτήριο στό κατά πόσο ὀρθόδοξοι εἴμαστε καί στό κατά πόσο εἴμαστε πιστοί φίλοι τῆς Ὀρθοδοξίας.

Εἶναι ἀδιανόητο στήν Ἑλλάδα πού εἶναι τό λίκνο τῆς Ὀρθοδοξίας, ἡ χώρα τῶν ἁγίων μαρτύρων καί ἡρώων, (αἷμα καί θυσία δηλαδή γιά νά ‘μαστε ἐμεῖς σήμερα ζωντανοί, ἀπό τή μια, καί νά συζητᾶμε ἀπό τήν ἄλλη ἀφ΄ ὑψηλοῦ περί τοῦ ἄν μπορεῖ ἤ δέν μπορεῖ νά ὑποχρεώνεται ἕνας μαθητής νά μάθει τήν πίστη τῶν ἁγίων προγόνων του), ἡ χώρα πού ἡ κάθε της γωνιά κοσμεῖται ἀπό ἐκκλησίες, ἐκκλησάκια, μοναστήρια, προσκυνητάρια, εἶναι ἀπίστευτο λέω, νά γίνεται λόγος γιά τήν ὑποχρεωτικότητα ἤ μή τοῦ ΜτΘ, μέχρι πού νά φθάνουμε στό σημεῖο κατάπτωσης νά ἐπικυρώνουμε τήν ὑποχρεωτικότητα μέσα ἀπό νόμους, ἀποφάσεις, διατάγματα, δικαστήρια καί συμβούλια ἐπικρατείας.

 Τόσοι ἀγῶνες γιά τήν κατοχύρωση τοῦ αὐτονοήτου.

Πιὀ συγκεκριμένα τό ΣτΈ εἶχε ἀποφανθεῖ ὅτι τό μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν πρέπει νά διδάσκεται ὑποχρεωτικά κατά τό ὀρθόδοξο χριστιανικό δόγμα. Καί μάλιστα, τουλάχιστον δύο ὧρες ἑβδομαδιαίως σέ κάθε τάξη γυμνασίου - λυκείου, γενικοῦ ἤ ἐπαγγελματικοῦ ἐκτός τῶν ὡρῶν τοῦ δημοτικοῦ στίς τάξεις Γ΄- ΣΤ΄.  Καί αὐτό ἐπειδή ἡ μία ὥρα τήν ἑβδομάδα δέν ἀρκεῖ πρός διδασκαλία καί ἐμπέδωση τοῦ γνωστικοῦ ἀντικειμένου. Στά ΕΠΑΛ ἐνημερωτικά, διδάσκεται μία ὥρα στίς Α΄και Β΄ τάξεις Λυκείου καί καμία στήν Γ΄. Λές καί πρόκειται γιά μαθητές ἄλλου θεοῦ. Καί δέν εἶναι ὅτι δέν ὑπάρχουν ὧρες στό ἑβδομαδιαῖο σχολικό πρόγραμμα. Ἄρα καί στό θέμα τῶν ὡρῶν τῆς διδασκαλίας δέν ἐφαρμόζεται ἡ ἀπόφαση τοῦ ΣτΕ. Ἐκτός τούτου ὑπάρχει ἡ δυνατότητα σέ μαθητές πού δέν εἶναι χριστιανοί ὀρθόδοξοι καί δέν θέλουν νά μετέχουν στο μάθημα νά τό δηλώνουν καί νά ἀπαλλάσσονται τοῦ μαθήματος. Πρός τό παρόν αὐτήν την πλευρά τῆς ὑποχρεωτικότητας τήν παρακάμπτουμε ἐν γνώσει μας, ἄν καί σᾶς πληροφορῶ κάποιες ἐλάχιστες φορές πού παραμένουν στήν αἴθουσα οἰκειοθελῶς ἀλλόδοξοι ἤ ἀλλόθρησκοι ἤ καί ἰεχωβάδες δέν δημιουργεῖται κανένα πρόβλημα, ἀντιθέτως προκύπτουν πολλοί οὐσιαστικοί ἐποικοδομητικοί διάλογοι. Καί δέν ἔφτανε αὐτή ἡ ἀπαξίωση τοῦ μαθήματος μέ τό ¨κουτσούρεμα¨ τῶν ὡρῶν διαδασκαλίας, τό ἔβγαλαν καί ἀπό τή λίστα τῶν ἐξεταζομένων μαθημάτων.

Ἐπειδή ὅμως δέν κατάφεραν τόν ἀπόλυτο ἐξοβελισμό τοῦ μαθήματος προσπάθησαν νά τό ἀλλοιώσουν, νά τό ἐκσυγχρονίσουν, νά τό κάνουν in.  Καί πάλι νέες ἀντιδράσεις, νέες προσφυγές. Μέ ἀποτέλεσμα δόξα τῷ Θεῷ καί πάλι τό ΣτΕ προβάλλοντας χαρακτήρα ἀμετακινήτου ἑλληνορθοδόξου φρονήματος, πῆρε θέση μέ τίς δύο περίφημες ἀποφάσεις καταπέλτη   660/2018 καί 926/2018 πού χαρακτήρισαν ὡς ἀντισυνταγματική τήν ὕλη καί τή φιλοσοφία τοῦ Νέου Προγράμματος Σπουδῶν γιά τά Θρησκευτικά. Χαρακτήρισε ὡς ἀντισυνταγματικό τόν πολυθρησκειακό χαρακτήρα τῶν προγραμμάτων, ὅπως προκύπτει ἀπό τό περιεχόμενο-σκεπτικό τῶν ὡς ἄνω ἀποφάσεων, ὥστε τό Ὑπουργεῖο νά ὑποχρεωθεῖ νά ἀποσύρει ὁποιοδήποτε πολυθρησκειακό πρόγραμμα μέ σκοπό νά εἰσαγάγει ὀρθόδοξο ὁμολογητικό. Μέχρι νά πράξει τά νόμιμα, ἴσχυε ἡ προηγούμενη Ὑπουργική Ἀπόφαση (ΣτΈ 4690/1983). Οὔτε κι΄ αὐτό τηρήθηκε.

Καί πάλι ἡ διαμάχη συνεχίστηκε. Δέν ἐπανῆλθε τό παλαιό πρόγραμμα σπουδῶν τοῦ μαθήματος τῶν θρησκευτικῶν, ὅπως χρόνια εἶχε θεσπισθεῖ, ἀλλά ἄλλαξε ὁ Μανωλιός καί ἔβαλε τά ροῦχα του ἀλλιῶς. Τό Ὑπουργεῖο Παιδείας ἔπρεπε τύποις να ὑπακούσει στό ΣτΕ, ὅπως ὁρίζεται στό ἄρθρο 50 παρ. 4 τοῦ Π.Δ. γιά τό ΣτΈ (18/1989):  «Οἱ διοικητικές ἀρχές σέ ἐκτέλεση τῆς ὑποχρέωσής τους κατά τό ἄρθρο 95 παρ. 5 τοῦ Συντάγματος, πρέπει νά συμμορφώνονται ἀνάλογα μέ κάθε περίπτωση, μέ θετική ἐνέργεια  πρός τό περιεχόμενο τῆς ἀπόφασης  τοῦ Συμβουλίου ἤ νά ἀπέχουν  ἀπό κάθε ἐνέργεια πού εἶναι ἀντίθετη πρός ὅσα κρίθηκαν ἀπό αὐτό. Ὁ παραβάτης ἐκτός ἀπό τήν δίωξη κατά τό ἄρθρο 259 τοῦ Ποινικοῦ Κώδικα (παράβαση καθήκοντος)  ὑπέχει καί προσωπική εὐθύνη γιά ἀποζημίωση». Ἡ διοίκηση ὅμως τοῦ Ὑπουργείου ¨ἔριξε στάχτη στά μάτια¨ ἄλλοτε ἀφαιρώντας καί ἄλλοτε ἀναδιατυπώνοντας ἀποσπάσματα ἀπό τά καταδικασθέντα συγγράμματα πρωτοβάθμιας καί δευτεροβάθμιας ἐκπ/σεως. Ὡστόσο παρέμειναν πολλά κείμενα πολυπολιτισμικοῦ χαρακτήρα πού κάθε ἄλλο  παρά προβάλλουν τή μοναδική αὐθεντικότητα τῆς ὀρθοδόξου πίστεως. Είναι γεγονός πώς τά βιβλία τῶν Θρησκευτικών ἔχουν χάσει τόν Χριστοκεντρικό χαρακτήρα τους καί ρέπουν πρός τή διαθρησκειακή ἤ πολυθρησκειακή προπαγάνδα. Ἐνῶ χιλιάδες γονεῖς στέλνουν τά παιδιά τους στό ἑλληνικό σχολεῖο γιά νά διδαχθοῦν τήν ὀρθόδοξη πίστη καί λατρεία.

Τί μᾶς πειράζει ἀλήθεια νά εἶναι ὑποχρεωτικό τό μάθημα τῶν θρησκευτικῶν, ὅπως ὅλα τά ὑπόλοιπα καί νά διδάσκονται οἱ μαθητές ἀτόφια καί κρυστάλλινη τή χριστιανική πίστη; Δέν εἶναι ἐπίσημη καί ἐπικρατοῦσα θρησκεία στήν Ἑλλάδα ἡ Ορθοδοξία; Ἡ Ορθόδοξη ἀγωγή ἔχει θέση σέ κάθε βασικό κύτταρο τῆς κοινωνίας, στό σχολείο ὅπως καί στήν οἰκογένεια. Ἄν σβήσει ἐντελῶς ἤ ἀλλοιωθεῖ ἡ θρησκεία μας καί ἡ ἱστορία μας ἀπό τά σχολεῖα, τότε οἱ νέες γενιές θά ἀπομείνουν ἕρμαια στόν ἐθνικό καί ἠθικό μηδενισμό πού προωθεῖ ἡ Νέα Τάξη Πραγμάτων. Γιατί ἄραγε τόσο πολύ νά ἐπιμένουν κάποιοι ἀνώνυμοι ἐπώνυμοι ὑπέρ τῆς ἀπαλλαγῆς ἤ ἐπιλογῆς τοῦ ἐν λόγῳ μαθήματος; Λές καί οἱ συνειδητοί πιστοί θεολόγοι θέλουν διδάσκοντας τό ὀρθοδοξο μάθημα νά βγάλουν διδάκτορες θεολογίας ἤ ἐπιδιώκουν μέ τό ἔτσι θέλω νά τούς κάνουν ὅλους χριστιανούς. Ὑποχρεώνουν ἤ δεσμεύουν ἤ ἐκβιάζουν μέ μαστίγιο τούς μαθητές νά  πιστέψουν καί νά ὁμολογήσουν τήν μοναδικότητα τῆς ἀλήθειας τοῦ Χριστιανισμοῦ; Κάθε ἄλλο. Καταπληκτικές ἐξαίσιες συζητήσεις γίνονται μέσα στήν τάξη μέ μαθητές ἀθέους πού ὡστόσο δέν ἀπηλλάγησαν. Καί ὁ βαθμός βεβαίως πού παίρνουν εἶναι ἄριστα, ἀκριβῶς γιατί δέν ἀρνήθηκαν νά διαλεχθοῦν χρησιμοποιώντας τή δική τους ἐπιχειρηματολογία. Στά διαλείμματα ἐπίσης πολλές φορές στήνονται πηγαδάκια καί ἀνοίγονται σοβαρές θεολογικές συζητήσεις μέ μαθητές πού ἔχουν πάρει ἀπαλλαγή ἀπό τό μάθημα. Αὐτό δείχνει πώς σέ ἀρκετά σημαντικό ποσοστό οἱ γονεῖς εἶναι αὐτοί πού ὑπογράφουν τήν καταδίκη τοῦ παιδιοῦ τους, δηλ. τήν ἀπαλλαγή καί ἐνίοτε χωρίς τή θέληση τοῦ παιδιοῦ τους. Τό ἄξιο ἀπορίας εἶναι πώς οἱ διευθυντές συναινοῦν πολύ εὔκολα ἐνυπογράφως καί ἀποδέχονται τήν αἴτηση τῶν γονέων παρά τό ὅτι ὁ νόμος λέει ρητῶς καί κατηγορηματικῶς πώς ὁ βαπτισμένος μαθητής δέν μπορεῖ νά ἀπαλλαγεῖ. Καί τό γιατί; Γιά νά ὑπάρχει ἠρεμία στό σχολεῖο καί νά διατηροῦν τήν καρέκλα τους. Καί χωρίς κανένα ἄλλο βεβαιωτικό ἔγγραφο ὅτι ἀνήκουν σέ ἄλλη θρησκεία, ὁ μαθητής ἔτσι ἁπλά, ἀπαλλάσσεται. Οἱ θεολόγοι πρέπει νά ἔχουν πολύ γερά κότσια καί στομάχι γιά νά διεκδικήσουν τό νόμιμο δικαίωμά τους νά παραμείνει ὁ μαθητής στήν τάξη.   Καί νά πεῖ κανείς πώς θά τόν ¨ἔκαιγε¨ ἕνας χαμηλός βαθμός;  Ἡ βαθμολογία γενικά, καί ἰδιαιτέρως στό λύκειο εἶναι τόσο ἐπιεικῶς πλασματική ὥστε ὁ βαθμός τῶν θρησκευτικῶν νά ἀνεβάζει τόν μέσο ὅρο.

Γιατί λοιπόν τόση λύσσα και πολεμική μόνο κατά τῶν θρησκευτικῶν; Δέν μᾶς προβληματίζει; Δέν εἶναι ρατσιστικό; Δέν ἐκφράζει προκατάληψη;  Γιατί νά μήν ἀπαλλάσσεται ὁ μαθητής καί ἀπό ἄλλα μαθήματα λόγῳ ἄλλων ἐνδιαφερόντων του ὡς πρός τό γνωστικό ἀντικείμενο ἤ λόγῳ ἄλλης ἰδεολογικῆς τοποθετήσεως; π.χ. νά ἀπαλλάσσεται ὁ μαθητής ἀπό τήν ἱστορία ἐπειδή σύνθημά του εἶναι  «κάτω οἱ πατρίδες», «ὅλοι οἱ λαοί ἑνωθεῖτε», ἀλλά καί ἐπειδή διαφωνεῖ στή διαιώνιση τῆς μνήμης τῶν κακῶς προηγουμένων πολέμων· ἤ νά ἀπαλλάσσεται ἀπό τήν βιολογία ὅταν περνᾶ τό μήνυμα ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἐξέλιξη τοῦ πιθήκου ἤ ἀπό τήν κοσμογραφία ὅταν διαχέεται ἡ θεωρία τοῦ  bing bang ὡς πρός τήν προέλευση τοῦ κόσμου ἤ…ἀπό ὁποιοδήποτε μάθημα πού γίνεται ἐντός τάξης λόγῳ ἄλλης κουλτούρας, σάν ὀπαδός π.χ. τοῦ Ρουσσώ πού ἔλεγε τά μαθήματα νά γίνονται στή φύση…καί τόσα ἄλλα πού θά μποροῦσε κανείς δόλια νά ἐπικαλεσθεῖ. Τήν ἴδια στιγμή μάλιστα πού ἡ ἐνημέρωση σχετικά μέ τή σεξουαλική διαπαιδαγώγηση εἶναι ὑποχρεωτική, καί παίρνει ἀπουσία ὁ μή παρακολουθῶν μέχρι νά γίνει καί ξεκάθαρο ὑποχρεωτικό μάθημα στό ὡρολόγιο πρόγραμμα τῆς ἐκπαίδευσης. Διακρίνει κανείς τήν μέγιστη ὑποκρισία στήν ἀντιμετώπιση τοῦ μαθήματος. Γιά νά γνωρίσουν ἀκόμα καί παιδιά τοῦ Δημοτικοῦ τόν… θαυμαστό κόσμο τοῦ σέξ καί τῆς «σεξουαλικῆς ποικιλομορφίας», τό κράτος δέν διστάζει νά παρακάμψει καί τήν ἁγνότητα τῆς παιδικῆς ἡλικίας, ἀλλά καί τήν διαφωνία κάποιου γονέα πού δέν ἐπιθυμεῖ κάτι τέτοιο γιά τό παιδί του. Δύο μέτρα δυό σταθμά. Κατά τ’ ἄλλα ὁ σεβασμός στή διαφορετικότητα μᾶς μάρανε. Ἀκόμα κι΄ ἔτσι ὅμως, στήν διεστραμμένη ἐποχή μας, ἡ διαφορετικότητα ἑρμηνεύεται ὡς τό δικαίωμα νά μείνει κάποιος μαθητής πιστός στήν Ἐκκλησία καί στούς ἁγίους της; Ἄρα θά ἔπρεπε καί αὐτόν νά τόν σέβονται χωρίς ποινές καί ἐκβιασμούς.

Ἀπαντοῦν σέ ὅλα αὐτά κάποιοι κουλτουριάρηδες: Ἡ πίστη καί ἡ σχέση πού ἔχει κάποιος μέ τόν Θεό δέν βαθμολογεῖται. Πολύ σωστά. Ἀλλά ὁ βαθμός δέν ἀφορᾶ στήν πίστη καί στή σχέση μέ τόν Θεό, δέν βαθμολογεῖται ἡ κατάσταση τῆς ψυχῆς τοῦ μαθητῆ,  ἀλλά ἡ κατοχή τοῦ θεωρητικοῦ κομματιοῦ τῆς πίστεως. Ἀποτελεῖ ἕνα κίνητρο ὁ βαθμός γιά τήν ἐμπέδωση τῶν σχετικῶν γνώσεων περί τῆς ὀρθοδόξου πίστεως. Ἐκτός αὐτοῦ ὅμως αὐτό θά ἔπρεπε νά τό λένε καί γιά ὅλα τά μαθήματα. Ἐπειδή πολύ ἁπλά τό πόσο καλός εἶναι κανείς π.χ. στά μαθηματικά, στίς γλῶσσες ἤ στή μουσική δέν τό δείχνει ἕνας ξερός σχολικός βαθμός. Καί πάει λέγοντας. Μήπως νά καταργηθεῖ καί ἡ βαθμολογία; Τότε νά δοῦμε τί ἐπιστήμονες θά βγαίνουν…καί νά δοῦμε οἱ κουλτουριάρηδες ποιόν δάσκαλο θά διαλέγουν…

Νά πεῖ κανείς ἀπό τήν ἄλλη, ὅτι ἀντιπαθοῦν ἐκ προοιμίου οἱ θεολόγοι καί ἀπορρίπτουν ἀλλοδόξους, ἀλλοθρήσκους καί ἀθέους; Μά πῶς νά τό κάνουν αὐτό ὅταν ὁ ἴδιος ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστός ἔδωσε σαφῆ ἐντολή στούς μαθητές του: «Πορευθέντες οὖν μαθητεύσατε πάντα τά ἔθνη βαπτίζοντες αὐτούς εἰς τό ὄνομα τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, διδάσκοντες αὐτούς τηρεῖν πάντα ὅσα ἐνετειλάμην ὑμῖν».  Ἀκριβῶς αὐτήν τήν ἐντολή ἐφαρμόζει ἤ θά ἔπρεπε νά ἐφαρμόζει ὁ θεολόγος καθηγητής στούς ἤδη βαπτισμένους μαθητές, ἀλλά καί στούς μή βαπτισμένους. …Ὁ Κύριός μας δέν εἶπε στούς μαθητές του μή μαθητεύετε, μή βαπτίζετε πάντα τά ἔθνη, ρωτῆστε τους ἄν θέλουν. Μήν τούς ὑποχρεώσετε να ἀκούσουν.  Τό ὑποχρεώνομαι νά ἀκούσω κάτι, δέν σημαίνει ὅτι εἶμαι ἀναγκασμένος καί νά τό ἀκολουθήσω. Ἀκολουθήσαμε ὅλοι ὅσα μᾶς ἔλεγαν οἱ γονεῖς μας; ὄχι, ἀλλά ἀπό σεβασμό ἤμασταν ὑποχρεωμενοι νά τούς ἀκοῦμε. Οὔτε πάλι εἶπε ὁ Χριστός μήν ἀπευθύνεστε σέ ὅσους εἶναι μιᾶς ἄλλης θρησκείας, δέν ἔχει νόημα. Οὔτε νά σεβαστεῖτε τήν ὁποιαδήποτε διαφορετική πίστη. Καί πάλι ἐδῶ θά ἐπαναληφθοῦμε, ὁ σεβασμός στή διαφορετικότητα πού ἀφορᾶ σέ τεράστια γκάμα περιπτώσεων μαθητῶν καί ἐννοιῶν, δέν σημαίνει ὅτι ἀποδέχομαι τήν ὅποια ἀρρωστημένη λανθασμένη και ἐπικίνδυνη κάποιες φορές ἀντίληψη.   Γιατί ἄν ἴσχυε αὐτό, ὁ Χριστός δέν θά τά ἔβαζε μέ γραμματεῖς καί Φαρισαίους, μέ εἰδωλολάτρες καί ἀπίστους. Ἐμεῖς ὡς φωτισθέντες, βαπτισμένοι, μυρωμένοι, κοινωνημένοι ἔχουμε ὑποχρέωση νά ἀκούσουμε καί νά ὑπακούσουμε στήν ἐντολή τοῦ διδάξαντος, θαυματουργήσαντος, μαρτυρήσαντος, σταυρωθέντος, θανόντος καί Ἀναστάντος Κυρίου μας. Ὑποχρεούμαστε να μεταδώσουμε τό μήνυμα ὅτι ὁ Χριστός εἶναι ἡ Ὁδός ἡ Ἀλήθεια καί ἡ Ζωή. Διαφορετικά γιατί νά σπουδάσει κανείς θεολογία; Τόσες ἄλλες ἐπιστῆμες ὑπάρχουν.

Οἱ μαθητές ὄχι ἁπλῶς ὑποχρεοῦνται, ἀλλά ἔχουν ἀνάγκη νά μάθουν τά τῆς ὀρθοδόξου πίστεως ἐφ ὅσον εἶναι βαπτισμένοι καί μυρωμένοι χριστιανοί. Ποιός εἶναι ὁ Χριστός, ποιός ὁ σκοπός πού ἦρθε στη γῆ, ποιά εἶναι ἡ Παναγία, ἡ Ἐκκλησία, ποιά εἶναι τά μυστήρια ποιοί εἶναι οἱ ἅγιοι, καί πῶς γίνεται κανείς ἅγιος, τά περί τῆς δημιουργίας τοῦ κόσμου καί ἀνθρώπου περί Παραδείσου καί κολάσεως περί ψυχῆς, περί ἀρετῶν καί παθῶν…

 Τό Ἑλληνικό Σύνταγμα ἐξάλλου καί οἱ νόμοι μας μέχρι τώρα ζητοῦν ἡ διδασκαλία τῶν θρησκευτικῶν νά εἶναι ὀρθόδοξη στά παιδιά μας, ἀφοῦ τόσο πλούσια καί ἀνεξάντλητη εἶναι ἡ ὀρθόδοξη διδασκαλία καί ζωή.

Ἔλεγε ὁ ἀείμνηστος παπα Σαράντης ἄν τά παιδιά μας, ἡ νέα γενιά, γαλουχηθεῖ μέ τή χριστοδοκιμασμένη ὀρθόδοξη διδαχή, θά ἀποκτήσει ἰσχυρά ἐν Χριστῷ πνευματικά ἀντισώματα γιά νά ἀνθίσταται στόν καταιγισμό τῆς Νέας Ἐποχῆς, ἀλλά καί γιά νά ζεῖ μέ ἰσορροπία πνευματική, ψυχολογική, μορφωτική, κοινωνική, διανοητική, συναισθηματική, σωματική, πού χαρίζει ἡ ὄντως ὀρθόδοξη διδαχή. Μέ ὁπλισμό καί μέ περιουσία αὐτή τήν ὀρθόδοξη διδαχή θά μπορεῖ νά στέκεται μέ σεβασμό ἀληθινό καί ἀγάπη ἀληθινή μπροστά σέ κάθε ἑτερόδοξο ἤ ἀλλόθρησκο, ἀφοῦ εἶναι ἐγνωσμένη ἡ ἐν Χριστῷ φιλαδελφία τῶν ὀρθοδόξων, πού ἀπορρέει ἀπό τήν ταπεινή ἐν Χριστῷ Τριαδική φιλοθεΐα.

  Κάτι ἄλλο πού πρέπει νά ἐπισημάνουμε ὡς πρός τό ἀπαράδεκτο τῆς ἀπαλλαγῆς ἀπό τό μάθημα τῶν θρησκευτικῶν, καί θέλω νά τό πῶ,  ἐπειδή ζῶ μέ τή χάρη τοῦ Θεοῦ μέσα σέ σχολικά περιβάλλοντα ἐδῶ καί 20 χρόνια, εἶναι ὅτι ἄν γινόταν μία στατιστική ἔρευνα περί τῶν αἰτιῶν τῆς μή παρακολουθήσεως, θά διαπιστώναμε ὅτι σέ μεγάλο ποσοστό δέν εἶναι λόγοι θρησκευτικῆς συνείδησης ἤ σκέτο συνείδησης πού ἔχουν οἱ μαθητές, ἀλλά ὅπως ὁμολογοῦν οἱ ἴδιοι θέλουν ἁπλά να ΄χουν ἕνα μάθημα λιγότερο καί ἐπικαλοῦνται καί καλά θρησκευτική συνείδηση ἀφοῦ τούς δίνεται ἡ δυνατότητα. Καί οἱ γονεῖς πολλές φορές παροτρύνουν τά παιδιά τους νά μή συμμετέχουν, ἀδιαφορώντας γιά τό ἔγκλημα πού διαπράττουν στό παιδί τους ἑκουσίως ἤ ἀκουσίως. Κι΄ αὐτό διότι ὁ μαθητής εἰδικά στήν ἡλικία τῶν 15-18 ἐτῶν ἀναπτύσσει κριτική σκέψη,  ἀναζητᾶ καί ἀμφιβάλλει, ἀναπλάθει τήν προσωπικοτητά του, πράγμα πού σημαίνει τό πόσο ἀπαραίτητη εἶναι ἡ ὀρθόδοξη πίστη γιά τήν ὁποία μαθαίνει μέσα ἀπό τά θρησκευτικά, στήν ὁποία καί θά ἀκουμπήσει γιά νά αἰσθανθεῖ ἀκλόνητη ἀσφάλεια καί δύναμη, ἀλλά καί ἀπό τήν ὁποία θά ἀντλήσει ἄμυνες γιά τίς ὅποιες ἀντιξοότητες τῆς ζωῆς του. Όπως ἔγραφε πολύ σοφά ὁ μακαριστός π. Γεώργιος Μεταλληνός: «ὅσοι ἀντιμάχονται τήν παρουσία τοῦ μαθήματος τῶν Θρησκευτικῶν στό ἐκπαιδευτικό πρόγραμμα τῆς χώρας μας, ζητοῦν νά ἐπιβάλουν… «δημοκρατικότατα» τίς ἀτομικές τους ἀπόψεις ἐρήμην τοῦ λαοῦ».

Νά σημειωθεῖ ὅτι ὁποιαδήποτε μορφή ὑποβάθμισης τοῦ μαθήματος καί μετατροπή του ἀπό ὑποχρεωτικό σέ προαιρετικό, εἶναι ἐνέργεια ὄχι μόνο ἀντισυνταγματική (ἄρθ. 16 § 2 Ἑλληνικοῦ Συντάγματος), ἀντιεκπαιδευτική καί ἀντιπαιδαγωγική (ἄρθρο 1, Ν.1566/1985) -ὅπως ἄλλωστε τό ὁμολογεῖ καί τό ἴδιο τό Ὑπουργεῖο- ἀλλά καί ἀντιεπιστημονική, ἀνιστορική, ἀντιδημοκρατική, ἀντικοινωνική, ἀντεθνική, ἀντιευρωπαϊκή καί αὐθαίρετη. Κάνουμε ἑπομένως ἔκκληση στό Υπουργεῖο Παιδείας, στήν Ἐκκλησία, στά πολιτικά κόμματα, στά στελέχη τῆς τοπικῆς αὐτοδιοίκησης, στίς ἐπιστημονικές, συνδικαλιστικές, πολιτιστικές ὀργανώσεις, στούς κοινωνικούς φορεῖς, ἀλλά καί σέ κάθε Ἕλληνα γονιό καί πολίτη αὐτῆς τῆς χώρας, νά μήν ἐπιτρέψουν τήν περαιτέρω ὑποβάθμιση τῶν ἀνθρωπιστικῶν σπουδῶν καί εἰδικότερα τῆς θρησκευτικῆς μόρφωσης, γιά νά μή δοῦμε στό ἄμεσο μέλλον τά παιδιά μας πνευματικά ἀμόρφωτα καί ἠθικά ἀνοχύρωτα, εὔκολη λεία στήν προπαγάνδα παραθρησκευτικῶν σεκτῶν, καταστροφικῶν λατρειῶν, παρακρατικῶν ρατσιστικῶν ὀργανώσεων, ὀπαδούς τῆς βίας τοῦ ἀμοραλισμοῦ καί τῆς ἀναρχίας. Ἡ πρόληψη τέτοιων φαινομένων εἶναι εὐκολότερη ἀπό τήν ἐκ τῶν ὑστέρων θεραπεία τους.

Προτείνουν λοιπόν κάποιοι πρός ἐπίλυση τοῦ πλασματικοῦ διλήμματος ναί ἤ ὄχι στήν ὑποχρεωτικότητα τῶν θρησκευτικῶν, τήν εἰσαγωγή ἑνός νέου θρησκειολογικοῦ μαθήματος, ὁπότε θά προκύψουν δύο παράλληλες ὁδοί· ὀρθοδόξου κατηχήσεως καί θρησκειολογίας.

Πρός τούς καθηγητές πού θά διδάξουν αὐτό τό νέο προϊόν τῆς ὁλοκληρωτικῆς καταστροφῆς τίθενται πολλά ἐρωτήματα:

1. Ποιοί θά τό διδάξουν; Ποιᾶς εἰδικότητας; Κοινωνιολόγοι, νομικοί ἤ θεολόγοι τοῦ «Καιροῦ»; Ἄν ἰσχύει ἡ τελευταία ἐκδοχή, ἐκτός ἀπό τό ὅτι θά ΄ταν ἀπό μόνο του τό γεγονός ὄχι μόνο ρατσιστικό - δύο κατηγορίες μαθητῶν – τή στιγμή πού ὅλοι  κόπτονται κατά τοῦ ρατσισμοῦ, θά ἦταν καί ἀλλόκοτο, ἕνας ορθόδοξος χριστιανός νά διδάσκει ὀρθοδόξους μαθητές τήν ἀλήθεια ἄλλων θρησκειῶν!;  Πῶς θά τό κάνει αὐτό; Ἤ ἁπλῶς θά ἀντιπαραθέτει; Αὐτός εἶναι ὁ ρόλος τοῦ θεολόγου καθηγητῆ; Ὑποτίθεται ὅτι ὁ ὀρθόδοξος θεολόγος εἶναι πεπεισμένος ὅτι ἡ Ἀλήθεια εἶναι μόνο μία, ὁ Χριστός, καί Αὐτόν ἐπιθυμεῖ νά διδάξει, Αὐτόν ἐπεθύμησε νά μάθει, ὅταν σπούδασε καί ὁρκίστηκε μάλιστα γιά τόν μονόδρομο πού θά ἀκολουθοῦσε.

2.  Πιστεύουν αὐτοί οἱ θεολόγοι τῆς ἰσοπεδωτικῆς θρησκειολογίας ὅτι ὁ Χριστός εἶναι ὁ σαρκωμένος Υἱός τοῦ Θεοῦ, τέλειος ἄνθρωπος καί τέλειος Θεός; Τί λέμε σέ κάθε ἀπόλυση ὁποιασδήποτε θείας Λειτουργίας, ἀκολουθίας ἤ τελετῆς; Χριστός ὁ ἀληθινός Θεός ἡμῶν…Τό πιστεύουμε ἤ κοροϊδευόμαστε;  Ἄς τό δηλώσουν ξεκάθαρα εὐθαρσῶς καί δημοσίως οἱ θεολόγοι τοῦ «Καιροῦ» καί τοῦ κάθε θυελλώδους καιροῦ.

3. Οἱ ἀνανεωτές θεολόγοι, λἐς καί γνώρισαν πρίν σέ βάθος ὅλη τήν πατερική γραμματεία, λές καί βίωσαν πρίν καί γιά χρόνια ὅλη τήν ἐκκλησιαστική λειτουργική παράδοση, θέλουν τώρα νά ζήσουν κάτι καινούργιο. Ὄχι τά τετριμμένα βαρετά πολυφορεμένα θρησκευτικά καί ἔτσι σπέρνουν ζιζάνια. Συνειδητοποιοῦν ὅτι γίνονται ἐσκεμμένως ἤ ἐν ἀγνοίᾳ τους πιόνια ἑνός τυραννικοῦ καθεστῶτος πού καταπατᾶ νόμους τοῦ Ἑλληνικοῦ Συντάγματος; Ἔχουν συναίσθηση ὅτι ἀνήκουν στό Σῶμα τῆς Ἐκκλησίας ; Εἶναι δυνατόν τά μέλη τοῦ Σώματος νά στρέφονται κατά τῆς κεφαλῆς, δηλ.τοῦ Χριστοῦ; Ἀναγνωρίζουν ὅτι δέν εἶναι ἴδιος ὁ Θεός ὅλων τῶν θρηκειῶν, πού ἁπλά ἀλλάζει τό ὄνομα;

4. Οἱ δημοκράτες πλουραλιστές θεολόγοι θά παραβοῦν τό ἑλληνικό Σύνταγμα πού μιλᾶ γιά ἀνάπτυξη ἑλληνορθοδόξου παιδείας καί ἀπό τήν ἄλλη θά ἀπαιτοῦν νά συμμορφώνονται οἱ μαθητές τους μέ τούς κανονισμούς τοῦ σχολείου;

Ἀξίζει ἐδῶ να ἀναφέρουμε ὅτι ἡ τήρηση τοῦ Συντάγματος ἐπαφίεται στόν πατριωτισμό τῶν Ἑλλήνων, πού δικαιοῦνται καί ὑποχρεοῦνται νά ἀντιστέκονται μέ κάθε μέσο ἐναντίον ὁποιουδήποτε ἐπιχειρεῖ νά τό καταλύσει μέ τή βία.» (Ἄρθ. 120 § 4) Ὡς ἐκ τούτου θά ἔχει ἄδικο ὁ θεολόγος πού ἀντιστέκεται ἤ ὁ θεολόγος πού  καταλύει τό νόμο; Τό Σύνταγμα ὁρίζει ρητῶς πώς τό μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν ὑπάρχει στά σχολεία γιά νά ἀναπτύσσεται ἡ ὀρθόδοξη χριστιανική θρησκευτική συνείδηση τῶν παιδιῶν.  Ἡ νεοταξική ὅμως λαίλαπα μέ μεθοδικές παρεμβάσεις ὑπονόμευσε τόν καθαρά ὁμολογιακό χαρακτήρα τῶν Θρησκευτικῶν καί τό μετατρέπει σέ ἕνα «χλιαρό» καί «άνευρο» μάθημα. Σέ κάθε περίπτωση, τά νεοταξικά σχέδια γιά ἀπαλοιφή τῶν Θρησκευτικῶν ἀπό τά σχολεῖα δέν πρέπει νά εὐδοκιμήσουν, καί αὐτό εἶναι κάτι πού πρέπει νά ἀποτραπεῖ ἀπό σύσσωμη τήν Ἐκκλησία, κλῆρο καί λαό.

5. Δέν τούς προβληματίζει ὅτι χῶρες πού εἶχαν κατά τό πρόσφατο παρελθόν ἀθεϊστικά καθεστῶτα ἐπαναφέρουν πανηγυρικά τή θρησκευτική μόρφωση στή δημόσια εκπαίδευση καί μάλιστα μέ Ὀρθόδοξο προσανατολισμό ὡς στοιχεῖο τῆς πολιτιστικῆς τους ταυτότητας π.χ.Ρωσία, Βουλγαρία, Ρουμανία κ.ἄ.;

6. Οἱ μεταπατερικοί θεολόγοι καί οἱ ἀκόλουθοί τους θά κάνουν πώς δέν ξέρουν τί εἶχαν πεῖ γιά τά θρησκευτικά ὁ ἅγιος Παΐσιος καί ὁ ἅγιος Πορφύριος; Ἔλεγε ὁ ἅγιος Παΐσιος ὅταν τοῦ εἶπαν: «Καί οἱ ἀπεργίες, Γέροντα, τί κακό κάνουν!»  … « Ὁλόκληρο μήνα χωρίς μαθήματα τά παιδιά, νά γυρίζουν στούς δρόμους! Ἐγώ λέω τούς δασκάλους ποτέ νά μήν κάνουν ἀπεργία, ἐκτός ἄν πᾶνε νά καταργήσουν τά θρησκευτικά, τήν προσευχή ἤ νά κατεβάσουν τόν σταυρό ἀπό τήν σημαία. Τότε πρέπει νά διαμαρτυρηθοῦν….».

Ὁ ἅγιος Πορφύριος ἔλεγε: «Αὐτόν νά πιστεύουμε... (σ.σ. ἐννοοῦσε τό Χριστό). Λοιπόν, μέσα στή θρησκεία, λέει ὅτι: Αὐτός εἶναι ὁ ἱδρυτής τῆς Ὀρθοδόξου πίστεως καί ὅτι ὅλες οἱ ἄλλες θρησκεῖες, δέν εἶναι ὅσο εἶναι αὐτή ἡ θρησκεία. Μία θρησκεία μόνο εἶναι, ἡ Ὀρθόδοξος χριστιανική Θρησκεία. Καί τό πνεῦμα αὐτό τό Ὀρθόδοξον εἶναι τό ἀληθές. Τά ἄλλα πνεύματα, εἶναι πνεύματα πλάνης καί οἱ διδασκαλίες τους εἶναι μπερδεμένες. Ἐδῶ στό σταυρό ὁ Θεός τῆς Ὀρθοδόξου πίστεως εἶναι Θεός πού ἄν τό ποῦμε καί ‘ἀγάπη’, ὅπως τόν λέει ἡ Γραφή, πάλι τό ἴδιο εἴπαμε. Ὁ Θεός λέγεται ἀγάπη. …Δέν τό θέλω, βέβαια, νά προπαγανδίζετε στόν ἕναν καί στόν ἄλλον καί νά λέτε... οἱ θρησκεῖες ὅλες, εἶναι μία, δέν ἔχουν διαφορά. Τοῦ Θεοῦ εἶναι ὅλες. Σέ ὅποια θέλεις, πηγαίνεις. Καί ὅποιο Θεό θέλεις προσκυνᾶς. Δέν... δέν... δέν τά θέλω ἐγώ αὐτά. Δέν τά μπορῶ. Εἶναι ἔτσι τό πνεῦμα μου. Ἐγώ ἔχω κάνει στήν ἔρημο. Ἔχω ἀγωνιστεῖ. Ἔχω νηστεῖες, κακουχίες, ἀγρυπνίες, γυμνότητα, μέ παλιόρουχα... Καί ὅλα αὐτά, γιά τήν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ. Καί ζοῦσα μέσα σέ ἁγίους ἀνθρώπους. Ἀλλά Ὀρθόδοξους Χριστιανούς. Κατάλαβες; Δέν μπορῶ. Ἐγώ, ἔχω καταλάβει τήν Ὀρθοδοξία. Ἔτσι εἶναι!». Καί παρά κάτω: «Καί ὅλοι οἱ γκουροῦδες καί οἱ φακίροι καί οἱ μάγοι καί οἱ ἐπαοιδοί, εἶναι τοῦ Θεοῦ. Ναί, τοῦ Θεοῦ εἶναι ὡς ἄνθρωποι, ἀλλά τά ἔργα τους, εἶναι τοῦ διαβόλου. Συγχώρα με πού μιλάω ἔτσι…Ὁ Σάϊ Μπάμπα, ὁ τάδε, ὁ τάδε... ὅλοι εἶναι καλοί. Κι ὁ Μωάμεθ καλός καί ἐτοῦτος καλός κι ἐκεῖνος καλός. Κατάλαβες; Μά θά πεῖς θά τούς μαχώμαστε; Μά ποιός τούς μάχεται, βρέ; Ἡ θρησκεία μας, κανέναν δέν μάχεται…. Προσευχόμαστε γιά ὅλους»!

 

Πρόταση – λύση

Σέ ἡμερίδα πού ἔγινε γιά τά θρησκευτικά ἀπό τήν ΕΣΤΙΑ ΠΑΤΕΡΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ στίς 19-5-2012 ὁ πατήρ Σαραντης Σαράντος μιλώντας διαχρονικά τόνιζε ὅτι ἄν ὡς θεολόγοι καί ἐμεῖς οἱ κληρικοί μαζί, κρατᾶμε διά βίου την ἐκκλησιοκεντρική βάση στή διδασκαλία μας, τήν πτωχεία τοῦ πνεύματος, τή συναίσθηση τῆς ἁμαρτωλότητός μας, τήν πενία τῶν γνώσεων, τήν ἐλλειμματική ἐμπειρία τοῦ παραδείσου, τότε ἄδειοι ἀπό τήν προδοτική ὑψηλοφροσύνη, καθήμενοι παρά τούς πόδας τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ, καταβρέχοντες καί ἐκμάσσοντες μέ καυτά ταπεινά δάκρυα, αὐτούς τούς πόδας Του, θά γινόμαστε δι' Αὐτοῦ ἄξιοι νά ποῦμε ἕνα λόγο πόνου, πού βγαίνει ἀπό πολύπαθη καρδία, ἕνα λόγο ἐποικοδομητικό, ἕνα λόγο χριστοπαρηγορίας γέννημα τῆς αὐτομεμψίας μας, πού καί μόνο αὐτός ὁ λόγος δέν θά ἄφηνε περιθώρια γιά διαπραγματεύσεις περί τοῦ χειρισμοῦ καί τῆς προοπτικῆς τοῦ ἐν λόγῳ μαθήματος. Θά ἤθελαν ὅλοι οἱ μαθητές νά τό παρακολουθήσουν μέ τήν καρδιά τους. Ἡ ἀληθινή ταπεινή σχέση μέ τό Χριστό, δημιουργεῖ ἀληθινό χριστιανό, ἀληθινό δάσκαλο θεολόγο, ἀφοῦ μέ τήν ἀληθινή προσευχή ἔχει γνωρίσει καλά τήν ἄβυσσο τῆς βαθείας καρδίας του καί ταυτοχρόνως τόν ὠκεανό τοῦ θείου ἐλέους. Γιαυτό μπορεῖ νά κατέβει στήν κατάσταση τοῦ ἄλλου ἀνθρώπου καί δή τοῦ νεαροῦ μαθητοῦ του ἤ τῆς μαθήτριάς του, ἀφοῦ οἱ νέοι ὡς ἄπειροι ἀκόμη ἀπό τήν πολλή κοσμική, μεταπτωτική ὑποκρισία, δέν μποροῦν νά κρυφθοῦν, ἀλλά μυστικῷ τῷ τρόπῳ ζητοῦν χεῖρα βοηθείας στά ὁσημέραι ὀγκούμενα προβλήματά τους. Ὁ ὀρθόδοξος θεολόγος εἶναι συνδεδεμένος σύν πᾶσι τοῖς ἁγίοις. Ὅσο ἀδύνατος καί ἁμαρτωλός κι ἄν αἰσθάνεται, ἔχει τήν ἐν Χριστῷ ἐμπειρία ὅτι εἶναι μέλος τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ καί δέν ἀνήκει καί κάπου ἀλλοῦ.

Ὁ οὕτως ζῶν καί πολιτευόμενος θεολόγος ἐκτός ἀπό τήν ἐξατομικευμένη ἐν Χριστῷ ἀγωγή πού προσφέρει σέ κάθε μαθητή του ἀποκτᾷ καί μεταδίδει τήν ἐμπειρία τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ, ζώντας μέσα στήν ὀμάδα, μέσα στήν τάξη, διδάσκοντας ἀτομικά ἀλλά καί συνολικά. Ὅσο αὐτός ὁ θεολόγος θά ταπεινώνεται καί θά νίπτει τίς ψυχές τῶν μαθητῶν του ἀπό τό ρύπο τῆς ἀπιστίας καί τῆς ἀνιαρῆς κοσμικότητας, ὅπως ὁ Κύριος ἔνιψε τούς πόδας τῶν μαθητῶν Του, τόσο περισσότερο θά εἰσπράττει τιμή ἐκ μέρους τῶν μαθητῶν του καί ἀποδοχή τῆς ἐν Κυρίῳ διδαχῆς του. Ἀλλά καί οἱ μαθητές ἀντιστοίχως, ὅσο καί ἄν ἔχουν διαφθαρεῖ ἀπό τά ὑποπροϊόντα τῆς Νέας Ἐποχῆς, λόγῳ τῶν χαρισμάτων τοῦ ἀληθινοῦ μυστηρίου τοῦ ὀρθοδόξου Βαπτίσματος καί τοῦ Χρίσματος, ἔχουν τήν ἱκανότητα νά ἀντιλαμβάνονται τήν ἀγάπη και τόν πόνο, τοῦ θεολόγου καθηγητοῦ τους. Ἀνοίγουν τίς καρδιές τους καί δειλά – δειλά ἀπορροφοῦν τό ἄδολο γάλα τῆς ἐν Χριστῷ πίστεως. Κρατοῦν σ' ἕνα μυστικό στόμαχο τήν αὐθεντική χριστιανική διδασκαλία γιά νά τή μυρηκάσουν σέ ἥσυχες, σπάνιες ὧρες καί στιγμές πού ἡ θεία Χάρη θά τούς φωτίσει καί θά τούς ὑπομνήσει νά ἀξιοποιήσουν.

Οἱ ἐν Χριστῷ γνώσεις τῆς ὀρθοδόξου πίστεως καί ἐμπειρίας τοῦ θεολόγου καθηγητοῦ πού θά μεταγγισθοῦν πρός τούς ἀδιάφορους ἤ μή μαθητές, ἐπειδή ἀποτελοῦν χρυσάφια καί διαμάντια, πλοῦτο ἀνέκλειπτο, κληρονομιά τοῦ Ἰδίου τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ πρός ἅπαν τό ἀνθρώπινο γένος, καί πρός τούς μαθητές μας, δέν εἶναι δυνατόν κάποτε νά μήν ἐκτιμηθοῦν. Σέ ὁριακές στιγμές τῆς ζωῆς τους καί κατά τό παρόν ἤ κατά τό ἐγγύς ἤ ἀπώτερο μέλλον, θά ἀναπηδήσουν ἀπό τό πιεσμένο ὑποσυνείδητο, ἀπό τή βαθιά λήθη, ἀπό τά ἔγκατα τῆς ὑπάρξεώς τους, καί χωρίς νά τό μάθει ὁ θεολόγος καθηγητής, θά ἀποτελέσουν τό ἰαματικό ἔμπλαστρο, τό ἰσχυρότερο ἀντιβιωτικό, τίς ἀπαραίτητες βιταμίνες, τά ὄντως θεραπευτικά φάρμακα πού θά ἀρχίσουν τήν ἀληθινή θεραπεία τόσο γιά τό ὑπόλοιπο διάβα τῆς παρούσης ζωῆς ἐντός τῆς στρατευομένης μας ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ὅσο καί γιά τήν εἴσοδο στήν αἰώνια μετά τοῦ Κυρίου μας ζωή, στή θριαμβεύουσα Ἐκκλησία τῶν ἐν οὐρανοῖς πρωτοτόκων.

Τό αὐτό ζέον πατερικό, διαχρονικό καί ὑπερχρονικό πνεῦμα ἐνέπνεε τόν ἅγιο τοῦ αἰῶνα μας, τόν ἅγιο Νεκτάριο, , τόν ἅγιο Κοσμά τόν Αἰτωλό, τόν ἅγιο Νικόλαο Πλανᾶ, τόν ἅγιο Ἰουστῖνο Πόποβιτς, καί τούς πολύ κοντινούς μας ἁγίους π. Πορφύριο, π. Παΐσιο, π. Ἰάκωβο. Ζοῦσαν καί λαμπρῶς ἀκτινοβολοῦσαν σέ χιλιάδες συχρόνους τους τό λόγο τοῦ Θεοῦ ἀκαινοτόμητο μέ τόν ἐν Χριστῷ πατερικό βίο τους καί μέ τόν ἐν Χριστῷ πατερικό λόγο τους. Δεν ἐτίθετο θέμα ὑποχρεωτικῆς παρακολουθήσεως τῶν λόγων τους, ἁπλά μάγευαν καί ἥλκυαν τίς ψυχές τῶν ἀνθρώπων λόγῳ τῆς ἁγιότητάς τους.

Ἀγαπητοί ἐν Χριστῷ συνάδελφοι θεολόγοι,

Ἔτσι θά ἐπαληθευθεῖ καί ὁ Ἅγιος τοῦ αἰῶνα μας, ὁ Ἅγιος Νεκτάριος, πού προφητικά καί θεοφώτιστα στήν ἐποχή του εἶχε πεῖ ὅτι τό Ἑλληνικό Ἔθνος εἶναι προορισμένο νά εἶναι ὀφθαλμός καί δάσκαλος τῆς οἰκουμένης.