ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΕΚΚΟΣΜΙΚΕΥΣΗ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

(Κριτικὴ πάνω στὸ ἄρθρο τοῦ κ. Γιανναρᾶ 

«Ψυχανάλυση καὶ Ἐκκλησιαστικὴ Ἀνθρωπολογία»)

 

Α) «ἐκκλησία» τῆς Διεθνοῦς Ψυχαναλυτικῆς Ἑταιρείας.

Ἕνα  ἄρθρο τοῦ κ. Γιανναρᾶ  «ψυχανάλυση  καὶ Ἐκκλησιαστικὴ ἀνθρωπολογία»  ποὺ δημοσιεύθηκε τὸ περασμένο ἔτος στὸ περιοδικὸ «Θεολογία» (τεῦχος  Ἰουνίου 2003), ἀνεξήγητα  στὴν Ἀγγλικὴ γλώσσα,   ἔρχεται νὰ προστεθεῖ στὶς  «προοδευτικές»  ἐκεῖνες φωνὲς  ποὺ ἀναζητοῦν στὴν ψυχανάλυση καὶ τὴν ψυχολογία, -τὶς ἀνθρωπολογικὲς καὶ ψυχοθεραπευτικὲς αὐτὲς μεθόδους καὶ θεωρίες, ποὺ θὰ συμπληρώσουν καὶ θὰ ἐκσυγχρονίσουν, ὅπως ἰσχυρίζονται,- τὴν  Ἐκκλησιαστικὴ ἀνθρωπολογία καὶ  συνεπῶς καὶ ποιμαντική.

Ο «κσυγχρονιστές» τς κκλησίας μας, γι ν στηρίξουν τ πάθος τους γι λλαγ κα νανέωση, πικαλονται συχν τος Πατέρες τς κκλησίας: «Εμαι τς γνώμης , γράφει  κ. Γιανναρς, τι ο μεγάλοι  Πατέρες κα διδάσκαλοι τς κκλησίας δν γνόησαν τν πιστημονικ γνώση τς ποχς τους. Μλλον τν χρησιμοποίησαν γι ν ρίξουν φς στν ρμηνεία το πραγματικο κα τς παρξης, πο κκλησιαστικ μπειρία ποκαλύπτει. Πείθεται κάποιος π ατ ξετάζοντας πλς τ ρμηνευτικ σχόλια τν Πατέρων  στν «ξαήμερο» τν ρολογία κα τν μεθοδολογία πο υοθετον ο Πατέρες π τ ργο το ριστοτέλη  «Περ Ψυχς».

κόμα,«Σ ποο βαθμ πάρχει μοιβαία συμπληρωματικότητα μεταξ τς ψυχαναλυτικς ποψης  γι τ νθρώπινο ποκείμενο κα τς κκλησιαστικς ρμηνείας  τς νθρώπινης παρξης σν πρόσωπο;» ναρωτιέται συγγραφέας  θεωρώντας πως φαίνεται τι κκλησιαστικ νθρωπολογία παρουσιάζει κάποια κεν τ ποα μπορε ν καλύψει ψυχανάλυση –ψυχολογία κα διαίτερα Λακανικ σχολή.

«ντλ ατς τς παρατηρήσεις , γράφει κ. Γιανναρς, π τν γαλλικ σχολ το Λακν  ποος εναι πλέον πιστς στ Φροϋδικ  παράδοση. Δν εμαι εδικς στ χρο τς ψυχολογίας – ψυχανάλυσης οτως στε κάθε λάθος νακρίβεια  θ φείλεται στν  νεπάρκειά μου  κα χι στς πηγές μου»

Βέβαια κ. Γιανναρς γνοε σως τι Λακν πολεμήθηκε  σφοδρ π  τν πίσημη Διεθν Ψυχαναλυτικ ταιρεία σν πλέον  πιστος αρετικς τς Φροϋδικς παράδοσης κάτι πο θ φανε στ συνέχεια το ρθρου. 

Ν πενθυμίσουμε κόμα τι ο Πατέρες τς κκλησίας πως Μ. Βασίλειος, τος ποίους πικαλεται κ. Γιανναρς, σαν  εδικο πάνω στν φιλοσοφία κα τν ατρικ φυσιολογία, πιστμες τς ποες εχαν σπουδάσει στς μεγαλύτερες σχολς τς ποχς τους. τσι πέρα π τν πιστημονικ  κατάρτιση ο Πατέρες , κεκαθαρμένοι, φωτισμένοι κα θεωμένοι ντες, δηγούμενοι π τν χάρη το γίου Πνεύματος διέθεταν τν «βασίλισσα» τν ρετν τν διάκριση,  στε ν διαβλέπουν καθαρ τί συμφέρει στν κκλησία ν προσλάβει π τ θύραθεν σοφία κα τί χι. κόμα εναι γνωστ τι ο Πατέρες δν προσέλαβαν ποτ ψυχοθεραπευτικές-φιλοσοφικς  μεθόδους τς ποχς τους ο ποες σφαλς σύμφωνα μ στορικς μαρτυρίες  πρχαν ( σοφιστς ντιφν διατηροσε ψυχιατρικ κλινικ στ Κόρινθο που ξασκοσε να εδος ψυχανάλυσης ο ρφικο κα ο Στωικο θεράπευαν ρμηνεύοντας τ νειρα), γι ν δηγήσουν τος πιστος σφαλέστερα κα πιστημονικότερα πρς τν θέωση.  Οτε νομίζω τι ο Πατέρες χρησιμοποίησαν τν θύραθεν σοφία γι ν συμπληρώσουν τν σωτηριώδη θεολογία κα νθρωπολογία τς κκλησίας παρ μόνο γι ν παντήσουν στν εσβολ τν σοφιστν αρετικν μέσα στν κκλησία πο ντιλαμβάνονταν διανοητικ τ μυστήριο τς γίας Τριάδας κα  τς νθρώπινης παρξης κα ο ποοι καταλάβαιναν μόνο τ φιλοσοφικ γλώσσα τς ποχς τους.

Ποι νάλογη ραγε νάγκη χει προκύψει στς μέρες μας γι τν κκλησία μας στε ν παιτεται πρόσληψη τς ψυχανάλυσης τς ψυχιατρικς στ ζω της ποις μπορε σήμερα ν σχυριστε τι διαθέτει νάλογη φώτιση κα διάκριση μ ατ τν θεοφόρων Πατέρων στε ν εναι κανς ν προχωρήσει σ’να τέτοιο γχείρημα - πως πρόσληψη κοσμικν ντιλήψεων γι τν νθρώπινη παρξη – δίχως ν προκαλέσει ζημι στ σμα τς κκλησίας;

ν μάλιστα ναλογιστομε τι τ πορίσματα τς ψυχανάλυσης κα μάλιστα τς Λακανικς δν εναι κοινς παραδεκτά π τν πιστημονικ κοινότητα τότε κίνδυνος εναι κόμα μεγαλύτερος.    

σον φορ στν  ψυχανάλυση , εναι γνωστς ο διαφωνίες κα ο «πολεμικές» ντιπαραθέσεις τόσο μεταξ τν πιστημόνων ψυχαναλυτν κα μή, σο κα μεταξ τν θρησκευομένων. Ο γνμες κόμα κα μεταξ τν Φροϋδιστν ψυχαναλυτν διστανται σ τέτοιο βαθμ στε χι σπάνια συμβαίνουν διαγραφς π τν Διεθν ψυχαναλυτικ ταιρεία, πως στ περίπτωση το Λακν ποος «φορίσθη»  π ατ τν ταιρεία,  γι τς «αρετικές» του δέες μ ποτέλεσμα ν καταγγείλει  τ παρακάτω:  «πογραμμίζω τ γεγονός, γιατί πρόκειται γι γεγονός, τι διδασκαλία μου, φίσταται π να ργανο πο νομάζεται κτελεστικ πιτροπ νς διεθνος ργανισμο πο νομάζεται Διεθνς Ψυχαναλυτικ ταιρεία, μι λογοκρισία, πο δν εναι διόλου συνηθισμένη, φο πρόκειται , οτε λίγο, οτε πολ , γι καθαρ ποκλεισμ ατς τς διδασκαλίας…Πρόκειται λοιπν γι κάτι πο εναι πολύτως συγκρίσιμο μ’ατ πο σ λλους χώρους νομάζεται σχατος φορισμός… Δν λέω –ν κα δν θ ταν δύνατο –τι ψυχαναλυτικ κοινότητα εναι κκλησία. Πάντως ναμφισβήτητα, προκύπτει τ ζήτημα ν ξέρουμε τί μέσα της μπορε κάλλιστα ν πηχε μι θρησκευτικ πρακτική…» (Ζκ Λακν «Τ Σεμινάριο»Βιβλίο ΧΙ κδόσεις Ράππα σελ. 20-21)

διος Λακν λοιπν ποκαλύπτει τν θρησκευτικ διάσταση τς ψυχανάλυσης πως κα δν ποκλείει τν πιθανότητα ψυχαναλυτικ κοινότητα ν συγκροτε κκλησία γεγονς τ  ποο θ ποδείξουμε ξεκάθαρα στ συνέχεια.

 

Β) Ἡ Διεθνὴς ἀδελφότητα τοῦ Φρόιντ καὶ ὁ εὐσεβιστικὸς χαρακτήρας της.

 

Φρόιντ  πρξε ς γνωστν  φαινομενικ σχετος μ τ θρησκευτικ ζω πο χει σχέση μ θεολογικ δόγματα, τελετουργικ τυπικ , μυστήρια κ.λ.π. ν τούτοις θ δείξουμε στ συνέχεια τι ατς ατροφιλόσοφος τς «ψυχς», πως κα Λακν , μφορετο περισσότερο π θικοθρησκευτικ  πνεμα,  παρ π πιστημονικό. Τ γεγονς ατ μπορε ν ξηγηθε κ προοιμίου μόνο π κκλησιαστικς σκοπις. Μόνο ν δεχθομε τι ψυχή μας εναι πνο Θεο, κτίσμα μν λλ κατ΄εκόνα πλασμένη μ τν Δημιουργό της κα μ Θεες διότητες ( ατεξούσιο), μπορομε ν καταλάβουμε τ λόγο γι τν ποο  ψυχανάλυση πο ξετάζει τς νέργειες τς ψυχς εσέρχεται ναγκαστικ κα ναπόφευκτα στ θρησκευτικ χρο μ ποτέλεσμα χι σπάνια  ν θεολογε βασιζόμενη τάχα σ πιστημονικ πορίσματα. Δν εναι τυχαο τι λοι νεξαιρέτως ο ψυχαναλυτς χι μόνο προσπάθησαν ν ρμηνεύσουν τ θρησκευτικ φαινόμενο λλ  ατ καθ’αυτ ψυχοθεραπευτικ τους μέθοδος πετέλεσε να εδος δο θικοπνευματικς νάπλασης κα θεραπείας το νθρωπίνου προσώπου.!   Γράφει ριχ Φρμ ποος γνώριζε προσωπικ  τν Φρόιντ:

 «...Τ ψυχαναλυτικ κίνημα, τ ποο Φρόιντ τ 1910 πρν ν τ νομάσει τσι θελε ν τ ντάξει σ μι «Διεθν δελφότητα γι τν θικ κα τν Κουλτούρα πο δρύθηκε π να φαρμακοποι τν Κνπ κα πο εχε πρόεδρό της τν Φορέλ.  Μι δελφότητα πο μάχεται νάντια στν ξουσία το κράτους κα τς κκλησίας.  μως σύντομα ατ δελφότητα παραχώρησε τν θέση της στν Διεθν δελφότητα γι τν ψυχανάλυση πο νομάστηκε «Διεθνς ψυχαναλυτικς Σύλλογος»  (ριχ Φρμ « ποστολ το Φρόιντ» (σελ.  78))

Ατ δελφότητα κατέπνιγε κάθε διαφορετικ γνώμη πο ρχόταν σ ντίθεση μ τν «λάθητη»  ντιμετώπιση τς ψυχικς ζως π τν Φρόιντ. τσι πολλο ψυχαναλυτές, πως Βίλχελμ Ράιχ, ντλερ, Γιούνγκ, Πρλς   κ.πομακρύνθηκαν π τν Φρόιντ  κα δρυσαν τς δικές τους «λάθητες» σχολές. Περιττ  βέβαια ν ναφέρουμε  τι ατό τό φαινόμενο εναι γνωστο στ χρο τν Φυσικν πιστημν, χι μως κα στ χρο τς πολιτικς, τν σεκτν κα τν θρησκευτικν ργανώσεων.  Στ συνέχεια ριχ Φρμ καταγγέλλει τν ντιεπιστημονικ κα λοκληρωτικ χαρακτήρα το Φροϋδισμο.

«...πάρχει καμι λλη περίπτωση θεραπείας πιστημονικς θεωρίας πού ν μεταμορφώθηκε σ κίνημα, διευθυνόμενο κεντρικά π μυστικ πιτροπή, πού προβαίνει σ κκαθαρίσεις τν μελν της πού παρεκκλίνουν, μ τοπικς ργανώσεις σ μι διεθν περοργάνωση; 

Φρόιντ διακήρυσσε τι «ποτελε μι πλευρ τς διοσυστατικς κα παράγραπτης νισότητας τν νθρώπων τι χουν διαιρεθε σ γέτες κα ξαρτημένους.  Ο δεύτεροι, συντριπτικ πλειονότητα, χρειάζονται μι ξουσία πο ν παίρνει ποφάσεις γι’ατος στν ποία ν ποτάσσονται λίγο-πολ δίχως ρους»

«...Πρόκειται γι μι π τς πι τραγικς πλευρς τς ζως το Φρόυντ: να χρόνο πρν π τν νίκη το Χίτλερ πελπίζεται σχετικ μ τν δυνατότητα τς δημοκρατίας κα προσφέρει σν μοναδικ λπίδα τν δικτατορία τς λτ τν θαρραλέων ατοδιαψευδομένων νθρώπων.  μοναδικ ατ λπίδα ταν μήπως τίποτε λλο π τν ποψη πς λίτ, ο κλεκτοί, πο εχαν ποβληθε σ ψυχανάλυση ταν ο μόνοι πο μποροσαν ν κατευθύνουν κα ν λέγχουν τς νωθρς μάζες;»   (.π. σελ. 109). 

ποκαλυπτικ εναι πίσης  να γράμμα το Φρόιντ  πρς τν ρραβωνιαστικιά του, ποία  προήρχετο π διάσημη οκογένεια ραβίνων, να γράμμα πο φανερώνει  τν εσεβιστικό, κα λιτίστικο χαρακτήρα το Φρόιντ κα  κατ συνέπεια τς ψυχανάλυσης:

«Ο νθρωποι πο νήκουν στν χλο, γράφει, φήνουν ν σβήσουν ο παρορμήσεις τους ν μες δν τ πιτρέπουμε  στος αυτούς μας. Ατ τ κάνουμε γι ν διατηρήσουμε τν κεραιότητά μας. Διαφυλάσσουμε τν γεία μας, ξοικονομομε τν κανότητά μας γι χαρά, τς δυνάμεις , ποταμιεύουμε κάτι μ γνωρίζοντας κα μες ο διοι γι ποιό λόγο. Κα ατ συνήθεια τς διάκοπης καταστολς τν φυσικν νστίκτων μας δίδει τν χαρακτήρα το κλεπτυσμο.» (ριχ Φρμ « ποστολ το Φρόιντ» κδ. Μπουκουμάνη ,θήνα 1975)

Φρόιντ λοιπν ραματίζεται τν γκρατ, ταπειν ατοδιαψευδόμενο γέτη τς νθρωπότητας, ποος θ δηγε κα θ καθυποτάσσει νευ ρων τς νωθρς μάζες μ τν διο τρόπο πο καθυποτάσσει τ φυσικ του νστικτα.   Ατς ψυχαναλυμένος γέτης, βέβαια, δν θ γνωρίζει γι ποιό λόγο λογικ θ καταστέλλει διάκοπα τ φυσικ νστικτα γι ποιό λόγο  θ εναι ταπεινός. Συνεπς   γκράτεια κα ατοκυριαρχία τς  Φροϋδικς ψυχανάλυσης εναι λογη,  δίχως κόμα τ Χάρη το Λόγου κα ς κ τούτου νεκρς , παράλογος κα λογικοφανς εσεβισμός. Τ παραπάνω λόγια το Φρόιντ μς δηγον στν καρδι τς ψυχανάλυσης δίχως ν χρειάζεται ν μπομε στ ψυχοφθόρα μελέτη τν ψυχαναλυτικν θεωριν. ψυχανάλυση  ποτελε τν -Λογον κα μάταιη σ ριζόντιο πίπεδο προσπάθεια το γνωστικιστ (θέου) νθρώπου ν λέγξει τ πτωτικ του πάθη,  ν ζήσει κα ν κυριαρχήσει στ φύση, δίχως μως τν Πλάστη του, δηλαδ ν ατοθεωθε!   

 

ΓἩ Εὐσεβιστικὴ καταγωγὴ τοῦ Φρόιντ

 

ναφερόμενοι στν εσεβισμ δν ννοομε φυσικ τν εσεβ νθρωπο πο ελαβεται τ Θεα κα τν ληθιν Θεό, λλ ατν πο «ελαβεται» μι  δανικ θικολογικ κατάσταση συμπεριφορς  κα κοινωνικν σχέσεων, να δανικ τρόπο ζως, δημιούργημα καθαρ τς ατόνομης νθρώπινης λογικς κα φαντασίας τ ποο θεωρεται σν καρπς νθρωπίνων προσπαθειν «πιστημονικν»  μεθόδων.

κ. Γιανναρς εναι γνωστ τι χει καταγγείλει μ σφοδρότητα ατν τν εσεβιστικ τρόπο ζως σ διάφορα γραπτά του. μως κατ περίεργο τρόπο ρχεται τώρα ν προσλάβει πρς συμπλήρωση τς Πατερικς νθρωπολογίας ρους κα μεθόδους π να καθαρ εσεβιστικ χρο  μέσα στν ποο κινεται Φροϋδισμός.

καταγωγ το Φρόιντ μς βοηθάει ν κατανοήσουμε τ λόγο γι τν ποο  ατς «ατροφιλόσοφος» σχολήθηκε τόσο πολ  μ τ γενετήσιο νστικτο, τ συνείδητο, τν ξαγόρευση τν σκέψεων, τν ατογνωσία κα τν θικ βελτίωση το χαρακτήρα  πο τν νήγαγε σ κοσμικ ατρικ μέθοδο.  π βιογράφους του πληροφορούμεθα τι μεγάλωσε κα γαλουχήθη μέσα στος Χασίδες

(Χασιδισμς σημαίνει εσεβισμός), αρεση το ουδαϊσμο πο ναπτύχθηκε κατ τν 18ο αἰῶνα στν κεντρικ Ερώπη,  μι Γνωστικιστικ  αρεση  στοιχεα τς ποίας χουν καταπληκτική ντιστοιχία μ τς θεωρίες το Φρόιντ πως : 

·         Ἡ ὕπαρξη στὸ κάθε ἄτομο τοῦ ἐμφύτου κακοῦ (τὸ ἐκεῖνο ἢ Προεγώ ἔνστικτο τοῦ θανάτου)

·         ἡ ἐνασχόληση μὲ τὸ σὲξ σὰν συμπαντικὸ φυσικὸ φαινόμενο ( Λίμπιντο)

·         οἱ τελετουργικὲς ἐξομολογήσεις στὸν Ραβίνο ( συναισθηματικὴ κάθαρση)

·         ἡ πίστη στὴν συμβολικὴ σημασία τῶν ὀνείρων (  Ἰωάννη Νέστορος, Συνθετικὴ ψυχολογία, σελ. 224) .

Φυσικὰ ἡ ἐνασχόληση μὲ τὸ σὲξ καὶ τὸ ἀσυνείδητο δὲν εἶναι  χαρακτηριστικὸ ποὺ συναντᾶμε ἀποκλειστικὰ στοὺς Χασίδες ἀλλὰ τὴ συναντᾶμε σποραδικὰ  καὶ σὲ πολλοὺς ἀκόμα φιλοσόφους ὅπως στὸν Νίτσε , στὸν Σοπενχάουερ κ.ἄ. τοὺς ὁποίους ἀγαποῦσε ἰδιαίτερα  ὁ Φρόιντ, ἀλλὰ καὶ στοὺς ἀρχαίους Γνωστικούς-Μανιχαίους , τοὺς Νεοπλατωνικοὺς καὶ Στωικούς, εὐσεβιστικὲς ἠθικολογικὲς αἱρέσεις τὶς ὁποῖες πολέμησαν ἀποτελεσματικὰ οἱ ἅγιοι Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας. Μποροῦμε τώρα νὰ καταλάβουμε γιατί ὁ Φρόιντ δὲν θεωροῦσε ἀπαραίτητο νὰ εἶναι κανεὶς ἰατρὸς γιὰ νὰ ἐξασκήσει τὸ ἐπάγγελμα τοῦ ψυχαναλυτῆ . Ὁ λόγος εἶναι ὅτι ἡ ψυχανάλυση ἔχει σὰν κύριο στόχο τὴν ἠθικὴ ἀνάπλαση τοῦ ἀνθρώπου.  

 

Δ) Ἡ «ἐρωτικὴ ἀθάνατη» Λίμπιντο .

 

Ἐγκλωβισμένος  ὁ Φρόιντ, μέσα στὴν ἀθειστική- ὀρθολογιστική καὶ μηχανιστικὴ  θεώρηση τοῦ κόσμου καὶ τῆς ψυχῆς τοῦ ἀνθρώπου  δὲν θὰ μποροῦσε νὰ μὴν ἐγκλωβίσει καὶ τὸν ἔρωτα μέσα σὲ στενὰ «ἐπιστημονικά» πλαίσια. Ζώντας στὴ Γερμανία, συνθέτει τὶς λέξεις LIEBΕ (Λίμπ)  ποὺ στὰ γερμανικὰ σημαίνει ἔρωτας-ἀγάπη καὶ id - ὅρος δανεισμένος ἀπὸ τὸν Georg Groddeck, ἕνα γιατρὸ ποὺ εἶχε ἐνθουσιαστεῖ μὲ τὴν ἔννοια τοῦ ἀσυνειδήτου ποὺ σημαίνει ἐκεῖνο ἢ  προεγώ, ( τὸ ἐπιθυμητικὸ τοῦ Πλάτωνα, ὁ ἀσυνείδητος πυρήνας τοῦ ἀνθρώπου ἀπ ὅπου πηγάζουν οἱ ὁρμὲς  σέξ, πείνα, δίψα κ.ἄ) - καὶ δημιουργεῖ ἔτσι τὴ λέξη Λίμπιντο ποὺ σημαίνει τὴν πρωτογενῆ ἐρωτικὴ ἐπιθυμία ποὺ ἐνυπάρχει ἀκόμα καὶ στὰ νήπια.   Αὐτὴ ἡ ἐρωτικὴ ὁρμὴ σύμφωνα μὲ τὸν Φρόιντ ἐμποτίζει ὅλες τὶς ψυχοσωματικὲς λειτουργίες ἐξελίσσεται  διερχόμενη ἀπὸ διάφορα στάδια (στοματικό, πρωκτικό, φαλλικό)  καὶ ὡριμάζει κατὰ τὴν ἐφηβεία γιὰ νὰ ἐξυπηρετήσει τελικὰ τὴν ἀναπαραγωγή.  Ἡ «μανιχαϊστική» ἀντίληψη τοῦ Φρόιντ  ποὺ θὰ καθορίσει καὶ τὴν ψυχοθεραπευτικὴ του μέθοδο διαφαίνεται ξεκάθαρα ὅταν γράφει ὅτι «ὑπὸ τὴν ἔννοια ἔρως συμπεριέλαβα τὴν αὐτοδιατήρηση καὶ τὴν διατήρηση τοῦ εἴδους καὶ στὸν ἄλλο πόλο τοποθέτησα  τὴν ἀθόρυβα ἐργαζομένη ὁρμὴ τοῦ θανάτου ἤ καταστροφικότητας… Ἡ συνεργία καὶ ἡ ἀμοιβαία  ἀντενέργεια τοῦ ἔρωτος καὶ τῆς ὁρμῆς τοῦ θανάτου  συνθέτουν γιὰ μᾶς τὴν εἰκόνα  τῆς ζωῆς.» (Σ. Φρόιντ αὐτοβιογραφία ,Ἔκδ. Ἐπίκουρος, Ἀθήνα 1994,σελ.86.)

 Ἕνας τέτοιος ἔρωτας ὁ ὁποῖος κατὰ τὸν Φρόιντ δὲν εἶναι τίποτε ἄλλο παρὰ τὸ σεξουαλικὸ ἔνστικτο ἢ ἐπιθυμία, ποὺ ἐξυπηρετεῖ καὶ σώζει μόνο τὴ διατήρηση τοῦ εἴδους ἢ τὸ ἄτομο σὰν βιολογικὴ ὕπαρξη ( ἔνστικτο αὐτοσυντήρησης) τὴν ἀπρόσωπη μάζα δηλαδή,  δὲν μπορεῖ παρὰ νὰ χάνει τὴ μάχη μὲ τὸ θάνατο: «Ὁ ἄνθρωπος δὲν μπορεῖ νὰ κάνει ἀλλιῶς.  Πρέπει νὰ καταστραφεῖ. Γιατί ἡ καταστροφικὴ τάση εἶναι ριζωμένη στὴ βιολογικὴ του ὑπόσταση. Αὐτὲς οἱ δυὸ ἀντιθετικὲς δυνάμεις συνδέονται καὶ ἀντιμάχονται μεταξύ τους, διαρκῶς, ὥσπου τὰ ἔνστικτα τοῦ θανάτου ἀποδείχνονται ἰσχυρότερα καὶ γιορτάζουν τὸν τελευταῖο τους θρίαμβο μὲ τὸν θάνατο τοῦ ἀτόμου. » (Ἔριχ Φρόμ.  «Τὸ μοντέλο τοῦ Φρόιντ γιὰ τὸν ἄνθρωπο καὶ οἱ κοινωνικὲς του ὀρίζουσες» , «Δοκίμια Ἀναλυτικῆς Κοινωνιοψυχολογίας» ἔκδ.  Ἐπίκουρος Ἀθήνα 1972).

 

Ἐν τούτοις ὁ ὅρος Λίμπιντο, αὐτὸ τὸ ἔνστικτο αὐτοσυντήρησης ποὺ ἡττᾶται ἀπὸ τὸν θάνατο κατὰ τὸν Φρόιντ,   φαίνεται  νὰ γοήτευσε τὸν κ. Γιανναρὰ ὁ ὁποῖος ἀφοῦ εἶχε ἀναρωτηθεῖ «πῶς θεωρεῖται λοιπὸν τὸ ἀνθρώπινο ὑποκείμενο ἀπὸ τὴν μοντέρνα ψυχολογίαἀπαντᾶ  μὲ τὴ σκέψη τοῦ Λακᾶν :

«... Ἡ βασικὴ διάκριση  μεταξὺ τοῦ  ἀνθρωπίνου ὑποκειμένου  καὶ τοῦ βιολογικοῦ ἑαυτοῦ  μπορεῖ νὰ ἐντοπισθεῖ ἂν χρησιμοποιήσουμε τὸν ὅρο  «ἀναφορικότητα» ( «referentiality»)  : ἡ δυνατότητα τῆς ὑπαρξιακῆς ἀναφορᾶς. Ἕνα βρέφος ἔρχεται στὸν κόσμο  χωρὶς γλώσσα , φαντασία καὶ κρίση παρὰ μόνο μὲ τὴν ἱκανότητα  νὰ ἀναφέρεται. Καὶ αὐτὸ ποὺ εἶναι ἀναφερόμενο –ὁ τύπος τῆς  ἀναφορᾶς –εἶναι μιὰ θεμελιώδης πρωτογενὴς ἐπιθυμία. Ἐπιθυμῶ, ἄρα ὑπάρχω… Ἡ Ἐπιθυμία  εἶναι ἡ Φροϋδικὴ  ἐλλογικότητα…Στήν θετικὴ γλώσσα τοῦ ψυχαναλυτικοῦ ρεαλισμοῦ, ἡ ἐπιθυμία εἶναι δύσκολο νὰ ὁρισθεῖ. Εἶναι  ἡ Λίμπιντο-ἡ ἐρωτικὴ ἐπιθυμία- γιὰ  σχέση  ὁλοκλήρωση τοῦ ἀνθρώπου. Κάθε ἀνθρώπινη ὕπαρξη ἐπιδιώκει ἀπὸ τὴν στιγμὴ ποὺ ἀποχωρίζεται τὴ μήτρα  τὴν ὁλοκλήρωση  μιᾶς ὁμοούσιας-συγγενοῦς σχέσης .Ὄχι νὰ ὑπάρξει πρῶτα σὰν βιολογικὸς ἑαυτὸς καὶ μετὰ νὰ ἔχει  σχέσεις ἀλλὰ μᾶλλον νὰ  ἀντλήσει τὴν ὕπαρξή του ἀπὸ τὴν σχέση –νὰ ὑπάρξει σὰν ἕνα γεγονὸς σχέσης. Ἡ Λίμπιντο σὰν ἐρωτικὴ ἐπιθυμία γιὰ   σχέση  ὁλοκληρωμένη  εἶναι ἀποκλειστικὰ ἀνθρώπινο  ἰδίωμα. … σύμφωνα μὲ τὸν Λακᾶν  «ἔνστικτο καθαρῆς ζωῆς , ἀθάνατης ζωῆς, ἀπεριόριστης ζωῆς … μιὰ ζωὴ ποὺ εἶναι ἁπλὴ καὶ δίχως τέλος».

 

Νὰ ὑπενθυμίσουμε ὅτι ὁ  ἀφορισμὸς  «ἐπιθυμῶ ἄρα ὑπάρχω» τοῦ Φρόιντ, δὲν ἀποτελεῖ κάποια σύγχρονη ἐπιστημονικὴ ἀνακάλυψη  παρὰ ἀναμάσημα τῆς ἀρχαίας φιλοσοφικῆς ἄποψης ποὺ διατυπώνει ὁ Ἀριστοτέλης στὸ ἔργο του «Περὶ Ψυχῆς», σύμφωνα μὲ τὴν ὁποία ἡ κίνηση βασικὰ τῶν ἀνωτέρων ζώων, ποὺ τοὺς διατηρεῖ στὴ ζωή, ὀφείλεται στὴν ἐπιθυμία.

Εὔκολα ἐπίσης μποροῦμε νὰ παρατηρήσουμε μέσα ἀπὸ τὰ γραφόμενα τοῦ κ. Γιανναρὰ  τὰ Θεῖα χαρακτηριστικὰ , ὅπως ἁπλότητα, ἀθανασία, καθαρότητα, ποὺ ἀποδίδονται  ἀπὸ τὸν Λακᾶν, ὄχι στὸ Θεό, ἀλλὰστὴ Λίμπιντο! Ἄλλωστε ἡ ὅλη προσπάθεια τοῦ Φρόιντ καὶ τῶν ψυχαναλυτῶν ἔγκειται στὸ νά μᾶς πείσουν  ὅτι ἀρετὲς ὅπως ἡ ἀγάπη, ἡ αὐτοκυριαρχία, ἡ αὐτεξουσιότητα, ἡ διάκριση, ἀκόμα καὶ  ἡ εὐσπλαγχνία , εἶναι, ὄχι Θεῖες ἄκτιστες ἐνέργειες ἀλλὰ φυσικὲς ποὺ ὑπόκεινται στὸν ἐπιστημονικὸ ἀντικειμενικὸ ἔλεγχο. Στόχος τους εἶναι  νά μᾶς ἐμβολιάσουν στὸ νοῦ τὴν δαιμονικὴ ἀνθρωποκεντρικὴ ἰδέα ὅτι ἡ ἐπιστήμη καὶ ὁ ἄνθρωπος μὲ προεξάρχοντα τὸν Φρόιντ θά μᾶς ὀδηγήσει στὴν σωτηρία καὶ τὴν λύτρωση ἀπὸ τὰ πάθη μας προσφέροντάς μας τὸν παράδεισο ἐπὶ γῆς.     

Ἡ ἐρωτικὴ ὁρμὴ  λοιπόν, ἡ κινητήρια δύναμη πού μᾶς ὠθεῖ στὴ σύναψη ὁλοκληρωμένων σχέσεων ἀκόμα καὶ μὲ τὸν Θεό, κατὰ τὸν κ. Γιανναρά, «ἀνεκαλύφθη» ἐπιτέλους «ἀντικειμενικά» ἀπὸ τὴν «ἐπιστήμη» καὶ ἐμεῖς γιὰ νὰ εἴμαστε σύγχρονοι θὰ πρέπει νὰ τὴν προσλάβουμε!  

Πῶς νὰ χωρέσει ὅμως καὶ τί νὰ συμπληρώσει ὁ φτωχὸς αὐτὸς ὅρος τῆς Λίμπιντο καὶ τῆς ἀναφορικότητας στὴ θεόπνευστη Ἐκκλησιαστικὴ  Ὀρθόδοξη ἀνθρωπολογία, ἡ ὁποία γράφτηκε καὶ ὁλοκληρώθηκε ἀπὸ ἐρωτευμένους, μέχρι θανάτου μὲ τὸ Θεῖο Κάλλος, ἁγίους; Τί θὰ συμπληρώσει ὁ ὅρος ἀναφορικότητα στὴν Πατερικὴ ἀνθρωπολογία ἡ ὁποία διδάσκει ὅτι ὁ ἄνθρωπος σώζεται καὶ ὑπάρχει σάν πρόσωπο μόνο διὰ τῆς ἐν Χριστῷ σχέσεως μὲ τὸν πλησίον του ἢ σὲ ἀναφορὰ πάντα μὲ τὸν Θεὸ καὶ τὸν ἄλλον ἄνθρωπο; Μήπως ἡ Ἐκκλησία μας δὲν περιγράφει σὰν «νεκρό» τὸν διανοούμενο, ἀτομιστή, φίλαυτο καὶ ὑλόφρονα ἄνθρωπο παρ’ ὅλο πού ἐξακολουθεῖ νὰ ζεῖ σὰν βιολογικὴ ὀντότητα;  Περιττοὶ λοιπὸν οἱ ψυχαναλυτικοὶ ὅροι «ἐρωτικὴ Λίμπιντο»  καὶ «ἀναφορικότητα» ποὺ προτείνει ὁ κ. Γιανναράς πρὸς συμπλήρωση τῆς Ἐκκλησιαστικῆς ἀνθρωπολογίας, ἄρα καὶ πονηροὶ…

 

Ε) Ταπείνωση καὶ ψυχαναλυτικὸς ναρκισσισμός.

 

Τέλος «ἀνεκαλύφθη» ὅτι ὁ ἐγωισμὸς ἐπιφέρει νεύρωση ἢ ψυχικὴ ἀσθένεια, μιὰ ἀνακάλυψη ἡ ὁποία ἀποτελεῖ  κατὰ τὸν κ. Γιανναρὰ «μιὰ ἀκόμα κρίσιμη συνεισφορὰ τῆς μοντέρνας ψυχολογίας-ψυχοανάλυσης στὸν θεολογικὸ διάλογο, ἡ ὁποία φωτίζει τὸν αὐτοβασανισμὸ ποὺ ἐπιφέρει ὁ ἐγωκεντρικὸς ναρκισσισμός, μὲ τὴν ρεαλιστικὴ γλώσσα τῆς κλινικῆς ἐμπειρίας, ὅσον ἀφορᾶ τὴ νεύρωση καὶ τὴν ψύχωση»

Καὶ πάλι ἀπορίας ἄξιον, τί θὰ μποροῦσε νὰ συμπληρώσει ἡ θεωρία τῆς ναρκισσιστικῆς νεύρωσης στὴν Ἐκκλησιαστικὴ ἀνθρωπολογία ποὺ διδάσκει ὅτι ἡ ρίζα τῆς ἀνθρωπίνης τραγωδίας βρίσκεται στὴν  ἑκούσια πτώση τοῦ ἀνθρώπου ἀπὸ τὸ Φυσικὸ Θέλημα τοῦ Θεοῦ, γεγονὸς ποὺ γεννᾶ τὴν φιλαυτία, τὸν ἐγωισμὸ, τὴν οἴηση , πάθη ποὺ  δημιουργοῦν ὅλα τὰ ὑπόλοιπα πάθη, τὶς ψυχικὲς ἀσθένειες ,  ἀκόμα καὶ τὸν θάνατο τῆς ψυχῆς. Ἐπί πλέον,ὅπως ἀναφέραμε καὶ πρὶν, τὸ νὰ ὁμιλεῖ κανεὶς γιὰ ταπείνωση δίχως νὰ ἀναφέρεται  στὴν ταπείνωση ποὺ εἶναι καρπὸς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, εἶναι στὴν καλύτερη περίπτωση νεκρή ἠθικολογία.    Ὅμως  στὸ σημεῖο αὐτὸ μποροῦμε εὔκολα νὰ ἐπισημάνουμε τὴν «σχιζοφρενική» παρουσία τῶν ψυχαναλυτῶν μέσα στὸν κόσμο.  Ἄνθρωποι ὅπως ὁ Φρόιντ καὶ ὁ Λακᾶν μὲ ἀνθρωποκεντρικὴ καὶ αὐτονομημένη  σκέψη - στάση ποὺ συνιστᾶ κατὰ τὴν Ἐκκλησία μας τὴν ἀποθέωση τῆς ἐγωιστικῆς φιλαυτίας καὶ  τῆς οἴησης  - αὐτοανακηρύσσονται ἰατροὶ τῶν ψυχῶν μας ὁδηγώντας μὲ σιγουριὰ τοὺς ἀνθρώπους πρὸς τὴν ἀπαλλαγὴ ἀπὸ τὸν ναρκισσισμό,  δηλαδὴ πρὸς τὴν «ταπείνωση» ! Μέχρι καὶ ἡ  εὐσπλαγχνία «σερβίρεται» ἀπὸ τὴν μοντέρνα ψυχοθεραπευτική:  «Ὁ Φρόιντ καὶ οἱ ἐπίγονοί του ὁρίζουν τὴν ψυχανάλυση ὡς μέθοδο ἀνάλυσης τῆς μεταβίβασης καὶ ὁ Kuspit σημειώνει ὅτι «ὁ ἀπόλυτος σκοπὸς τῆς ψυχαναλυτικῆς θεραπείας εἶναι νὰ ἀποκαταστήσει τὸ ἄτομο στὸ ἐπίπεδο τῆς κοινότητας μὲ σεβασμὸ καὶ εὐσπλαγχνία γιὰ τοὺς ἄλλους καὶ νὰ βοηθήσει στὴν ἀνάπτυξη ἑνὸς ἐγὼ ἀρκετὰ ἰσχυροῦ, ὥστε νὰ μπορεῖ νὰ ἀντισταθεῖ στὴν ἀνελέητη ἀναγκαιότητα, ἐσωτερικὴ ( Αὐτό, βιολογία) ἢ ἐξωτερικὴ (κοινωνικὴ –πολιτιστικὴ δομή) καὶ στὴν ἀπρόβλεπτη δράση τῆς τύχης ἢ μοίρας».  («Ψυχιατρικὴ καὶ Θεολογία σὲ διάλογο» Ἔκδ. Ἀποστολικὴ Διακονία , σελ. 76)

Δὲν πρέπει λοιπὸν νὰ θεωρεῖται τυχαία ἡ ἐπίμονη αὐτὴ προσπάθεια ἐπιβολῆς τῆς ψυχαναλυτικῆς σκέψης καὶ μεθοδολογίας στὴν Ἐκκλησιαστική μας ζωή, ψυχαναλυτικὴ ἰδεολογία ἡ ὁποία, σύμφωνα μὲ τὴν οἰκουμενίστικη θρησκευτικὴ ἀντίληψη, θά μᾶς βοηθήσει νὰ ἀποτινάξουμε τὴν «ἀνελέητη» πολιτιστική μας παράδοση,  νὰ ἀπαλλαχθοῦμε ἀπὸ τὶς προκαταλήψεις μας,  τὶς ἐμμονές μας σὲ παραδοσιακὲς παγιωμένες ἐκκλησιαστικὲς καὶ πολιτιστικὲς δομές- οἱ ὁποῖες ἀποτελοῦν ἐμπόδιο γιὰ τὸν ἐκσυγχρονισμὸ καὶ τὴν εἰρηνικὴ συμβίωση μέσα στὴν παγκόσμια κοινότητα -  ὥστε νὰ μπορέσουμε νὰ συναντηθοῦμε μὲ «ἀνοιχτὸ μυαλό»   μὲ τοὺς ἄλλους λαοὺς  ζώντας ἔτσι «ἀγαπημένα» , «εἰρηνικά» , «φιλεύσπλαγχνα», «ταπεινά» καὶ «χαρούμενα», ἔστω καὶ χωρὶς Χριστὸ…

 

Ε)  Ὁ θεὸς  ἀσυνείδητο  καὶ οἱ ἀσυνείδητοι ψυχαναλυτές.

 

Θὰ μποροῦσε κάποιος νὰ ἐγείρει τὴν ἀντίρρηση ὅτι οἱ παραπάνω ἠθικολογικὲς διαστάσεις τῆς ψυχανάλυσης, ποὺ ἀναζητοῦν τὴν ἀγάπη, τὴν εὐσπλαγχνία, τὴν ἐγκράτεια καὶ τὴν αὐτοδιαψευδομένη ταπείνωση καὶ γενικότερα τὴν ἀπαλλαγὴ ἀπὸ τὰ πάθη,  ἀποτελοῦν προσωπικὲς ἢ ὑποκειμενικὲς ἀρχὲς τοῦ Φρόιντ οἱ ὁποῖες δὲν ἀντιπροσωπεύουν ὅλους τοὺς ψυχαναλυτές. Ὅμως καὶ ὁ Λακᾶν,  πιστὸ πνευματικὸ τέκνο τοῦ Φροϋδισμοῦ, φυλακισμένος καὶ αὐτὸς σὲ μιὰ αὐτοσχέδια   ἠθική, συνεχίζει μὲ συνέπεια τὴν ἀνθρωποκεντρικὴ ἠθικοθρησκευτικὴ πορεία τοῦ Φρόιντ πρὸς τὴν αὐτοθέωση: «Τὸ ἀσυνείδητο εἶναι δομημένο σὰν γλώσσα»  θὰ πεῖ ὁ Λακᾶν  ἀναζητώντας ἔτσι διὰ τῆς ἑρμηνείας τῶν συμβόλων τῆς γλώσσας τὸν ἀσυνείδητο ἀληθινὸ ἑαυτό, τὸν καινούργιο αὐτὸ «Θεό» ποὺ εἰσάγει ἡ Λακανικὴ ψυχανάλυση. «Ἡ ὑπόσταση τοῦ ἀσυνειδήτου, πού σᾶς  τὴ δείχνω τόσο εὔθραυστη στὸ ὀντικὸ ἐπίπεδο εἶναι ἠθική!… …Γιατί ἡ πραγματικὴ διατύπωση τοῦ ἀθεϊσμοῦ δὲν εἶναι: ὁ Θεὸς πέθανε –ἀκόμη καὶ θεμελιώνοντας τὴν καταγωγὴ τῆς λειτουργίας τοῦ πατέρα πάνω στὸν φόνο του, ὁ Φρόιντ προστατεύει τὸν πατέρα-ἡ πραγματικὴ διατύπωση τοῦ ἀθεϊσμοῦ εἶναι : ὁ Θεὸς εἶναι τὸ ἀσυνείδητο!»  ( Λακᾶν «Τὸ Σεμινάριο» βιβλίο ΧΙ Ἐκδόσεις Ράππα σελ. 50)

Εἶναι φανερὸ ὅτι καὶ οἱ «ἄθεοι» ἔχουν τὸν «θεό» τους!  Ὅμως ὁ θεὸς τῆς Λακανικῆς ψυχανάλυσης, ἕνα καθαρὰ διανοητικὸ ἐπινόημα, ἕνα εἴδωλο τῆς φαντασίας τοῦ κοσμικοῦ ἀνθρώπου,  περιορίζεται μέσα σὲ στενὰ ἠθικιστικὰ πλαίσια. Ἡ ψυχαναλυτικὴ ἠθικὴ ἔρχεται κατ’αὐτὸν τὸν τρόπο νὰ ἀναβιώσει ἀρχαῖες φιλοσοφικὲς Στοὲς, τὴν ἠθικὴ τῶν ὁποίων , ὁ Λακᾶν συγχέει μὲ τὴν Χριστιανικὴ ἠθική.  « … Δὲν εἶναι μήπως παράδοξη αὐτὴ ἡ ὁμοιότητα πού βρίσκουμε – ἂν βέβαια προσέξουμε λίγο – ἀνάμεσα στὴν ἀναλυτικὴ ἠθικὴ μὲ τὴν ἠθικὴ τῶν Στωικῶν; Τί εἶναι στὸ βάθος της ἡ στωικὴ ἠθική, ἂν μή, θὰ ἔχω ἄραγε ποτὲ τὸν καιρὸ νά σᾶς τὸ ἀποδείξω, ἡ ἀναγνώριση τῆς ἀπόλυτης ἡγεμονίας τῆς ἐπιθυμίας τοῦ Ἄλλου, ἐκεῖνο τὸ Γενηθήτω τὸ θέλημά σου, πού ἐπανέλαβαν οἱ Χριστιανικοὶ κανόνες; (ὅ.π. σελ. 323).

Δὲ χωράει λοιπὸν ἀμφιβολία ὅτι ὁ  Λακᾶν πίστευε ὅτι ἡ Φροϋδικὴ ψυχανάλυση εἶχε  ὁδηγηθεῖ  στὴν δημιουργία μιᾶς γνήσιας φιλοσοφικοθρησκευτικῆς κίνησης, μιᾶς ζωντανῆς θρησκείας γιὰ τὴν ὁποία λαχταρᾶ ὁ ταλαιπωρημένος ἀπὸ τὸν ἀτομισμὸ ἑνὸς αἱρετικοῦ χριστιανισμοῦ καὶ  ὑλιστικοῦ ἀθεϊσμοῦ, Δυτικὸς ἄνθρωπος.  «Τὴν ἄλλη ἀναφορὰ , τὴ θρησκευτική,( ὁμιλεῖ γιὰ τὴν ψυχανάλυση) τὴν ἀνέφερα μόλις πρὶν ἀπὸ λίγο, διευκρινίζοντας καθαρὰ πὼς μιλῶ γιὰ θρησκεία μὲ τὴ σύγχρονη ἔννοια τοῦ ὅρου, ὄχι γιὰ μιὰ θρησκεία ἀποστεγνωμένη, μεθοδολογημένη, ἀποδιωγμένη στὰ βάθη μιᾶς πρωτόγονης σκέψης, ἀλλὰ γιὰ τὴ θρησκεία ἔτσι ποὺ τὴ βλέπουμε νὰ ἀσκεῖται ἀκόμα  ζωντανή, ὁλοζώντανη. Ἡ ψυχανάλυση, εἴτε εἶναι ἄξια  εἴτε ὄχι νὰ ἐγγραφεῖ σ΄ἕναν ἀπ’αὐτοὺς τοὺς δυὸ πίνακες ( ἐννοεῖ τὸν ἐπιστημονικὸ καὶ τὸν θρησκευτικό) μπορεῖ ἀκόμα καὶ νά μᾶς φωτίσει πάνω σ’αὐτὸ ποὺ ὀφείλουμε νὰ ἐννοοῦμε μὲ ἐπιστήμη καὶ μάλιστα μὲ θρησκεία » («Τὸ Σεμινάριο» βιβλίο ΧΙ σελ. 20).

Ποιὰ εἶναι αὐτὴ ἡ «ζωντανή», «ὁλοζώντανη» θρησκεία μὲ τὴν σύγχρονη ἔννοια τοῦ ὅρου ποὺ ἀσκεῖται ζωντανή καὶ στὸ χῶρο τῆς ὁποίας ὁ Λακᾶν ἐντάσσει καὶ τὴν ψυχανάλυση; Ποιὰ εἶναι αὐτὴ ἡ σύγχρονη ἔννοια τοῦ ὅρου Θρησκεία; Πάντως ἀποκλείεται νὰ εἶναι ἡ Ὀρθόδοξη χριστιανικὴ πίστη, ἡ μόνη ζωντανὴ γιὰ μᾶς θρησκεία, τὴν ὁποία φαίνεται νὰ ἀγνοεῖ ὁ Λακᾶν, διαφορετικὰ δὲν θὰ ἔλεγε ποτὲ ὅτι ὁ Θεὸς εἶναι τὸ ἀσυνείδητο τὸ ὁποῖο φυσικὰ  μόνο ἡ ψυχανάλυση μπορεῖ νὰ προσεγγίσει καὶ νὰ γνωρίσει. Πάντως ἐμεῖς τὴν μόνη «ὁλοζώντανη» νεκρὴ θρησκεία ποὺ γνωρίζουμε στὶς μέρες καὶ ἡ ὁποία διδάσκει   παρόμοια μὲ τὸν Λακᾶν , ὅτι ὁ Θεὸς εἶναι ὁ ἀσυνείδητος ἑαυτός μας, ὁ πυρήνας τῆς ὕπαρξής μας τὸν ὁποῖο πρέπει νὰ ἀναζητήσουμε γιὰ νὰ γίνουμε καὶ ἐμεῖς θεοὶ εἶναι αὐτὴ… τῆς Νέας Ἐποχῆς!   

Τὰ κίνητρα καὶ οἱ προθέσεις τῶν ἁπανταχοῦ  ψυχοευσεβιστῶν, ποὺ φλυαροῦν γιὰ ἐλευθερία,  ἀγάπη, εἰρήνη καὶ σεβασμὸ στὰ δικαιώματα καὶ τὰ πιστεύω τοῦ ἄλλου,  φαντάζουν ἁγνὰ καὶ ὑπέροχα … Ὅμως ἡ μελέτη τῆς φύσης τοῦ ἀνθρώπου ἀλλὰ καὶ τοῦ φυσικοῦ περιβάλλοντός μας διδάσκει ὅτι τὰ φαινόμενα καὶ ἰδιαίτερα τὰ ψυχικὰ ἀπατοῦν, ὅπως συνηθίζουν νὰ λένε καὶ οἱ συμπαθεῖς ψυχαναλυτές. Γνωρίζουμε ἀπὸ τοὺς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας,  τοὺς μεγάλους αὐτοὺς ἔνθεους ψυχολόγους - οἱ ὁποῖοι γνώριζαν τὸ ἀσυνείδητο  πολὺ πρὶν νὰ δεῖ ὁ Φρόιντ τὸ φῶς τοῦ μάταιου αὐτοῦ  κόσμου - ὅτι ἡ ψυχὴ τοῦ ἀνθρώπου , ἐλίσσεται, ἀπωθεῖ τά κοινῶς κακὰ συναισθήματα, ὑποκρίνεται καὶ ξεγελᾶ ἀκόμα καὶ τὸν ἑαυτό της...Παραθέτουμε ἕνα μικρὸ δεῖγμα τῆς γνώσης τῶν Πατέρων σχετικὰ μὲ τὸν ἀσυνείδητο  κόσμο τοῦ ἀνθρώπου.

Διαβάζουμε ἀπὸ τὸν ἱερὸ Χρυσόστομο :«Τὰ πλείονα τῶν γινομένων ἡμᾶς λανθάνει καὶ κρύπτεται» (Εἰς  τήν Α΄Κορινθίους ια`,3 P. G. 61,91).

Ἀλλοῦ στὸν περὶ Μονανδρίας λόγο του (2,48 P. G.,610) ἀναλύοντας τὴν ψυχὴ μιᾶς δίγαμης γυναίκας, παρατηρεῖ ὅτι τὰ συναισθήματά της εἶναι μπερδεμένα, δηλαδὴ - ἐνῶ φαίνεται ὅτι συμπεριφέρεται μὲ ἕνα συγκεκριμένο τρόπο (λευκότης-συνειδητό) - ἀδιόρατα διακρίνεται στὸ βάθος καὶ ἕνας ἄλλος «κρυμμένος» ἀπὸ τὸ συνειδητὸ τρόπος συμπεριφορᾶς (ἡ μελανία-τὸ ἀσυνείδητο).

Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Σιναῒτης, ὁ γνωστὸς συγγραφέας τῆς «Κλίμακας» γράφει ἐπίσης γιὰ τὶς ἀσυνείδητες ψυχικὲς καταστάσεις μὲ ποιητικὸ τρόπο:

«Γνωρίζομε πὼς εἶναι πάμπολλα τὰ τέκνα τοῦ θυμοῦ.  Καὶ ὅλα εἶναι φοβερά.  Ἕνα ὅμως τέκνο ποὺ τὸ γεννᾶ χωρὶς νὰ τὸ θέλει, ἂν καὶ νόθο, εἶναι ὠφέλιμο: Εἶδα ἀνθρώπους ποὺ ἄναψαν ἀπὸ τὴν μανία τοῦ θυμοῦ καὶ ἔβγαλαν ἀπὸ μέσα τους σὰν ἐμετὸ τὴν μακροχρόνιο μνησικακία τους. Ἔτσι μὲ τὸ ἕνα πάθος ἀπηλλάγησαν ἀπὸ τὸ ἄλλο ! Καὶ ἡ μακροχρόνια λύπη τους διελύθη! Διότι ἐκεῖνος ποὺ τοὺς λύπησε ἢ ζήτησε συγχώρηση ἢ ἔδωσε τὶς ἀπαιτούμενες ἐξηγήσεις.

Ἀντιθέτως εἶδα ἄλλους ποὺ κατὰ τρόπο ἀπαράδεκτο ἔδειξαν ὅτι ἦσαν δῆθεν μακρόθυμοι.  Ἔτσι μὲ τὴ σιωπὴ ἐναποθήκευσαν μέσα τους τὴν μνησικακία.  Αὐτοὺς τοὺς ἐλεεινολόγησα περισσότερο ἀπὸ τοὺς πρώτους, διότι μὲ τὸ μελάνι ( τῆς μνησικακίας) ἔδιωξαν ἀπὸ τὴν ψυχή τους τὸ περιστέρι ( τὴν εἰρήνη δηλαδὴ καὶ τὴ Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος)….

Εἶδα ἐπίσης καὶ μερικοὺς ἄλλους μὲ καρδιὰ ὑποδουλωμένη στὴ λαγνεία καὶ στὴ γαστριμαργία.  Αὐτοὶ φαίνονταν γεμάτοι πραότητα καὶ κολακευτικὴ εὐγένεια καὶ φιλαδελφία καὶ εὐπροσηγορία.»

(Κλίμακα, Ἔκδ.Ἱερὰ Μονὴ Παρακλήτου, σελ170-171)

Τέλος ἂς ἀκούσουμε τί ἀναφέρει ὁ ἄγ. Νικόδημος ὁ  Ἁγιορείτης    σχετικὰ μὲ  τὸν   ἀσυνείδητο ψυχικό μας κόσμο:

«Πρὸς τούτοις σὲ συμβουλεύω ἕνα ἄλλο πράγμα πληροφορίας ἄξιον. Νὰ μὴν ἐμπιστευθῆς ποτὲ εἰς τὴν συνείδησίν σου, ἂν αὐτὴ καμμίαν φορὰν δὲν σὲ κατηγορῆ εἰς κανένα πράγμα, διότι συνείδησις λέγεται εἰς ἐκεῖνα μόνον, ποὺ ἠξεύρομεν καὶ ὄχι σὲ ἐκεῖνα ποὺ δὲν ἠξεύρομεν. Ἐπειδὴ δὲ κατὰ τὸν Ἱερεμίαν « βαθεία ἡ καρδία παρὰ πάντα»( ιζ` 9) καὶ πολλὰ λεπτὰ πάθη εὑρίσκονται κεκρυμμένα μέσα εἰς αὐτὴν , τὰ ὁποῖα ὁλότελα δὲν ἠξεύρει οὔτε ἐκεῖνος ποὺ τὰ ἔχει, καὶ ἀπὸ τὰ ὁποῖα παρεκάλει ὁ Δαβὶδ νὰ καθαρισθῆ , λέγων «ἐκ τῶν κρυφίων μου καθάρισόν με» ( Ψαλμ. ιη΄, 13), διὰ τοῦτο σύ πίστευε πάντοτε, ὅτι δὲν εἶναι καθαρὰ ἡ καρδία σου τελείως ἀπὸ τὰ κρυπτὰ πάθη καὶ λεπτὰ ,τὰ ὁποῖα εἶναι γνωστὰ εἰς μόνον τὸν Θεὸν , ποὺ ἐτάζει μόνος τὰς καρδίας, κατὰ τὸν Σολωμόντα: « Σῦ μονώτατος οἶδας τὴν καρδίαν πάντων τῶν υἱῶν ἀνθρώπων ( Γ ` Βασιλειῶν. η`, 39 ).  (« Ὁ ἀόρατος πόλεμος», Ἁγίου Νικοδήμου Ἁγιορείτου ,Ἐκδόσεις « Φῶς», σελ. 223).   

Τὰ παραπάνω δὲν ἀφήνουν περιθώριο ἀμφιβολίας ὅτι οἱ Πατέρες γνώριζαν τὸ ἀσυνείδητο καὶ «κάτι» παραπάνω ἀπὸ τοὺς ψυχαναλυτές, ὅπερ σημαίνει, ὅτι αὐτὸ ποὺ χρειάζεται συμπλήρωση ἢ καλύτερα ριζικὴ ἀναθεώρηση, εἶναι τὸ θεωρητικὸ κατασκεύασμα τοῦ Φρόιντ καὶ τοῦ Λακᾶν .

Ἡ τραγικὴ ἀντίφαση ποὺ μποροῦμε νὰ διακρίνουμε στοὺς ψυχαναλυτὲς  εἶναι ὅτι ἐνῶ ἐνασχολοῦνται ἀσταμάτητα μὲ τὸν ἀσυνείδητο ψυχικὸ κόσμο τοῦ ἀνθρώπου, στὴν οὐσία εἶναι οἱ πλέον ἀσυνείδητοι ἄνθρωποι! Καὶ τοῦτο διότι, οἱ ψυχαναλυτὲς –οἱ ὁποῖοι στὸ σύνολό τους ἦσαν ἑβραῒκῆς καταγωγῆς - ἀπόγονοι τῶν μεγάλων Ἑβραίων προφητῶν , ἔπεσαν στὴν τραγική πλάνη νὰ ἐμπιστευθοῦν τὴν ἀκάθαρτη συνείδησή τους. Καὶ τοῦτο διότι ποτὲ δὲν γονάτισαν μὲ ταπείνωση πρὸ τῆς εἰκόνος τοῦ Χριστοῦ παρακαλώντας τον ὅπως ὁ Δαυίδ, λέγοντας «ἐκ τῶν κρυφίων μου καθάρισόν με», οὔτε ποτὲ ὁμολόγησαν ὅπως ὁ Σολωμόντας  ὅτι ὁ Θεὸς εἶναι ὁ μόνος ποὺ γνωρίζει τὴν καρδία τῶν ἀνθρώπων. Ἔτσι   «Οἱ περισσότεροι ψυχαναλυτὲς καὶ αὐτὸ ἰσχύει καὶ γιὰ τὸν Φρόιντ δὲν εἶναι λιγότεροι τυφλοὶ ἀπὸ τὰ ἄλλα μέλη τῆς κοινωνικῆς τάξης τους μπροστὰ στὶς πραγματικότητες τῆς ἀνθρώπινης ὕπαρξης καὶ στὰ ἀσυνείδητα κοινωνικὰ φαινόμενα.  Κατὰ μία ἔννοια εἶναι πιὸ τυφλοί, γιατί πιστεύουν πὼς βρῆκαν τὴν ἀπάντηση στὴ ζωή, μὲ τὴν φόρμουλα τῆς γενετήσιας ἀπώθησης» θὰ γράψει ὁ Ἔριχ Φρὸμ στὸ βιβλίο του «ἡ Ἀποστολὴ τοῦ Φρόιντ»(.σελ:115).

Καὶ πράγματι: Ἂν οἱ μεγάλοι ψυχαναλυτὲς γνώριζαν τὴν ἀκαθαρσία τῆς ψυχῆς τους, ἂν δὲν ἦσαν «τυφλοί» καὶ πνευματικὰ νεκροί, δὲν θὰ τολμοῦσαν ποτὲ νὰ ἰσχυρισθοῦν  ὅτι ὁ Θεὸς εἶναι προβολή τοῦ ἔσω ψυχικοῦ κόσμου  λόγω ἀναστολῆς τῆς Λίμπιντο, ἢ ὁ ἀσυνείδητος ἑαυτός. Οὔτε θὰ διανοοῦντο ποτὲ νὰ συγκρίνουν ἕναν ἀγχώδη νευρωτικὸ ψυχαναλυτή, ὅπως ἦταν ὁ Φρόιντ, μὲ τοὺς θεοφόρους προφῆτες τῆς Ἁγίας Γραφῆς:

«Τὸν  Φρόιντ λοιπόν σᾶς τὸν παρέστησα μήπως τὴν τελευταία φορὰ σὰν τὴν μορφὴ τοῦ Ἀβραάμ, τοῦ Ἰσαὰκ καὶ τοῦ Ἰακώβ;…

…Ὡστόσο, εἶναι βέβαιο, τὸ ξέρουμε ὅλοι, ὅτι κανένας ψυχαναλυτὴς δὲν μπορεῖ νὰ ἰσχυρίζεται ὅτι ἀντιπροσωπεύει, οὔτε κατὰ τὸ ἐλάχιστο, μιὰν ἀπόλυτη  γνώση. Γι’αὐτὸ κατὰ μίαν ἔννοια, μποροῦμε νὰ ποῦμε ὅτι ἐκεῖνος στὸν ὁποῖο μποροῦμε νὰ ἀπευθυνθοῦμε, δὲν μπορεῖ νὰ ὑπάρχει, ἂν ὑπάρχει, παρὰ ἕνας μόνο . Αὐτὸς ὁ ἕνας μόνο ὑπῆρξε ὅσο ζοῦσε ὁ Φρόιντ.» )σελ. 295 Λακᾶν   «Τὸ Σεμινάριο» βιβλίο ΧΙ).

Προφήτης λοιπὸν ὁ Φρόιντ τῆς ψυχανάλυσης,  ὁ ὁποῖος φανέρωσε  τὰ ἐξ ἀποκαλύψεως  ἀπόλυτα δόγματά του στοὺς ἀνθρώπους, γιὰ νὰ ὁδηγήσει τὴν ἀνθρωπότητα ὡς ἄλλος Μωϋσῆς στὴ γῆ τῆς Ἐπαγγελίας, στὸν Νέο Παράδεισο ἐπὶ τῆς γῆς πρὸς δόξαν τῆς ἀνθρώπινης λογικῆς καὶ φυσικὰ τοῦ θανάτου...

Κλείνοντας τὴ σύντομη αὐτὴ ἀναφορὰ στὴ ψυχανάλυση, νὰ τονίσουμε ὅτι  ὅροι ὅπως εὐσπλαγχνία, ἐλευθερία, ἀγάπη καὶ ἐρωτικὴ ὁρμή, ἀναφορικότητα, ἀσυνείδητο, αὐτοκυριαρχία καὶ αὐτογνωσία, ποὺ χρησιμοποιοῦνται κατὰ κόρον ἀπὸ κάθε θρησκεία καὶ Νεοεποχίτικο κίνημα,   δίχως τὴν ἀναφορὰ στὸν Χριστὸ καὶ τὴν ἀληθινὴ θεογνωσία καὶ ἀγάπη πρὸς τὸν Θεὸ εἶναι ἁπλῶς νεκροί, ἐκχυδαῒσμένοι καὶ ἀφηρημένοι ὅροι δίχως καμιὰ ἀξία. Οἱ ἅγιοι μάλιστα Πατέρες τονίζουν ὅτι ἂν δὲν ἀγαπᾶς τὸν ἀληθινὸ ἐνσαρκωμένο Θεὸ δὲν μπορεῖ νὰ ἀγαπᾶς καὶ τοὺς ἀνθρώπους.   Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς κατὰ τὸ διάλογό του μὲ τὸν Ἰσμαήλ, ἐγγονὸ τοῦ Ὁμηρὰ Ὀρχᾶν, ἀπαντᾶ στὸν Μουσουλμάνο ὅσον ἀφορᾶ  τὶς ἠθικὲς ἀξίες τοῦ Μουσουλμανισμοῦ ὅτι ἡ ἐλεημοσύνη, ποὺ συναντᾶ κανεὶς καὶ στὸν Μουσουλμανισμό, ἔχει πραγματικὴ ἀξία μόνο ὅταν ἀπορρέει ἀπὸ τὴν ἀγάπη πρὸς τὸν ἀληθινὸ Θεὸ :    «Ἐμοῦ δὲ εἰπόντος τὴν ἐλεημοσύνην γέννημα εἶναι τῆς πρὸς τὸν ὄντος Θεὸν ἀγάπης, καὶ τὸν μᾶλλον ἀγαπῶντα τὸν Θεὸν καὶ μᾶλλον ἐλεήμονα εἶναι καὶ ἀληθῶς…»   ( Ὀρθοδοξία καὶ Ἰσλὰμ, Ἱερὰ Μονὴ Ὁσίου Γρηγορίου Ἁγίου Ὅρους ,2000 ,σελ.. 25)

Σύμφωνα μὲ τὰ παραπάνω ὁ κ. Γιανναρᾶς εἰσηγεῖται πρόσληψη ὅρων καὶ μεθοδολογίας ὄχι ἀπὸ κάποια ἔγκυρη κοινῶς ἀποδεκτὴ μὲ τὰ σημερινὰ δεδομένα ἐπιστήμη, ἀλλὰ ἀπὸ μιὰ εὐσεβιστικὴ καὶ Στωικίζουσα ἐκκοσμικευμένη ὀργάνωση μὲ χριστιανικὰ ἠθικὰ στοιχεῖα ὅπως εἶναι ἡ Φροϋδολακανικὴ σχολή.

Ἡ ψυχανάλυση, προσλαμβάνει  ὑπάρχοντες ὅρους ἀπὸ τὴν Ἀρχαία ἤδη φιλοσοφικὴ ἐποχὴ , ὅπως ἔρωτας, ἀγάπη, ταπείνωση, ὁρμές, μὴ συνειδητὸς ψυχικὸς κόσμος (ἀσυνείδητο) - τοὺς ὁποίους παρέλαβαν οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας γιὰ νὰ συγκροτήσουν τὴν Ἐκκλησιαστικὴ θεανθρωπολογία μὲ σκοπὸ νὰ θεώσουν τὸν ἄνθρωπο - καὶ τοὺς χρησιμοποιεῖ γιὰ νὰ ὀργανώσει τὴν κοσμικὴ «ἐκκλησιαστική» ἀνθρωπολογία μὲ σκοπὸ… νὰ «ξεθεώσει» τὸν ἄνθρωπο!

Δυστυχῶς «ἡ διάβρωσις τῶν ὀρθοδόξων συνειδήσεων, ποὺ ἐδῶ καὶ πολλὰ χρόνια ἔχει ἀρχίσει ἀπὸ τὴν ἑτερόδοξον θεολογίαν καὶ τὸν ἐσωτερικὸν εὐσεβισμόν, ἤδη ἀποδίδει τοὺς καρπούς»  θὰ γράψει σὲ μιὰ ἐπιστολὴ ὁ καθηγούμενος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ὁσίου Γρηγορίου τοῦ Ἁγίου Ὄρους Ἀρχιμ. Γεώργιος, τὴν ὁποία παραθέτει ὁ π. Γεώργιος Μεταλληνὸς  στὸ βιβλίο του «Πῶς ἔγινε ὁ Πάπας ἀλάθητος».

Ἐν τούτοις τὸ «γκρίζο νέφος» τοῦ εὐσεβισμοῦ δὲν κάλυψε εὐτυχῶς τὰ πάντα στὸν τόπο μας ἢ καλύτερα  στὸ πληγωμένο σῶμα τῆς  Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας. Ὁ εὐσεβισμὸς δὲν ἔγινε θεσμὸς ὅπως στὴ Δύση. Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ἐξακολουθεῖ νὰ παράγει ἐρωτευμένους μὲ τὸ Χριστὸ ἁγίους καὶ θεοφόρους «φάρους» ποὺ φωτίζουν τὸ σκοτάδι μας γιὰ νὰ μὴν τσακιστοῦμε στὰ βράχια αὐτοῦ τοῦ κόσμου.

Ὁ γέροντας Πορφύριος,  αὐτὸς ὁ «ἀμόρφωτος πανεπιστήμων» καὶ ἀσκητὴς ποὺ φλεγόταν ἀπὸ Θεῖο ἔρωτα, αὐτὸς ποὺ  μεγάλωσε καὶ ἀνέπνευσε  «δροσερό» καὶ  ἁγιασμένο ἀέρα στὸ Περιβόλι τῆς Παναγίας, ἔλεγε κάποτε σ’ἕνα πνευματικὸ του παιδί: «Ξέρεις καθὼς σκεπτόμουν μιὰ φορά μοῦ γεννήθηκε ἡ ἀπορία. Πῶς εἶναι δυνατὸ νὰ ὑπάρχουν ψυχίατροι, πού δὲν πιστεύουν στὴν ψυχή; Ἔτσι σηκώθηκα καὶ πῆγα μερικὲς φορὲς στὸ Πανεπιστήμιο καὶ παρακολούθησα μαθήματα ψυχιατρικής. Ἔ, κάτι προσπαθοῦν νὰ κάνουν, ἀλλὰ τί νὰ κάνουν; Οἱ ψυχίατροι καὶ οἱ ψυχολόγοι μοιάζουν μὲ τὸν τυφλὸ , ποὺ μὲ τὴν ἁφὴ προσπαθεῖ νὰ καταλάβη τὰ πράγματα , ποὺ βρίσκονται γύρω του. Ἡ ψυχὴ εἶναι πολὺ βαθιὰ καὶ μόνο ὁ Θεὸς τὴν γνωρίζει… Τὴν ψυχιατρικὴ δὲν τὴ θέλω, ὅμως τοὺς ψυχίατρους τοὺς ἀγαπῶ ». (Κ. Γιαννιτσιώτη. Κοντ στν Γέροντα Πορφύριο σελ. 198 ).