Περί λειτουργικῆς γλώσσας, Γέροντος Σοφρωνίου Ζαχάρωφ.

geron-sofronios

Μέ ἀφορμή τήν μνήμη τοῦ Μακαριστοῦ Γέροντος Σοφρωνίου Ζαχάρωφ (11η Ἰουλίου), ἀναφέρουμε ἀπόσπασμα ἀπό τό βιβλίο του «Ὀψώμεθα τόν Θεόν καθώς Ἐστι». Τήν εὐχή του νά ἔχουμε !

«Ἐν ἀρχῇ ἧν ὁ Λόγος, καί ὁ Λόγος ἧν πρός τόν Θεόν, καί Θεός ἧν ὁ Λόγος ... πάντα δι' Αὐτοῦ ἐγένετο» (Ἰωάν. α' 1 καί 3).

Ἡ ἀνθρωπίνη γλώσσα προορίζεται διά τήν ἔκφρασιν πραγματικοτήτων διαφόρων ἐπιπέδων: τοῦ βιοτικοῦ ἐπιπέδου τῶν φυσικῶν ἀναγκῶν τοῦ παραπλησίου αὐτοῦ, καί ὅμως διακρινομένου ἀπ' αὐτοῦ, τῶν πρωτογόνων ψυχικῶν αἰσθημάτων καί παθῶν τοῦ τῆς γλώσσης τῆς πολιτικῆς δημαγωγίας τοῦ τῆς ἐπιστημονικῆς γλώσσης, τῆς φιλοσοφικῆς, τῆς γλώσσης τῆς ποιήσεως ἐν τέλει τοῦ τῆς ὑψίστης πασῶν: τῆς γλώσσης τῆς Θείας Ἀποκαλύψεως, τῆς προσευχῆς, τῆς θεολογίας καί τῶν ἄλλων σχέσεων μεταξύ Θεοῦ καί ἀνθρώπων: τῆς Λειτουργικῆς.

Ἡ ἀφηρημένη γνῶσις περί τοῦ εἶναι ἔχει μεταφυσικᾶς ρίζας εἰς τοῦτο ἀναφέρεται ἡ ἐπιστήμη, ἡ φιλοσοφία, καί πρωτίστως ὁ Θεογνωσία. Οἱ λόγοι οἱ ἐκφράζοντες τά ὡς ἄνω ὑποδειχθέντα εἴδη γνώσεως, ὡς καί τά Ὀνόματα τοῦ Θεοῦ, προέρχονται ἐκ τῆς νοερᾶς σφαίρας, τῆς μεταφυσικῆς. Ταυτοχρόνως ἴδιον αὐτῶν εἶναι νά διεγείρουν ἐν τῷ νοΐ καί τῇ καρδίᾳ διαφόρους ἀντιδράσεις, καί ὑπ' αὐτήν τήν ἔννοιαν ἀποτελοῦν «ἐξηρτημένα-ἀντανακλαστικά» φέροντα χαρακτήρα ἄμεσον, αὐτόματον.

Ἑκάστη γλώσσα ἔχει ὡς σκοπόν νά ὁδηγήση τόν ἀκροατήν ἤ τόν ἀναγνώστην εἰς ἐκεῖνον τόν χῶρον, εἰς τόν ὁποῖον αὔτη ἀνήκει. Ἔχοντες ὑπ' ὄψιν τήν «ἐξηρτημένην-ἀντανακλαστικήν» ἐνέργειαν τῶν λόγων, ὀφείλομεν ἰδιαιτέρως νά δώσωμεν μεγάλην προσοχήν εἰς τήν λειτουργικήν γλώσσαν, ἤτις σκοπόν ἔχει νά γεννήση ἐν τῷ νοΐ καί τῇ καρδίᾳ τῶν προσευχομένων τήν αἴσθησιν ἄλλου κόσμου, τοῦ ὑψίστου. Τοῦτο ἐπιτυγχάνεται διά τῆς παρουσίας ὀνομάτων καί ἐννοιῶν ἀνηκόντων ἀποκλειστικῶς εἰς τό θεῖον ἐπίπεδον, ὡς καί διά τῆς χρήσεως μικροῦ ἀριθμοῦ εἰδικῶν μορφῶν ἐκφράσεως.

Οἱ Ἕλληνες διά τῆς φιλοσοφίας ἔφθασαν εἰς τά ὑψηλότερα δυνατά ὅρια ἀναπτύξεως τοῦ ἀνθρωπίνου πνεύματος καί διά τῆς γλώσσης παρουσίασαν τήν τελειοτέραν δυνατήν μορφήν ἐκφράσεως τοῦ ἀνθρωπίνου λόγου. Τήν μορφήν ταύτην τῆς ἐκφράσεως προσέλαβε καί ἐχρησιμοποίησε κατά Πρόνοιαν Θεοῦ εἰς τήν λατρείαν ἐπί δυό χιλιετίας ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ.
Ἡ Λειτουργία, ὡς τό κορυφαῖον μέσον ἀναφορᾶς τοῦ ἀνθρώπου πρός τόν Θεόν, εἶναι φυσικόν νά ἔχη ὡς ἐκφραστικόν ὄργανον τήν κατά τό δυνατόν τελειοτέραν γλώσσαν.

Ἡ χρῆσις τοῦ τελειοτέρου ὑπάρχοντος γλωσσικοῦ ὀργάνου εἰς τὰς λατρευτικᾶς συνάξεις βοηθεῖ τούς πιστούς νά διατηροῦν τήν αἴσθησιν τοῦ Τελείου καί συμβάλλει εἰς τήν πληρεστέραν δυνατήν κοινωνίαν μετ' Αὐτοῦ.

Ἡ ἐπί τοσούτον χρόνον χρησιμοποιηθεῖσα καί καθαγιασθεῖσα γλῶσσα τῆς Θείας Λειτουργίας, ἤτις δύναται νά χαρακτηρισθῆ καί ὡς κατηγόρημα τῆς ὀρθοδόξου λατρείας, εἶναι ἀδύνατον νά ἀντικατασταθῆ ἄνευ [//375] οὐσιώδους βλάβης (Διαφωτιστική ἴσως ἐνταύθα δύναται νά θεωρηθῆ καί ἡ πείρα ἐκ τῆς ἀλλαγῆς τῆς λειτουργικῆς γλώσσης ἐν τῇ Ἀγγλικανικῇ ἐκκλησία. Οὕτως, ἡ εἰσαγωγή ἁπλουστέρας λειτουργικῆς γλώσσης εἰς τήν λατρείαν τῆς ἐν λόγῳ ἐκκλησίας ἤμβλυνε τήν λατρευτικήν διάθεσιν τῶν πιστῶν καί ἐζημίωσε τᾶς λατρευτικᾶς συνάξεις) αὐτῆς ταύτης τῆς λατρείας.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ(*):

  • Διά τούς λόγους τούτους εἴμεθα κατηγορηματικῶς πεπεισμένοι ὅτι εἶναι ἀναγκαία ἡ χρῆσις τῆς παραδεδομένης Λειτουργικῆς γλώσσης ἐν ταῖς ἐκκλησιαστικαῖς ἀκολουθίαις οὐδόλως ὑπάρχει ἀνάγκη ἀντικαταστάσεως αὐτῆς ὑπό τῆς γλώσσης τῆς καθ' ἡμέραν ζωῆς, πράγμα ὅπερ ἀναποφεύκτως θά καταβιβάση τό πνευματικόν ἐπίπεδον καί θά προξενήση οὕτως ἀνυπολόγιστον ζημίαν.
  • Εἶναι ἄτοποι οἱ ἰσχυρισμοί περί τοῦ δῆθεν ἀκατανοήτου διά πολλούς συγχρόνους ἀνθρώπους τῆς παλαιᾶς ἐκκλησιαστικῆς γλώσσης, μάλιστα δέ δι' ἀνθρώπους ἐγγραμμάτους καί πεπαιδευμένους εἰσέτι.
  • Δι' αὐτούς ἡ ἐκμάθησις ἐντελῶς μικροῦ ἀριθμοῦ λέξεων, αἴτινες δέν εἶναι ἐν χρήσει εἰς τήν καθ' ἡμέραν ζωήν, εἶναι ὑπόθεσις ὀλίγων ὡρῶν. Πάντες ἀνεξαιρέτως καταβάλλουν τεραστίας προσπαθείας διά τήν ἀφομοίωσιν πολυπλόκων ὁρολογιῶν διαφόρων τομέων τῆς ἐπιστημονικῆς ἤ τῆς τεχνικῆς γνώσεως, τῆς πολιτικῆς, τῆς νομικῆς καί τῶν κοινωνικῶν ἐπιστημῶν γλώσσης φιλοσοφικῆς ἤ ποιητικῆς καί τά παρόμοια. Διά τί λοιπόν ἀναγκάζομεν τήν Ἐκκλησίαν νά ἀπολέση γλώσσαν ἀπαραίτητον διά τήν ἔκφρασιν ὑψίστων μορφῶν τῆς θεολογίας καί τῶν πνευματικῶν βιωμάτων;
  • Πάντες, ὅσοι εἰλικρινῶς ἐπιθυμοῦν νά γίνουν κοινωνοί τῆς αἰωνοβίου παραδόσεως τοῦ Πνεύματος, εὐκόλως θά ἀνεύρουν τήν δυνατότητα νά ἐξοικειωθοῦν μετά τοῦ ἀτιμήτου θησαυροῦ τῆς ἱερᾶς λειτουργικῆς γλώσσης, ἤτις κατά τρόπον ὑπέροχον προσιδιάζει εἰς τά μεγάλα μυστήρια τῆς λατρείας. Ὀλίγαι ἰδιαιτερότητες τῆς γλώσσης αὐτῆς μειώνουν τόν κόπον τῆς πρός καιρόν ἀποταγῆς ἐκ τῶν ἐμπαθῶν συνηθειῶν: «Πάσαν νῦν βιοτικῆς ἀποθώμεθα μέριμναν».
  • Ἐάν κατά τήν τέλεσιν τῆς Θείας Λειτουργίας ἐχρησιμοποιοῦμεν γλώσσαν τῆς καθ' ἡμέραν ἠμῶν ζωῆς, τότε θά ἐγέννα αὔτη ἐν τῇ ψυχῇ καί τῷ νοΐ τῶν παρευρισκομένων ἀντιδράσεις κατωτέρου ἐπιπέδου, ἐπιπέδου τῆς φυσικῆς ἠμῶν ὑπάρξεως (Ἐπί τοῦ προκειμένου σημειοῦμεν ὅτι οἱ Σλαῦοι, οἵτινες κατά Πρόνοιαν Θεοῦ παρέλαβον καί χρησιμοποιοῦν ἐπί αἰώνας εὐλογημένην γλώσσαν διά τήν λατρείαν, τήν Ἁγίαν Γραφήν καί τὰς προσευχᾶς, οὐδέποτε μετεχειρίσθησαν αὐτήν διά τᾶς κατωτέρας βιοτικᾶς ἀνάγκας, οὐδέ εἰσέτι διά τήν ἐκκλησιαστικήν φιλολογίαν). Ὁ ἀνθρώπινος λόγος εἶναι εἰκών τοῦ Προαιωνίου Λόγου τοῦ Πατρός. «Τῷ λόγῳ Κυρίου οἱ οὐρανοί ἐστερεώθησαν ... Αὐτός εἶπε καί ἐγενήθησαν, Αὐτός ἐνετείλατο καί ἐκτίσθησαν» (Ψάλμ. λβ' 6, 9). Καί ὁ ἡμέτερος λόγος κατέχει δημιουργικήν δύναμιν. «Ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ ἠμῶν μένει εἰς τόν αἰώνα» (Ἤσ. μ' 8) καί ὁ λόγος ἠμῶν φθάνει τήν αἰωνιότητα, ἐάν ἐλέχθη ἐν ταίς ὀδοίς τοῦ θελήματος Αὐτοῦ. Διά τῆς ἐπικλήσεως τῶν Ὀνομάτων τοῦ Θεοῦ τελοῦνται τά Μυστήρια της Ἐκκλησίας, συμπεριλαμβανομένης καί τῆς μεταβολῆς τοῦ ἄρτου καί τοῦ οἴνου εἰς Σῶμα καί Αἷμα Κυρίου.
  • Οἱ λόγοι τῆς Λειτουργίας καί ἐν γένει τῶν προσευχῶν, δέν εἶναι μόνον ἀνθρώπινοι, ἀλλά καί Ἄνωθεν δεδομένοι. Ἡ ἐκκλησιαστική γλώσσα ἀναφέρεται εἰς τήν σφαίραν τοῦ Θείου Εἶναι ὀφείλει αὔτη νά ἐκφράζη τήν Ἀποκάλυψιν τοῦ Πνεύματος καί τᾶς ἐξ αὐτῆς γεννωμένας νοερᾶς θεωρίας. Διά τῆς «ἀκοῆς ρήματος Θεοῦ» (Ρωμ. ι' 17) ἐμπνέεται ὁ ἄνθρωπος εἰς πίστιν ἤτις «ἐνίκησε τόν κόσμον» (Α' Ἰωάν. Ε' 4, πρβλ. Α' Θεσσ. β' 13).

[ΠΗΓΗ: ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΓΕΡΟΝΤΟΣ ΣΩΦΡΟΝΙΟΥ ΖΑΧΑΡΩΦ "ΟΨΩΜΕΘΑ ΤΟΝ ΘΕΟΝ ΚΑΘΩΣ ΕΣΤΙ", ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΤΙΜΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ, ΕΣΣΕΞ, ΑΓΓΛΙΑΣ].


(*) ΥΠΟΓΡΑΜΜΙΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΠΟΙΗΣΗ ΔΙΚΕΣ ΜΑΣ, ΑΣ ΜΑΣ ΣΥΓΧΩΡΕΣΕΙ Ο ΓΕΡΟΝΤΑΣ ΑΝ Η ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΑΥΤΗ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΕΠΙΤΥΧΗΜΕΝΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑ ΤΑ ΜΕΤΡΑ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ ΤΟΥ.